بحران بزرگی که در ایران ۱۴۲۵ رخ می‌دهد

جمعیت کشور هر سال پیرتر می‌شود؛ این در حالی است که میزان زادوولد به اندازه‌ای نیست که بتواند جایگزین جمعیت سالمند باشد.

رشد جمعیت بستگی به میزان زادوولد دارد و زادوولد هم بستگی به میزان ازدواج و تشکیل خانواده دارد. در واقع می‌توان گفت که «جمعیت» از یک زنجیره به‌هم متصل تشکیل می‌شود که اگر هر کدام از این حلقه‌ها جدا شود، قطعاً در روند افزایش جمعیت، اختلال ایجاد می‌شود.

مرکز آمار ایران امروز اعلام کرد با کاهش شدید نرخ رشد جمعیت، در برآوردهای جدید جمعیت ایران سال ۱۴۲۵ به سقف ۹۳ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر خواهد رسید و از این سال به بعد، روند نزولی جمعیت کشور آغاز خواهد شد.

آمارها چه می‌گویند

نرخ رشد جمعیت از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۸۵، یعنی در یک دوره ۲۰ ساله، از ۳.۹ به ۱.۶ کاهش یافته است. از سال ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۰ نیز رشد جمعیت از ۱.۶ به ۰.۶ رسیده است.

آمارها نشان می‌دهد که تعداد موالید در سال ۱۳۹۵ در حدود یک میلیون و ۵۲۸ هزار مورد بوده است که این تعداد در سال ۱۴۰۰ به یک میلیون و ۱۱۹ هزار مورد رسیده است.

بررسی نرخ باروری کلی، یعنی تعداد فرزندان زنده که یک زن در سنین باروری به دنیا می‌آورد؛ نشان می‌دهد که این میزان در سال ۱۳۹۵، ۲.۱۲ بوده که در سال ۱۳۹۹ به ۱.۵۶ کاهش یافته است.

ایران ۱۴۲۹ چگونه خواهد بود؟

ایران در سال ۱۳۹۴ در زمره کشورهای با جمعیت جوان بوده است. در سال ۱۴۲۹، ایران جزو کشورهای با جمعیت سالخورده قرار می‌گیرد و ۳۱.۲ درصد از جمعیت کشورمان را سالمندان بالای ۶۰ سال تشکیل خواهند داد.

در سال ۱۴۲۹ از هر ۳ ایرانی، یک نفر سالمند خواهد بود.

ایران در مدت ۳۵ سال از سایر کشورهای جوان فاصله گرفته است.

پیش بینی می‌شود رشد جمعیت کشور در سال ۱۴۰۵ برابر با ۰.۲۱، در سال ۱۴۱۰ برابر با ۰.۱۵ و در سال ۱۴۱۵ به ۰.۰۴ کاهش یابد.

مطابق پیش بینی‌ها، از سال ۱۴۲۰ به بعد رشد جمعیت ایران منفی خواهد شد.

اهمیت فرهنگ سازی در حوزه مسائل جمعیتی

کارشناسان حوزه مسائل جمعیتی، نقش عوامل فرهنگی و باورها و نگرش‌های افراد را بسیار مؤثر می‌دانند. نرخ پایین باروری در برخی استان‌ها و خانواده‌های با رفاه و درآمد بالاتر، می‌تواند موید برجسته‌تر بودن نقش فرهنگ بر مسائل دیگری چون رفاه اقتصادی باشد.

سیاست‌ها و تبلیغات وسیع برای کنترل جمعیت، که طی ۳۰ سال اخیر در کشور جریان داشته است، به تدریج باعث تغییر فرهنگ عمومی و تمایل به فرزند کمتر شده است.

اصلاح این روند، نیازمند برنامه ریزی و اجرای رویدادها و برنامه‌های فرهنگی در جهت اطلاع رسانی گسترده به جامعه در زمینه بحران جمعیت و فرهنگ سازی برای داشتن جمعیت جوان است.

تجارب نشان می‌دهد که فرهنگ سازی رخ نمی‌دهد مگر اینکه مردمی سازی انجام شده و مردم پای کار بیایند.

مردم باید در مسائل جمعیتی، نقش آفرین شده و حضور یابند و درک کنند که اگر جمعیت کاهش یابد، همه اعضای جامعه آسیب خواهند دید.

مردم باید در عرصه اجرا، نظارت و برنامه ریزی جمعیت وارد شوند.

سهم وزارت بهداشت در افزایش جمعیت

قطعاً یکی از دستگاه و وزارتخانه‌هایی که نقش به سزایی در زمینه مسائل جمعیتی دارد، وزارت بهداشت است.

این وزارتخانه متولی سلامت جامعه است و از همین رو، در مسائل جمعیتی؛ می‌تواند بنیانگذار سیاست‌ها و برنامه‌هایی باشد که منجر به افزایش جمعیت شود.

در همین راستا، تشکیل قرارگاه جوانی جمعیت در وزارت بهداشت، خود بیانگر جایگاه این وزارتخانه در پیشبرد برنامه‌ها و سیاست‌های جمعیتی کشور است.

