ادامه رکورد قیمت دلار و سقوط ارزش پول ملی ؛ سقوط وحشتناک ارزش ریال در دولت رئیسی

 ارزش ریال  هرروز پایین تر می‌آید سقوط ارزش ریال ایران رکورد شکست. طی ۴۵ سال، ۱۳ بار  ارزش ریال  نصف شده است! ارزش ریال طی ۹۲ سال،در برابر طلا ۶ میلیون برابر و ارزش ریال در برابر دلار حدود ۱۶ هزار برابر کاهش پیدا کرده است. نشریه فوربز در گزارشی نوشت:ریال ایران، ضعیف‌ترین واحد پولی جهان است که با یک ریال تنها ۰.۰۰۰۰۲۴ دلار آمریکا خریداری می‌شود (به عبارت دیگر، ۱ دلار برابر با ۴۲۲.۷۳۳ ریال ایران است).ارزش ریال در ۱۰۰ سال اخیر چقدر کم شد؟ارزش ریال به «یک دهم» سال ۹۶ رسید

تغییر قیمت دلار در دولت های مختلف مشخص شد.

تحقیقی نشان می دهد که در ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ که مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی برگزار شد، دلار ۲۵ هزار و ۶۱۹ تومان بود که حالا با رشدی ۱۳۸ درصدی به ۶۰ هزار و ۹۵۰ تومان افزایش پیدا کرده است. این ضعیف‌ترین عملکرد در دور اول روسای جمهور پس از جنگ بوده است.

قیمت دلار از ابتدای دولت ابراهیم رئیسی بیش از ۲.۵ برابر شده است. زمانی که رئیسی به ریاست‌جمهوری رسید، قیمت دلار حدود ۲۷ هزار تومان بود. حالا هر ۶۵۰ هزار ریال ایرانی برابر شده با یک دلار!

دولت سیزدهم با هدف غلبه بر بحران ارزی، رییس کل بانک مرکزی را تغییر داد . پیش از این نیز معاون ارزی بانک مرکزی تغییر کرد اما با این حال حتی تغییر معاونت ارزی نیز نتوانست آرامشی در بازار ارز فراهم آورد.

بر اساس داده‌های موجود در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شروع به کار دلار در ایران به سال ۱۳۰۸ برمی‌گردد. در آن سال، طبق قانون، ارزش هر ریال معادل ۰.۳۶۶۱۱۹۱ گرم طلا در نظر گرفته شد که پس از چهار تغییر در سال‌های ۱۳۱۰، ۱۳۲۰، ۱۳۳۶ و ۱۳۵۰ به ۰.۰۱۰۸۰۵۵ گرم طلا کاهش پیدا کرد.

با گذشت ۹۲ سال، قیمت هر گرم طلای خالص از حدود ۳ ریال در اسفند ۱۳۰۸ به حدود ۱۸ میلیون ریال در اسفند ۱۴۰۰ رسید.

در واقع طی ۹۲ سال، ارزش ریال در برابر طلا ۶ میلیون برابر و ارزش ریال در برابر دلار حدود ۱۶ هزار برابر کاهش پیدا کرده است؛ بطوریکه نرخ دلار در بازار غیررسمی از حدود ۲۰ ریال در سال ۱۳۰۹ به بیش از ۳۰۰ هزار ریال در سال ۱۴۰۰ رسید.

سقوط ارزش ریال در ١٠٠ سال گذشته

بر اساس داده‌های موجود در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شروع به کار دلار در ایران به سال ۱۳۰۸ برمی‌گردد. در آن سال، طبق قانون، ارزش هر ریال معادل ۰.۳۶۶۱۱۹۱ گرم طلا در نظر گرفته شد که پس از چهار تغییر در سال‌های ۱۳۱۰، ۱۳۲۰، ۱۳۳۶ و ۱۳۵۰ به ۰.۰۱۰۸۰۵۵ گرم طلا کاهش پیدا کرد.

