تردید در خطوط مذاکرات؛ توافق جادویی برجام در کار نیست!

برجام احیا می‌شود؟ مقامات آمریکایی، اروپایی و برخی از منابع درخاورمیانه به شرط ناشناس ماندن گفتند، احیای برجام، در دستور کار نیست رای احیای برجام را اعلام کرد. منابع مطلع می گویند واشنگتن به دنبال احیای برجام نیست؛  اروپا نیزدر مذاکرات توافق موقت و احیای برجام تردید دارد 

واشنگتن پست مدعی است که دولت بایدن در حال انجام مذاکرات غیرمستقیم دوجانبه با ایران است و امید دارد تا بدین طریق پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را محدود کرده،  به حملات به پایگاه‌های نیروهای آمریکایی در سوریه پایان داده  و سه زندانی دوتابعیتی را در ازای دسترسی محدود به اموال بلوک شده تهران، به خانه بازگرداند.

مقامات آمریکایی، اروپایی و برخی از منابع درخاورمیانه به شرط ناشناس ماندن گفتند، مذاکراتی که از چند ماه پیش آغاز شد با هدف احیای رایزنی‌ها بر سر بازگرداندن توافق هسته ای 2015 بین ایران و قدرت‌های جهانی نیست. در چنین شرایطی تلاش های بایدن برای احیای توافق در پاییز گذشته، آن هم بعد از بیش از یک سال مذاکرات پراکنده -زمانی که ایران آنچه را که ایالات متحده و شرکای اروپایی آن معتقد بودند یک پیشنهاد قابل اجرا است، رد کرد- پایان یافت. اما رایزنی های جاری تلاشی برای ترسیم خطوط قرمز روشن و معکوس کردن تنش‌های حاکم است؛ تنش هایی که به ادعای آمریکا ماحصل همکاری نظامی ایران و روسیه در اوکراین است؛ ادعایی که ایران بارها آن را رد کرده است.

مذاکره کنندگان آمریکایی مدعی شده اند که حملات بیشتر به مقر نظامیان آمریکایی در سوریه، که جدیدترین آنها در ماه مارس رخ داد، و ادامه غنی سازی اورانیوم در سطح بالا پاسخی - از جمله اقدام نظامی - را در پی خواهد داشت که هیچ یک از طرف‌ها آن را نمی خواهند. مقامات دولت بایدن از زمانی که گزارش هایی مبنی بر قریب الوقوع بودن توافق جدید آمریکا و ایران برای اولین بار در رسانه های اسرائیل در اوایل ماه جاری منتشر شد، تلاش کردند تا دامنه تلاش های دیپلماتیک را کم اهمیت جلوه دهند. مقامات آمریکایی در حالی که تماس های غیرمستقیم با ایران را رد نمی کنند، هر گونه معامله معلق را رد کرده اند. فعلا مقامات کاخ سفید و وزارت امور خارجه از اظهار نظر در مورد مذاکرات جاری خودداری کردند.

توسل بایدن به دیپلماسی نرم

اما گزارش های رسانه ای منجر به انتقاد صریح برخی از قانونگذاران آمریکایی شده است.مایکل مک‌کال، رئیس امور خارجه مجلس نمایندگان آمریکا در نامه‌ای خطاب به بایدن نوشت از این‌که  دولت در حال تعامل مجدد با تهران است، عمیقاً ناراحت است و نتایج این گفتگوها چیزی جز امتیاز دادن به ایران نیست. ساعاتی پس از انتشار نامه مک‌کال، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده به خبرنگاران گفت که برخی از گزارش‌هایی که در مورد توافق در باب مسائل هسته‌ای و بازداشت‌شدگان دیده‌ایم، یا دقیق نبوده و یا درست نیستند. این گفتگوها بخشی از تلاش‌های دولت بایدن برای استفاده از دیپلماسی آرام و سطح بالا برای رسیدگی به چالش هایش در خاورمیانه و خلیج فارس است، جایی که چین و روسیه حضور خود را گسترش داده‌اند زیرا نفوذ و منافع ایالات متحده در حال کاهش است. این تلاش ها همچنین شامل افزایش ارتباط با عربستان سعودی برای سوق دادن آن به سمت روابط با اسرائیل و ترویج حل و فصل جنگ در یمن است.

رهبر ایران، هفته گذشته گفت که تا زمانی که زیرساخت‌های هسته‌ای کشور تغییر نکند، مشکلی برای توافق وجود ندارد. رهبری خاطر نشان کرد که ایران باید همکاری و ارتباط خود را با آژانس بین المللی انرژی اتمی حفظ کند و در عین حال بر موضع دیرینه خود مبنی بر این که ایران به دنبال تسلیحات هسته ای نیست، تاکبد کرد؛ گزاره ای که در تضاد با فرامین دینی است.

