بدترین لحظات سال ۱۴۰۰ چه بود؟

از ابتدا شاید یک پنجره جامعه ناسالم بود اما چون نگران آن پنجره ناسالم نبودیم و نظارتی هم بر ترمیم آن وجود نداشت، فساد گسترده شد.

به گزارش عرشه آنلاین، محمد فاضلی، جامعه‌‌‌شناس واستاد‌یار سابق دانشگاه شهید بهشتی مدتی پیش در صفحه توییتر خود بدون اشاره به موضوع خاصی نوشت:

"یکی از بدترین لحظات در تاریخ هر ملتی می‌تواند لحظه یا دوره‌‌‌ای باشد که در آن دیگر هیچ کاری، هر قدر که دور از عقل سلیم و انتظار عامه مردم باشد، تعجب‌‌‌برانگیز نباشد. لحظه‌‌‌ای که در مقابل تعجب از هر کار ناشایستی، خلق الله بگویند: تو غیر از این انتظار داشتی؟"

سال ۱۴۰۰ هم رو به پایان است. بدترین لحظاتی که دراین سال به قول این جامعه شناس فعال ایرانی، اگر چه دور از عقل سلیم بود اما مایه تعجب خلق الله نشد کم نبود.نویسنده این یادداشت تنها به برخی از آنها اشاره می کند.

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد زمانی بود که در پدیده ای نادر، گزارشی از اتوبوس خوابی در پایتخت منتشر شد و رئیس شورای شهر تهران حداقل به جای هم دردی با مردم فقر زده جامعه گفت " این موضوعات حاشیه ای است ونمی‌خواهم به آن بپردازم." دریغ از یک هم‌دردی خشک وخالی.جامعه نیز از این موضوع تعجب نکرد و در عبارتی حزن آلود بهم می گفتند مگر غیر از این انتظار داشتید!

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد زمانی بود که تصادف زنجیره ای در کشور (جاده بهبهان)رخ داد. تعدادی از هم وطنان کشته و زخمی شدند؛ اما "ایربگ" هیچ کدام از ۵۰ خودرویی که که در این حادثه درگیر بودند باز نشد.پلیس هم از این موضوع تعجب نکرد و فقط خودروسازان را مورد شماتت قرار داد" تا کی می خواهید ارابه مرگ تولید کنید." ...در نهایت خودروسازان هم زیر بار نرفتند و جامعه نیز از این موضوع تعجب نکرد و در عبارتی زهرآلود بهم می گفتند مگر از صنعت خودروسازی کشورغیر از این انتظار داشتید!

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد زمانی بود که فرودست سازی نهادینه شد و فاصله طبقاتی در جامعه از زمین شد تا آسمان.طبقه متوسط سقوط کرد و ثروتمندان انباشت سرمایه بهم زدند.جامعه نیز از این همه فاصله طبقاتی و له شدن هم نوعان خود دیگر تعجب نمی کند و بهت آلود به هم می گویند مگر غیر از این انتظار دارید!

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد زمانی بود که به خاطر فقر و نداری، منهول ها و درپوش فاضلاب شهرها در روز روشن به سرقت می رفت.در جایی دیگر رکورد سرقت کابل در کشور شکسته شد و در منطقه سراوان بیش از ۶۴ هزار کیلومتر کابل برق به سرقت رفت.جامعه نیز گویی با این همه فقر و سرقت زندگی نجیبانه ای دارد و انتظاری غیر از این از وضعیت ندارند.

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد زمانی بود که انتصاب های فامیلی و درون حزبی کشور را فراگرفت. دامادها صاحب منصب شدند و آن بازنشسته ای که رئیس صداوسیما بود ناگهان مهم ترین هلدینگ وزارت نفت را دو دستی تقدیمش کردند. بیکاران جامعه هم فوج فوج بیشتر می شد و هرگز این نوع انتصاب و اشتغال در کشور تعجبی بر نمی انگیخت و جامعه به هم می گفتند مگر غیر از این انتظار داشتید!

لیست انتصاب های فامیلی منتشر شد ولی باز دیوار حاشا هم بلند بود.معاون اجرایی رئیس جمهوری می گوید"انتصابات فامیلی در دولت مردمی و انقلابی فضاسازی رسانه‌ای است و ابدا در این دولت انتصابات فامیلی نداریم.اگر کسی مصداقی از انتصابات فامیلی دارد معرفی کند تا سریعا آن موضوع را رسیدگی کنیم."