با گذشت ۹۲ سال، قیمت هر گرم طلای خالص از حدود ۳ ریال در اسفند ۱۳۰۸ به حدود ۱۸ میلیون ریال در اسفند ۱۴۰۰ رسید.

در واقع، طی ۹۲ سال، ارزش ریال در برابر طلا ۶ میلیون برابر و ارزش ریال در برابر دلار حدود ۱۶ هزار برابر کاهش پیدا کرده است؛ به طوری که نرخ دلار در بازار غیررسمی از حدود ۲۰ ریال در سال ۱۳۰۹ به بیش از ۳۰۰ هزار ریال در سال ۱۴۰۰ رسید.

تحولات نظام ارزی ایران در یکصد سال اخیر، از ابتدای شروع به کارگیری ریال، یعنی سال ۱۳۰۸ تا سال ۱۳۳۶ نظام ارزی دو یا چند نرخی بر اقتصاد ایران حاکم بود و نرخ رسمی ارز تحت نظام استاندارد طلا و برتون وودز تعیین می‌شد.

از دهه ۱۳۱۰، حاکمیت به کنترل‌های ارزی روی آورد و صادرکنندگان را ملزم به فروش ارز به نرخ رسمی به بانک‌های مورد تایید دولت کرد. از طرفی صادرکنندگان می‌توانستند گواهی فروش ارزی خود را به واردکنندگان بفروشند و همین موجب شد که قیمت ارز صادرکنندگان به نرخ‌های غیررسمی نزدیک شود.

طی دوره ۲۰ ساله ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۶ نظام ارزی ایران تک‌نرخی شد، اما در این میان در سال ۱۳۵۱ با فروپاشی برتون وودز، قیمت غیررسمی برای دلار شکل گرفت که با قیمت رسمی فاصله داشت؛ به طوری که نرخ ارز که در ۷۶ ریال معامله می‌شد، در بازار غیررسمی به ۷۰ ریال کاهش یافت.

اما سیاست‌گذار بر تثبیت نرخ رسمی ارز اصرار داشت. از این زمان، شکاف بین قیمت‌های رسمی و غیررسمی موجب شد که پس از ۲۰ سال، یعنی در سال ۱۳۵۷ که همزمان با کاهش صادرات نفتی بود، نظام چندنرخی برقرار شود.

تا سال ۱۳۷۰ تامین ارز کالاهای اساسی از محل صادرات نفتی و با همان قیمت پیش از انقلاب ادامه پیدا کرد و صادرکنندگان غیرنفتی هم مجاز بودند که ارز خود را در بازار غیررسمی به فروش برسانند.

چندی پیش ابراهیم علیزاده نوشت از سال ۱۳۰۸ که پشتوانه پول ایران از نقره به طلا تغییر کرده، قیمت هر گرم طلا از ۳ ریال به حدود ۲۴ میلیون ریال تا الان رسیده. یعنی ۸ میلیون برابر کاهش ریال در مقایسه با طلا در کمتر از یک قرن. ببین چه بر سر این اقتصاد و قدرت خرید خانوار آمده! (برگرفته از گزارش مرکز پژوهش‌ها)

بر اساس داده‌های موجود در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شروع به کار دلار در ایران به سال ۱۳۰۸ برمی‌گردد. در آن سال، طبق قانون، ارزش هر ریال معادل ۰.۳۶۶۱۱۹۱ گرم طلا در نظر گرفته شد که پس از چهار تغییر در سال‌های ۱۳۱۰، ۱۳۲۰، ۱۳۳۶ و ۱۳۵۰ به ۰.۰۱۰۸۰۵۵ گرم طلا کاهش پیدا کرد.

با گذشت ۹۲ سال، قیمت هر گرم طلای خالص از حدود ۳ ریال در اسفند ۱۳۰۸ به حدود ۱۸ میلیون ریال در اسفند ۱۴۰۰ رسید.

در واقع طی ۹۲ سال، ارزش ریال در برابر طلا ۶ میلیون برابر و ارزش ریال در برابر دلار حدود ۱۶ هزار برابر کاهش پیدا کرده است؛ بطوریکه نرخ دلار در بازار غیررسمی از حدود ۲۰ ریال در سال ۱۳۰۹ به بیش از ۳۰۰ هزار ریال در سال ۱۴۰۰ رسید.