تردید در خطوط مذاکرات؛ بایدن به فکر سرنوشت سیاسی اش است؟

یک دیپلمات بلندپایه اروپایی که مدت‌ها در مذاکرات با ایران شرکت داشت، گفت که متحدان اروپایی آمریکا کاملاً از خطوط مذاکرات فعلی مطمئن نیستند، اما خاطرنشان کرد روشن است که آنها می دانند که اگر برنامه هسته‌ای ایران با سرعت ادامه یابد، بحران اجتناب ناپذیر است.

نمایندگان بریتانیا، فرانسه و آلمان که به همراه روسیه و چین از امضاکنندگان توافق هسته‌ای اولیه بودند، هفته گذشته در امارات متحده عربی با علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران دیدار کردند.

مقامات آمریکایی تاکید می‌کنند که در ازای پیشرفت در جبهه‌های هسته‌ای و نبرد با متحدان ایران در سوریه، گزاره‌ای به غیر از خودداری از اقدام متقابل، امتیازی به ایران ندادند. یکی از منابع آگاه در این باره گفت که این گفتگوها به منظور کاهش تنش ها جاری است.

در حالی که ایالات متحده به انتخابات سال 2024 نزدیک می شود، هیچ کس در این دولت نمی خواهد اتفاق بدی در یک سال و نیم آینده رخ دهد.این منبع آگاه با اشاره به توافق 2015 که رسما به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک شناخته می شود، گفت: همه قبول دارند که برجام آنطور که نوشته شده است، احیا نمی شود. ما قرار نیست توافق جدیدی بر اساس زمان شکست و به شکل جادویی به دست بیاوریم. بر اساس برجام، ایران موافقت کرد که غنی‌سازی اورانیوم را با خلوص 3.67 درصد محدود کند.

رایزنی زیر سایه تیغ تیز انتقادها

از زمان خروج ایالات متحده از برجام، ایران اورانیوم را با خلوص 60 درصد غنی سازی و ذخیره کرده است، مسیری را که در سال 2020 ترسیم کرد. یکی از منابع آگاه به مذاکرات گفت: ما دیگر هرگز سقف غنی‌سازی 3.6 درصدی را نخواهیم داشت. این یک فرصت بی سابقه بود که ما از آن استفاده نکردیم. از طرفی من 60 درصد غنی سازی را منطقی نمی دانم، بنابراین خوب است تلاش شود تا این میزان را به 20 یا 19.9 درصد رساند.با این همه او تاکید کرد که  انجام کاری بهتر از انجام ندادن آن است.گروهی با این ایده مخالفند.

اولی هاینونن، که نظارت بر بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از برنامه هسته‌ای ایران در دهه 2000 را برعهده داشت، مدعی است: محدودیت‌هایی که در گزارش‌های خبری توضیح داده شده است - که دولت حاضر است به غنی‌سازی 60 درصد رضایت دهد - به سختی پیشرفت برنامه هسته ای ایران را کاهش می‌دهد. هاینونن، که اکنون یکی از اعضای برجسته مرکز استیمسون، یک اندیشکده واشنگتن است، در ادامه مدعی شد، آیا بازرسان می توانند یک کارخانه غنی سازی کوچک را که ممکن است به اندازه یک سوپرمارکت باشد، تشخیص دهند؟

شانسی برای دیپلماسی وجود دارد؟

واشنگتن پست نوشت که رایزنی ها چند هفته پس از حمله پهپادی در 23 مارس به نیروهای آمریکایی در سوریه که منجر به کشته شدن یک پیمانکار آمریکایی شد، آغاز شد. به ادعای این نشریه در عرض چند ساعت، ایالات متحده با حمله هوایی به تأسیسات نیروهای نزدیک به ایران در سوریه که منجر به کشته شدن تعدادی از اعضای مستقر شد، پاسخ داد. واشنگتن پست مدعی است، ایران که کانال ارتباط مستقیم خود را بین سفیر خود در سازمان ملل و رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد ایالات متحده در مذاکرات برجامی که اکنون از بین رفته، حفظ کرده است، نشانه هایی را ارسال کرد که می خواهد در سطح بالاتری گفتگو کند. از آن زمان تاکنون دو دیدار بین مقامات ایرانی و برت مک گورک، مقام ارشد خاورمیانه در شورای امنیت ملی، برگزار شده  که عمان، سلطان نشین خلیج فارس به عنوان محل برگزاری و میانجی در انجامش نقش داشتند.

به ادعای گروهی از منابع آگاه به مذاکرات، مک گورک به آنها گفت که در مسیر فعلی هیچ شانسی برای تجدید دیپلماسی که زمینه ساز کاهش تنش ها شود، وجود ندارد. ناظران می گویند که مذاکرات درباره بازداشت شدگان که به اتهام جاسوسی زندانی شده اند، از نظر فنی جدا است و از طریق مقامات سوئیسی انجام می شود. با این حال مک گورک موضع دیرینه دولت را تکرار کرد و مدعی شد که تا زمانی که زندانیان آزاد نشوند، نمی‌توان پیشرفت واقعی در سایر موضوعات را متصور شد. این موضع گیری در حالی مطرح شده که در مورد موضوع بازداشت شدگان مقامات و گزارش‌های منطقه حاکی از پیشرفت هایی است.