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد زمانی بود که اعلام شدشهروندان ایرانی؛ بزرگترین خریداران خارجی خانه در ترکیه در سال ۲۰۲۱ میلادی هستند وسرمایه ها به همین سادگی از مملکت خارج می شد.بنابر اعلام مرکز آمار ترکیه، شهروندان ایرانی در سال گذشته میلادی(۲۰۲۱) بیشترین تعداد خانه را در کشور همسابه در مقایسه با سایر اتباع غیرترک خریده‌اند.بر اساس داده‌های این سازمان، شهروندان ایرانی در مجموع طی سال گدشته ۱۰ هزار و ۵۶ خانه در ترکیه خریده‌اند، که آنها را در رتبه اول خریداران غیربومی ملک در این کشور قرار داده است.

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد زمانی بود که مرد ۴۰ ساله در شیراز خود و اعضای خانواده اش را کشت. این مرد پس از مرگ دخترانش، با ضربات چاقو همسر۳۹ ساله و خودش را نیز کشت.خبرگزاری ها نوشتند علت اصلی اقدام این مرد مشکلات مالی بوده است.جامعه این صحنه های وحشتناک را پیش چشم خود می بیند و دیگر از این مسائل تعجب نمی کند. مردم به هم می گویند با این وضعیت فقر و فلاکت مگر غیر از این انتظار دارید؟

‌ امروز ایران در رتبه ۱۶۰ جهانی با ۷۵ دلار ‎حداقل دستمزد ماهانه؛ پایین‌تر از عراق، بنگلادش و لیبی قرار دارد. دستمزد سالانه میانگین در ایران بر اساس شاخص برابری قدرت خرید در سال ۲۰۱۸، در حدود ۱۱ هزار و ۸ سنت بوده و دستمزد ساعتی ۴ دلار و ۸ سنت. این رقم بر اساس شاخص برابری قدرت خرید است. با این درامد کسانی که به کاری مشغول هستند، گرفتار افسردگی و نداری هستند؛ حساب بیکاران که دیگر معلوم.

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد زمانی بود که دنیا به دنبال رسیدن به قله سرعت اینترنت و رقابت شدید در حوزه فناوری است اما مجلس انقلابی اجرای بی سروصدای طرح صیانت و کاهش سرعت اینترنت و حذف شبکه های اجتماعی را در دستور کار خود قرار می دهد.

فاصله ایدوئولوژی و نگاه توسعه میان ما و دیگر کشورهای عالم در همین یک طرح هویداست، اما هرگز مایه تعجب جامعه نشد.مردم از هم می پرسند مگر از یک مجلس حداقلی و تک صدایی غیر از این انتظار می رود؟

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد زمانی بود که مجلس انقلابی بودجه سال آینده را با نام تهاتر نفت بست و تصویب هم کرد. یعنی قرار هست دولت در سال آینده این ثروت ملی را مانند عصر حجر به افرادی بدهد تا آنها بفروشند و اینچنین پول وارد کشور شود.یادمان نمی رود که بابک زنجانی ها در همین بستر متولد شدند و کسب وکار و دلالی ها و رانت ها در همین سیاستگذاری های ناپخته شکل گرفت.

به عبارتی درلایحه بودجه ،دولت مجاز شده است تا برای توسعه بخش هایی از کشور به جای پول و بودجه ریالی (که وظیفه دولت است) نفت خام و میعانات گازی بدهد. ماجرای «تهاتر نفت» واختصاص امتیاز «فروش نفت خام و میعانات گازی» به اشخاص و سازمان‌های غیرمرتبط در بودجه ۱۴۰۱، عجیب، پیچیده و پر سوال است؛ اما جامعه که دیگر سالهاست سفره خود را خالی از برکات نفت می بیند دیگر تعجبی نمی کند که چه بر سر این ثروت ملی خواهد آمد.

