در بانک سپرده گذاری کنیم؟یا سکه و دلار بخریم؟ چه کسانی سود کردند؟

سکه و دلار بخریم ؟ یا در بانک سپرده گذاری کنیم ؟ برای خیلی از سرمایه گذاران سه نصیحت کلی وجود دارد اول ضرر نکنید دوم ضرر نکنید و سوم ضرر نکنید. درواقع این نصیحت یک واقعیت در خود دارد و آن لزوم حفظ وضعیت فعلی و سپس حرکت به سوی افزایش دارایی و سود است.

 بررسی‌های به‌عمل آمده از روند نرخ بازار‌های دارایی در 9ماه نخست سال جاری گویای آن است که سپرده‌گذاران بانکی بیشترین سود را از آن خود کرده‌اند. 

  یک سپرده بانکی در مدت مشابه حدود ۱۲ درصد به سپرده‌گذار خود سود اعطا کرده است. البته شرایط در بازار سرمایه از دارایی‌های ارزی و طلایی بهتر بوده است. محاسبات نشان می‌دهد شاخص کل بازار سرمایه در ۶ ماه گذشته حدود ۲/ ۸ درصد رشد کرده است. عده‌ای از کارشناسان نیز ضمن اشاره به گشایش‌های سیاسی-اقتصادی صورت گرفته در ماه‌های اخیر بر این باورند که احتمال تداوم شرایط ثبات در بازار‌های دارایی تا ماه‌های انتهای سال افزایش یافته است.

 دلار درجا زد

با فرا رسیدن روز‌های پایانی زمستان ، فعالیت بازار‌های مختلف مانند ارز، طلا و بورس بررسی شد. هر برگ اسکناس دلار آزاد که در واپسین روز معاملاتی سال گذشته در رقم ۴۷ هزار و ۷۰۰ تومان معامله می‌شد، در بازار روز‌های پایانی شهریور به رقم ۴۹ هزار و ۱۸۰ تومان رسید تا در بازه زمانی ۶ ماهه حدود ۱/ ۳ درصد رشد را تجربه کند. این در حالی است که نرخ ارز مذکور در بازه زمانی ۶ ماه نخست سال گذشته حدود ۲۰ درصد و در ۶ ماهه دوم ۱۴۰۱ حدود ۵۰ درصد رشد کرده بود. البته نرخ اسکناس آمریکایی در ماه‌های ابتدایی سال جاری نیز به روند رو به رشد سال گذشته خود ادامه می‌داد، اما پس از تغییر رویکرد دولت در برخی سیاست‌های خود فشار کاهشی جدیدی به بازار ارز وارد شد و در نتیجه آن بخشی از رشد قیمت دلار جبران شد. از جمله مهم‌ترین مواردی که در کشیده شدن ترمز دلار موثر بود می‌توان به بهبود روابط سیاسی با کشور‌های خارجی اشاره کرد. از سر‌گیری روابط سیاسی-اقتصادی با عربستان، بهبود روابط تجاری با کشور‌های همسایه، تداوم بخشی به مذاکرات رفع تحریم با کشور‌های غربی از طریق دولت‌های واسط، آزادسازی منابع بلوکه شده ارزی در عراق و کره‌جنوبی و همچنین تبادل زندانیان با آمریکا را می‌توان از جمله مهم‌ترین تحولات تاثیرگذار بر بازار دلار در ۶ ماه اخیر دانست. برخی از این علل معرفی شده مانند خبر آزاد‌سازی دارایی‌های ارزی بلوکه شده به‌صورت مستقیم بر معاملات بازار ایران موثر است. چرا که در نتیجه این آزادسازی‌ها قدرت نهاد بازارساز جهت کنترل نوسانات ارزی افزایش یافته و در مواقع لزوم با تقویت طرف عرضه موجب ثبات بخشی به بازار می‌شود. اما برخی دیگر از این اخبار مانند خبر از سرگیری روابط با عربستان یا مساله تبادل زندانی با غرب به‌صورت غیر‌مستقیم با کاهش ریسک‌های سیاسی، سطح انتظارات تورمی افراد جامعه را کاهش داده و در نتیجه بازار دچار شرایط مازاد تقاضا نمی‌شود.