پوشش کامل ناباروری در مراکز دولتی، رایگان سازی زایمان طبیعی در مراکز دولتی، اختصاص ۵ درصد از بودجه پژوهشی به موضوع جوانی جمعیت، اعطای کامل مرخصی زایمان به کارکنان شاغل در وزارت بهداشت به مدت ۹ ماه برای زایمان یک قلو و ۱۲ ماه برای زایمان دوقلو با رعایت پرداخت حقوق کامل و فوق العاده ویژه، کاهش نوبت شب کاری و همچنین انجام دورکاری به درخواست مادران شاغل و دانشجو تا ۲ سال از تولد فرزند، کسر تعهدات قانونی خدمات پزشکان و پیراپزشکان به مدت ۶ ماه به ازای هر فرزند، راه اندازی سامانه باروری سالم جهت پایش دقیق مادران باردار و…، از جمله اقدامات انجام شده در سطوح کلان مدیریتی در خصوص رشد جمعیت کشور است.

سامانه ملی «باروری سالم»

وزارت بهداشت بر اساس ماده ۵۳ و ۵۴ قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» مکلف به طراحی سامانه‌ای جامع و یکپارچه برای ثبت اطلاعات باروری، بارداری و زایمان مادران باردار و مراجعه کنندگان به مطب‌های پزشکان متخصص زنان و زایمان، آزمایشگاه‌ها، مراکز بهداشتی و درمانی بیمارستان‌های دولتی و خصوصی بود که در این راستا سامانه ملی باروری سالم طراحی شد.

در این سامانه وضعیت بارداری زنان باردار و مراجعه کنندگان به مطب‌های پزشکان متخصص زنان و زایمان رصد می‌شود و پزشکان علاوه بر اینکه به راحتی می‌توانند در این سامانه نسخه نویسی الکترونیکی خود را انجام دهند، می‌توانند سوابق مراجعات قبلی بیمار به مطب خود را هم ملاحظه کنند. در صورت فراهم شدن زیرساخت‌های قانونی، خود افراد هم می‌توانند به این سوابق دسترسی داشته باشند.

این سامانه جزو اولین سامانه‌هایی است که در آن امضای دیجیتال طراحی شده و به همین خاطر از بابت مسائل انکار ناپذیری، مشکلی ندارد و بر اساس دستورالعمل ابلاغی قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، پزشکان مرتبط با تخصص‌های مختلف می‌توانند از قسمت‌های گوناگون سامانه استفاده کنند.

با توجه به اینکه این سامانه در مرکز داده وزارت بهداشت میزبانی می‌شود، نظارت بهتری برای حفاظت از حریم خصوصی بیماران صورت می‌پذیرد. ایجاد بانک ناباروران از طریق امکانات موجود در سامانه در دسترس پزشکان است و با توجه به اینکه درج اطلاعات بیمار در این بانک بسیار ساده و روان در نظر گرفته شده است، این سامانه مبنای پوشش بیمه‌ای خدمات نازایی خواهد بود.

رصد وضعیت باروری و تأمین اطلاعات مورد نیاز سیاستگذاری، نظارت، مداخلات مدیریتی و بهداشتی و درمانی از جمله مزایای دیگر این سامانه است.

پیری جمعیت ایران و تشکیل شبکه گسترده درمان ناباروری

سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت، با اشاره به تشکیل شبکه گسترده درمان ناباروری در سه سطح در کشور، اظهار داشت: قبلاً مراکز سطح ۲ خدمات درمان ناباروری در کشور وجود نداشت که آیین نامه آن تهیه و توسط وزیر بهداشت ابلاغ شده و بر اساس آن باید ۶۴ مرکز درمان ناباروری سطح ۲ در کشور داشته باشیم که در حال حاضر ۱۶ مرکز سطح ۲ در کشور راه اندازی شده است.

او با بیان اینکه ۸۵ درصد از ناباروری‌ها در مراکز سطح ۲ قابل درمان است، افزود: در حال حاضر ۱۰۳ مرکز سطح ۳ خدمات درمان ناباروری در کشور فعال است و در یکی دو استان که مراکز سطح ۳ نداشته‌اند، فضای فیزیکی فراهم، تجهیزات و نیروی انسانی آن تأمین شده است.

معاون وزیر بهداشت تصریح کرد: برای راه اندازی مراکز سطح ۲ خدمات درمان ناباروری اصراری نیست که حتماً باید در مرکز استان راه اندازی شود بلکه ممکن است در شهرستان‌های بزرگ یک استان نیز این مراکز راه اندازی شود. در هر استان نیز باید حداقل یک مرکز سطح ۳ درمان ناباروری داشته باشیم که در برخی استان‌ها با توجه به جمعیت بالا، چندین مرکز سطح ۳ فعال هستند.

کریمی با اشاره به حمایت بیمه‌ای از درمان ناباروری، یادآور شد: در حال حاضر ۹۰ درصد هزینه‌های بستری و ۷۰ درصد هزینه‌های سرپایی برای خدمات درمان ناباروری، توسط بیمه‌ها پوشش داده می‌شوند در حالی که در سال‌های گذشته، این خدمات تحت پوشش بیمه نبود.