تحولات نظام ارزی ایران در یکصد سال اخیر

از ابتدای شروع بکارگیری ریال یعنی سال ۱۳۰۸ تا سال ۱۳۳۶ نظام ارزی دو یا چند نرخی بر اقتصاد ایران حاکم بود و نرخ رسمی ارز تحت نظام استاندارد طلا و برتون وودز تعیین می‌شد.

از دهه ۱۳۱۰ حاکمیت به کنترل‌های ارزی روی آورد و صادرکنندگان را ملزم به فروش ارز به نرخ رسمی به بانک‌های مورد تایید دولت کرد. از طرفی صادرکنندگان می‌توانستند گواهی فروش ارزی خود را به واردکنندگان بفروشند و همین موجب شد قیمت ارز صادرکنندگان به نرخ‌های غیررسمی نزدیک شود.

طی دوره ۲۰ ساله ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۶ نظام ارزی ایران تک‌نرخی شد، اما در این میان در سال ۱۳۵۱ با فروپاشی برتون وودز، قیمت غیررسمی برای دلار شکل گرفت که با قیمت رسمی فاصله داشت؛ بطوریکه نرخ ارز که در ۷۶ ریال معامله می‌شد، در بازار غیررسمی به ۷۰ ریال کاهش یافت، اما سیاست‌گذار بر تثبیت نرخ رسمی ارز اصرار داشت؛ از این زمان شکاف بین قیمت‌های رسمی و غیررسمی موجب شد که پس از ۲۰ سال، یعنی در سال ۱۳۵۷ که همزمان با کاهش صادرات نفتی بود، نظام چند نرخی برقرار شود.

تا سال ۱۳۷۰ تامین ارز کالا‌های اساسی از محل صادرات نفتی و با همان قیمت پیش از انقلاب ادامه پیدا کرد و صادرکنندگان غیرنفتی هم مجاز بودند که ارز خود را در بازار غیررسمی به فروش برسانند.

تلاش برای یکسان‌سازی نرخ ارز

در سال ۱۳۷۱، تلاش‌های زیادی برای یکسان‌سازی نرخ ارز انجام شد؛ اما این تلاش‌ها شکست خورد و در نهایت در فروردین سال ۱۳۸۱ برای اولین‌بار نظام ارزی تک‌نرخی شناور مدیریت شده بر اقتصاد ایران حکم‌فرما شد.

نکته قابل توجه این است که مطابق قانون بودجه ۱۳۸۰، دولت مکلف به فراهم آورن مقدمات قانونی برای یکسان‌سازی ارز و ارایه لایحه بودجه ۱۳۸۱ بر مبنای نرخ یکسان‌سازی ارز شد. از فروردین ۱۳۸۱، یکسان‌سازی نرخ ارز صورت پذیرفت و نرخ رسمی از ۱,۷۵۰ ریال به ۷,۹۰۰ ریال افزایش یافت.

اگرچه به طور رسمی نظام ارزی شناور مدیریت شده به عنوان نظام ارزی معرفی شد، اما بر اساس گزارش سالانه ترتیبات و محدودیت‌های ارزی صندوق بین‌المللی پول، نظام ارزی کشور را «در عمل» باید به عنوان نظام ارزی ثابت طبقه‌بندی کرد.

از سال ۱۳۸۱ تا پیش از اولین جهش ارزی در دهه ۱۳۹۰، این نظام شناور ادامه داشت و پس از آن تا به امروز، نظام دو و چند نرخی حاکم بوده است.