 تخلیه حباب فلز طلایی

از دیگر نکات قابل توجه در ۶ ماه نخست سال  می‌توان به افت قیمت دسته‌جمعی خانواده سکه اشاره کرد. سکه طلا طرح جدید که در روز‌های پایانی اسفند سال گذشته رکورد‌های افزایشی به جا می‌گذاشت و تنها در معاملات روز ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ بیش از یک میلیون رشد کرده بود، ‌مانند دلار در ماه‌های انتهای بهار سال جاری دچار افت قیمت شد. هر قطعه از این فلز گران‌بها در بازار روز پنج‌شنبه ۳۰ شهریور به رقم ۲۷ میلیون و ۸۰۰هزار تومان رسید و با احتساب قیمت ۳۰ میلیون و ۸۰۰هزار تومانی این فلز گران‌بها به عنوان نرخ مبدا حدود ۷۴/ ۹ درصد افت کرد. نیم و ربع سکه اما در روند کاهشی از برادر بزرگ‌تر خود پیشی گرفتند. هر قطعه ربع سکه در بازار ۶ ماه نخست سال جاری حدود ۵۴/ ۱۲ درصد افت کرد و نیم سکه طلا نیز در مدت مشابه ۲۸/ ۲۰ درصد از ارزش خود را از دست داد. علاوه بر قطعات مختلف خانواده سکه هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز در بهار و تابستان امسال ۳۳/ ۷ درصد افت قیمت را تجربه کرد. اما به عقیده برخی از تحلیلگران قطعات مختلف فلز زرد در ۶ ماه اخیر حباب قیمتی خود را تخلیه کردند. چرا که با بررسی روند پارامتر‌های تعیین‌کننده نرخ سکه در بازار تهران می‌توان دریافت که ارزش ذاتی این کالای سرمایه‌ای افت چندانی نداشته است. نرخ هر قطعه سکه طلا برابر است با حاصلضرب بهای جهانی اونس طلا در نرخ روز دلار آزاد و یک ضریب تبدیل وزنی ثابت؛ رشد حدودا ۳ درصدی قیمت دلار در کنار افت قیمت ۵ درصدی اونس از آغاز بهار تاکنون حاکی از آن است که ارزش ذاتی سکه طلا کاهش قابل توجهی نداشته است. در نتیجه می‌توان دریافت که انتشار اخبار مثبت با کاهش سطح تقاضا‌های کاذب سبب تخلیه حباب قطعات مختلف سکه طلا در نیم سال اخیر شده است.

چه بخریم: سهام، دلار یا سکه؟

برای خیلی از سرمایه گذاران سه نصیحت کلی وجود دارد اول ضرر نکنید دوم ضرر نکنید و سوم ضرر نکنید. درواقع این نصیحت یک واقعیت در خود دارد و آن لزوم حفظ وضعیت فعلی و سپس حرکت به سوی افزایش دارایی و سود است.

هرچند در گام اول می بایست تفاوتی میان ریسک پذیری و به استقبال ریسک رفتن قایل شد. از دیدگاه منطقی ریسک پذیری و ضررپذیری می تواند دو روی یک سکه باشد اما تفاوت های اساسی میان این دو مفهوم وجود دارد که مهمترین آن میزان احتمال وقوع ضرر در قالب ریسک کردن است که یک نمونه بارز آن بازی شیر و خط است در شیر و خط شانس برد و باخت تقریبا برابر است لذا هیچ کس از شیر و خط بازی کردن کسی پول دار نمی شود و در نهایت فرد همیشه رد یک سطح بلندمدت می ماند. 

اما در برابر در بازی شطرنج هم در نهایت یک برنده و بازنده خواهیم داشت شاید در نگاه اول این امر همانند نتیجه بازی شیر و خط باشد اما در شطرنج هیچ گاه شانس باخت یا برد شما 50 درصد نیست. 

چراکه علاوه بر شانس در این بازی تفکر و استراتژی نقش اساسی دارد. تفاوت این دو مفهوم غالبا از سوی ما اشتباه می شود پس هرگاه ما از عنوان ریسک یاد می کنیم به دنبال مفهومی نظیر بازی شطرنج هستیم نه به ضرر انداختن صرف خود نظیر شیر و خط. پس تفاوت میان ریسک کردن مطلوب برای کسب بازدهی همانا ارزیابی و استراتژی داشتن نظیر بازی شطرنج است.

اما اگر نخواهیم ریسک کنیم و پولدار شویم چکار باید کنیم؟

معمولا برای افراد با سرمایه کم و یا خیلی زیاد شناخته شده روشن برای سرمایه گذاری بدون ریسک سپرده بانکی یا اوراق مشارکت است معمولا این روش را هم می شناسند هرکسی که پولی در اختیار دراد می تواند از بانک ها یا اوراق مشارکت استفاده کرده و عموما سودی معادل سالانه تا 17 درصد را کسب کرده و در حدود 4 سال بعد دارای خود را دوبرابر کنند این امر اگرچه روشی کند است اما در اکثر مواقع برای پول های کم یا خیلی زیاد می تواند یک گزینه باشد. 

کمترین نرخ سود بانکی در حال حاضر 6 درصد است و تا سالانه 12 تا 16 درصد رشد می کند اوراق مشارکت نیز بین 15 تا 17/5 درصد سود می دهند که در حال حاضر در بازار فرابورس در دسترس هستند این روش از سرمایه گذاری تنوعی نیز دارد به عنوان نمونه حساب ممتاز بانک مسکن یک نمونه است که با سپرده اولیه 27 میلیون می تواند سود بالاتری از سود معمول سپرده های بانکی بدهد یا صندوق های سرمایه گذاری درآمد ثابت که نمونه ای از مجموع های بدون ریسک هستند.