توافق برای مبادله زندانی ها نزدیک است

سید بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان در مصاحبه ای با المانیتورگفت: می توانم بگویم که آنها به توافق نزدیک هستند. او در ادامه تاکید کرد، این احتمالاً یک سؤال فنی است. آنها باید یک چارچوب و یک چارچوب زمانی داشته باشند که چگونه این کار باید هماهنگ شود. من فکر می کنم ایالات متحده و ایران در تلاش اند تا مسیر را هموار کنند. البوسعیدی تصریح کرد: این توافق منوط می شود به آزادی احتمالی بخشی از اموال ایران که سال‌ها تحت تحریم‌های آمریکا در خارج از کشور قرار داد آن هم همزمان با آزادی بازداشت‌شدگان.این اظهارات یک روز بعد از آن مطرح شد که احسان خاندوزی، وزیر دارایی ایران گفت که طبق گزارش رسانه‌های ایران، بخشی از اموال ایران در هفته‌های آینده آزاد خواهد شد. خاندوزی هیچ اشاره ای به آزادی زندانی ها نکرد.

صدور مجوز برای ازاد سازی اموال بلوکه شده ایران از منظر سیاسی تنش هایی را به دنبال داشته است. پیشتر هم آزادسازی میلیاردها دلار اموال بلوکه شده ایران همزمان با آزادی زندانی های آمریکایی و اجرای برجام در ژانویه 2016، موجب شد تا دولت اوباما هدف انتقادهای تندی قرار بگیرد. بر اساس مقررات فعلی و از منظر تئوری، این پول می تواند برای پرداخت به اشخاص ثالث جهت خریدهای بشردوستانه غیرتحریمی ایران، مانند غذا و دارو، راهی که هند و سایر مشتریان انرژی ایران از آن استفاده کرده اند، آزاد شود. اما بانک‌های کره‌جنوبی از آزادسازی وجوه بدون توافق صریح ایالات متحده خودداری کرده‌اند.

مخالف‌خوانی‌های اسرائیل

در شرایط کنونی، وزارت خزانه‌داری در حال مطالعه شرایطی است که براساس آن پول از کره جنوبی به حسابی تحت نظارت ایالات متحده در کشور ثالث منتقل ‌شود. اینگونه اموال ایران مستقیماً به یک سازمان بشردوستانه داده شود و هر تراکنش فردی توسط دفتر کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری تأیید شود. بدین طریق اموال بلوکه شده از طریق سیستم های مالی ایالات متحده یا ایران عبور نمی کند.با این همه، همین طرح هم نیز از بادهای شدید سیاسی، هم در داخل و هم در اسرائیل رها نمی شود.

امروز اسرائیل بیش از هر بازیگری دولت بایدن را به واسطه چنین رویکردی به چالش کشیده است. نتانیاهو که ترامپ را تشویق به خروج از توافق اولیه در سال 2018 کرد و مدعی شد که احیای توافق می‌تواند اسرائیل را مجبور به اقدام نظامی علیه ایران کند، در روزهای اخیر این ادعاها را تکرار کرده است.نتانیاهو با اشاره به تماس تلفنی اخیر با بلینکن، در گفتگو با اعضای کابینه اش مدعی شد: من موضع خود را تکرار کردم که بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران برنامه هسته‌ای ایران را متوقف نمی‌کند و تنها ایران را توانمدتر می کند.

با این حال، گزارش شده که نخست وزیر اسرائیل، تأثیر مذاکرات محدودتر در عمان را کم اهمیت جلوه داده است. نتانیاهو روز سه‌شنبه در یک نشست پشت درهای بسته برای کمیته روابط خارجی و دفاعی کنست، این توافق احتمالی را برای این بازیگر خوش‌آمدتر از توافق هسته‌ای اصلی توصیف کرد و گفت که این یک توافق هسته‌ای نیست، یک توافق کوچک است.

 بنا بر گزارش ها، نتانیاهو مدعی شد: ما قادر خواهیم بود آن را مدیریت کنیم. مایکل هرتزوگ، سفیر اسرائیل در ایالات متحده، در اظهارات اخیر خود مدعی شد که اسرائیل حق خود را برای آزادی عمل محفوظ می‌دارد، به این معنی که در صورت احساس خطر قریب‌الوقوع به ایران حمله کند. اما او همچنین از تلاش های واشنگتن برای مذاکره با تهران تمجید کرد.به گزارش تایمز اسرائیل، هرتزوگ این ادعا را مطرح کرد که تا جایی که به ما مربوط می‌شود، دیپلماسی به خودی خود و چنین تفاهم‌هایی لزوماً بد نیستند تا جایی که بتوانند به تنش‌زدایی یک وضعیت کمک کنند.