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نشد گستردگی فساد در کشور است.دیگر آمارهای فسادها و رانت ها برای مردم عادی شده است و آنها وقتی خبر جدیدی از فساد در کشور می شنوند به هم می گویند از این سیستم مگر غیر از این انتظار دارید.چند نمونه از جدید ترین فسادهایی که از سوی سازمان های رسمی منتشر شده است به شرح زیر است:

گزارش‌های دیوان محاسبات می‌گوید: " ۳۰ میلیارد دلار فساد از نحوه تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی با اسامی وجود دارد و ۳۵ میلیارد دلار تعهدات ارزی که همین خصولتی‌ها قانونا باید به کشور برمی‌گرداندند و این کار را نکرده‌اند."

گزارش وزارت مسکن در سال ۱۳۹۳ می‌گوید: "معادل ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه به خاطر سوء سیاست‌گذاری در بازار مسکن تلف‌شده که میدان را برای سوداگران باز می‌کند."

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در ۱۳۹۵ می‌گوید: " در سه دهه گذشته فقط از ناحیه طولانی شدن طرح‌های عمرانی معادل ۱۵۰ میلیارد دلار اضافه‌هزینه متحمل شده‌ایم."

بدترین لحظه تاریخ ۱۴۰۰ که دیگر مایه تعجب خلق الله نمی شود فاجعه برنامه ریزی و کمبود کالاهای ضروری مردم از یک طرف و آتش زدن همان کالا از طرفی دیگر است. بارها شاهد بودیم که یک کالا به دلیل کمبود، سهمیه بندی می شد و با افزایش قیمت چند برابری روبرو می گشت اما همان کالا در جایی دیگر یا صادر می شد و یا به خاطر دپوشدن در انبارها و اتمام تاریخ مصرف ، به آتش کشیده می شد.

تنها در یک مورد جدید نایب رئیس انجمن داروسازان اعلام کرد"همچنان شاهد کمبود سرم‌های تزریقی در داخل کشور هستیم که به دلیل افزایش موارد بستری کرونا رخ داده است.به دلیل کمبود، سرم سهمیه‌بندی شده و فقط در داروخانه‌های منتخب توزیع می‌شود!"در جایی دیگر سخنگوی گمرک اعلام کرد "عملیات امحای ۲۸۰ تن سرم تاریخ منقضی شده متروکه، در گمرک تهران انجام شد. این سرم‌ها حدود پنج سال پیش وارد کشور شده بود."

موارد خیلی بیشتری وجود هست که در طول سال ۱۴۰۰ رخ داد و به قول دکتر فاضلی جامعه شناس؛ "در عین حال که دور از عقل سلیم و انتظار عامه مردم بود اما در مقابل تعجب از هر کار ناشایستی، خلق الله بهم گفتند مگر تو غیر از این انتظار داشتی؟"این یعنی نزدیک شدن به نقطه فروپاشی کامل یک مملکت و فساد و ناکارآمدی که چون موریانه همه چیز را از درون می پوساند.

چه عاملی سبب گردید که ما در بدترین لحظه تاریخ خود قرار بگیریم و بسیاری از ما به همه این بدترین ها عادت کنیم؟ آیا به قول کارل پوپر در کتاب " جامعه باز و دشمنان آن" ما نیز همان جامعه ای نیستیم که با انفعال و بی تفاوتی خود مقدمات این جنایت ها و فسادها را در این لحظه تاریخ فراهم کرده ایم و سیستم تنها ابزار اجرای آن ها بوده است؟ پرسش های زیادی از این دست وجود دارد که پاسخ به آنها علل گرفتار شدن جامعه ایران را در این وضعیت، روشن تر خواهد کرد.

به اعتقاد من ساختار گرفتار نظریۀ "پنجره شکسته"* است. از ابتدا شاید یک پنجره جامعه ناسالم بود اما چون کسی نگران آن پنجره ناسالم نبود و نظارتی هم بر ترمیم آن وجود نداشت، فساد گسترده شد و امروز بیشتر پنجره های قدرت و شاکله ساختمان قدرت، ناسالم هستند و مورد هدف فرصت طالبان، رانت خواهان و افراد ناکارآمد قرار گرفته است.باید پنجره‌های شکسته را با تعقل و برنامه ریزی علمی بازسازی کرد و اوضاع را سریع تر بهبود داد؛ قبل از آن که ...

منبع: عصرایران