 اما آیا همیشه سپرده گذاران سود می کنند در ظاهر پاسخ این سوال مثبت است اما یک نکته ظریف وجود دارد و آن ارزی واقعی پول است فرض کنید امروز یک کیلو سیب زمینی به قیمت 100 تومان معامله می شود انتهای سال هر کیلو سیب زمینی 140 تومان است و پول شما در بانک پس از یک سال به 118 تومان رسیده است آیا اینکه پول شما از 100 تومان به 118 رسیده سود کرده اید؟ در ظاهر بله اما در مقایسه با قیمت سیب زمینی یا ارزش واقعی پول خیر چراکه شما  ابتدای سال می توانستید یک کیلو سیب زمینی بخرید اما در پایان سال شما با 118 تومان تنها 825 گرم سیب زمینی می توانید بخرید پس عملا پول شما آب رفته است یا قدرت خرید خود را از دست داده است.

در کنار طلا، الماس، سنگ های قیمتی، اشیای عتیقه و در نهایت ارزهای کشورهای باثبات اقتصادی بالا نیز کارکرد حفظ ارزش متغییر را داشته و پناهگاه تورم به شمار می روند از این رو هر گاه در اقتصاد نظیر شرایط کنونی اقتصاد کشورمان نرخ تورم به بالای نرخ سود بانکی برسد که در حال حاضر این نرخ تورم 19 درصد در مقابل حداکثر 17 درصد سود اوراق است گرایش به طلا ناگزیر رخ می دهد اما این شرایط در حال حاضر دارای نکاتی است نخستین نکته قیمت جهانی طلاست در سال های اخیر وضعیت رشد تورم نه تنها در اقتصاد ایران که در اکثر کشورهای جهان رخ داده است و از این رو ارزش طلا افزایش چشمگیری یافته است. 

همانگونه که گفته شد از آنجایی که طلا ارزش افزوده ایجاد نمی کند می توان انتظار داشت که با دورشدن شبح تورم در اقتصاد جهانی بهای طلا کاهش یابد و این امر می تواند بهای طلا در ایران را کاهش دهد لذا سرمایه گذاران در طلا برای حفظ ارزش دارایی خود همیشه باید در انتظار شنیدن خبرهای بد درمورد بحران اقتصاد جهانی باشند. در همین حال در داخل ایران خرید ارز نیز یک گزینه است این گزینه نیز معلول تلاش برای حفظ ارزش است چراکه ارز نیز نظیر سکانس و یا طلا ارزش افزوده ایجاد نمی کند 

در همین حال نرخ ارز در اقتصاد ایران تابع دو موضوع قیمت نفت و تحریم هاست و در شرایطی که قیمت نفت رو به کاهش و تحریم ها در حال افزایش باشد ارزش ارز رو به افزایش بگذارد کاهش ارزش دلار قطعی خواهد بود. با ریسک حساب شده آیا سرمایه گذاری مستقیم سودآور است؟

جواب این سوال در اکثر موارد مثبت است سرمایه گذاری مستقیم عموما می تواند به بازدهی مثبتی ختم شود سرمایه گذاری مستقیم در ایران در سه بخش املاک و مستغلات، کالاهای نظیر اتومبیل و موبایل و مشارکت در واحدهای تولید طبقه بندی می شود. در حال هر شرایط اقتصادی عموما ساخت و ساز از بازدهی ثابت تا بازدهی جهشی برخوردار است هرچند که در حال حاضر این بازدهی به دلیل سرمایه گذاری سنگین دولت در مسکن مهر از مسکونی سازی به تجاری سازی سوق یافته است.

اما در بخش خرید مستقیم اتومبیل و موبایل به دلیل اشباع بازار بازدهی وجود ندارد و در آخرین زمینه یعنی مشارکت در تولید باید گفت نکات زیادی وجود دارد. ساده ترین نوع مشارکت در تولید خرید سهام است. در خرید سهام شما در یک شرکت شریک می شوید طبیعی است که هر شرکتی با هدف ایجاد ارزش افزوده ایجاد می شود یعنی فعالیت یک شرکت باید سودآور باشد تا منطق شرکت محقق شود و عملا به بیان دیگر کسی شرکتی را برای ایجاد زیان تاسیس نمی کند. 

در این شرایط یک سرمایه گذاری هوشمند به دنبال یافتن شرکت های است که در مقابل پرداخت سرمایه به آنها میزان سود بیشتری را محقق کرده یا خواهند کرد. پس موفقیت در خرید سهام به این امر وابسته است که هر فرد در مقابل مثلا یکصد ریال سرمایه به شرکت در خلال یک مدت معقول نظیر سه تا 4 سال چقدر سود بدست می آورد هرچه این سود بیشتر و پایدارتر باشد بازدهی سرمایه گذار بیشتر و ارزش سرمایه گذاری وی بیشتر خواهد بود.