قرارداد «برتون وودز» از مهمترین توافقاتی است که میان کشور‌های بزرگ در سال ۱۹۴۴ میلادی امضا شد و به‌واسطه آن، دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی به رسمیت شناخته شد. بر اساس این توافقنامه، یک سیستم جدید پولی جهانی ایجاد شد که در آن به جای استاندارد طلا، از دلار به عنوان ارز جهانی استفاده شود. بدین ترتیب، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز جهت نظارت بر این سیستم جدید پایه‌گذاری شدند. با این قرارداد جایگاه آمریکا به عنوان قدرت غالب در عرصه اقتصاد جهان تثبیت شد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد از پنج رییس‌جمهوری که پس از پایان جنگ در ایران سکان اداره کشور را بر عهده گرفته‌اند، آخرین رییس‌جمهور رکورد رشد قیمت دلار در فاصله بیست و هفت ماه را شکسته است

 بررسی نرخ دلار در فاصله چهارده مرداد یعنی روز برگزاری تحلیف ریاست جمهوری تا هشتم فروردین سه سال بعد از ان صورت گرفته است. این بدان معناست که به عنوان مثال محدوده زمانی 14مرداد 1400 تا هشتم فروردین 1403 مدنظر بوده است .

 دراین فاصله زمانی میزان افزایش قیمت دلار در دولت رییسی رعدآسا تلقی می‌شود.

دلار در دولت هاشمی چقدر رشد کرد؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ دلار در زمان روی کار آمدن دولت هاشمی تا فروردین سه سال بعد رشدی در محدوده 22 درصد را تجربه کرده است. در چهاردهم مرداد ماه سال 1368 قیمت دلار 119 تومان بوده که در هشتم فروردین 1371 به 145 تومان رسیده است. به این ترتیب محدوده رشد دلار در این دولت که به دولت سازندگی مشهور بود، برابر با 22 درصد گزارش شده است .

 دولت خاتمی و یکسان سازی نرخ ارز

 دراولین روز فعالیت دولت خاتمی، دولت موسوم به اصلاحات، قیمت دلار 469 تومان بود. هشتم فروردین سه سال بعد، یعنی در نوروز سال 1379 بهای هر دلار به 836 تومان افزایش یافته بود. میزان افزایش نرخ دلار 78 درصد گزارش شده است. دولت اصلاحات در تلاش برای یکسان‌سازی نرخ ارز بود و قیمت‌های متعدد دلار را از اقتصاد ایران حذف کرد. نرخ دلار سال‌ها در محدوده مذکور باقی ماند .

میراث یکسان سازی نرخ ارز برای دولت مهرورز

 سیاست دولت اصلاحات در یکسان سازی نرخ ارز سبب شد بهای ارز تا سال‌ها در محدوده‌ای کنترل شده باقی بماند به طوری که در فاصله زمانی فروردین ماه 1384 تا هشتم فروردین 1387 ، قیمت دلار تنها افزایشی سه درصدی را شاهد بود . بهای دلار در این فاصله زمانی یعنی از 14 مرداد 1384، زمان آغاز فعالیت دولت احمدی‌نژاد تا هشتم فروردین 1378 از 892 تومان به 919 تومان رسید.

 دولت تدبیر و امید چه کرد؟

در این محدوده زمانی عملکرد دولت روحانی نیز بسیار قابل توجه بود. دولت روحانی در شرایطی استقرار یافت که ایران با تحریم‌های شدید نفتی مواجه بود و مذاکرات برجام و امضای این توافقنامه اقتصاد کشور را با شرایطی بسیار ویژه روبرو کرد. محدوده افزایش نرخ دلار از 14 مرداد 1392 تا هشتم فروردین 1395 هشت درصد بود. نرخ دلار در این محدوده زمانی از 3210 تومان به 3475 تومان رسید.

 رکوردها می‌شکند

دولت رییسی که با شعار مهار تورم روی کار آمد، رکورد ریزش ارزش پول ملی را در سه سال اول فعالیت از آن خود کرد. در اولین روز فعالیت دولت رییسی قیمت دلار 25 هزار و 619 تومان بود. این قیمت در هشتم فروردین 1403 به 60 هزار و 950 تومان رسیده است. به این ترتیب دولت موسوم به دولت محرومان رشد 138 درصدی بهای ارز را به نام خود ثبت کرده است.