استان تهران سه‌پاره می‌شود /مرکز استان‌های تهران شرقی و تهران غربی مشخص شد

استان تهران غربی تشکیل می شود؟ تقسیم استان تهران به کجا رسید؟ چند سالی است که حرف از تقسیم تهران زده می‌شود. یک‌بار حرف از انتزاع ری از تهران زده می‌شود سپس حرف از تاسیس استان تهران جنوبی با مرکزیت رباط کریم به میان می‌آید، یکبار حرف از تاسیس استان تهران شرقی به نام ۱۵ خرداد با مرکزیت ورامین زده می‌شود و حالا هم حرف از تاسیس استان تهران غربی با مرکزیت شهریار به گوش می‌رسد.

استان تهران سه‌پاره می‌شود

تقسیم تهران به دو بخش شرقی و غربی موضوعی است که تاکنون از سوی رئیس جمهور، وزیر کشور و استاندار تهران مطرح شده است.درتازه ترین اظهار نظر استاندار تهران با اشاره به نام شهرستانهای غربی و جنوب شرقی استان تهران، جزئیات و ملاک‌های مورد مطالعه برای تقسیم استان‌های غربی و شرقی تهران را تشریح کرد.

علیرضا فخاری در تشریح موضوع تشکیل دو استان غربی و شرقی تهران گفت: دو منطقه در این طرح وجود دارد که در غرب شهریار، ملارد، بهارستان و پرند شهرهای این بخش و در حوزه جنوب شرقی نیز ورامین، پاکدشت، پیشوا و قرچک جزو محدوده‌هایی است که این ۴ شهرستان مشمول طرح جداسازی می‌شوند.

استاندار پایتخت  جزئیاتی از تقسیم‌بندی تقسیمات کشوری غرب و شرق استان تهران اعلام کرد و گفت که برای غرب استان تهران با مرکزیت شهریار پیش‌بینی‌ها و پیشنهاد‌هایی شده است. بخش دیگر هم به شرق تهران مربوط است که با مرکزیت ورامین یا دماوند شکل خواهد گرفت.

او البته تاکید کرد که احتمالا تا پایان دولت سیزدهم این تقسیمات انجام می‌شود. با این حال نمایندگان مجلس تاکید کردند که ثبت تقاضا برای تفکیک استان‌های بزرگ در مجلس افزایش یافته است.

تقسیم تهران به دو بخش شرقی و غربی موضوعی است که تاکنون از سوی رئیس جمهور، وزیر کشور و استاندار تهران مطرح شده است. رئیس جمهور اواخر آبان ماه در جریان سفر به شهریار تاکید کرد که تقسیمات کشوری غرب و شرق استان تهران نیازمند تغییرات جدی است. با توجه به توسعه شهر‌های اندیشه، شهریار و دیگر شهرستان‌های اطراف باید در تقسیمات کشوری تجدیدنظر شود.

تطبیق طرح تقسیم استانهای غربی و شرقی تهران با شرایط امروز جمعیتی

وی افزود: مطالعات این طرح مدت زیادی است آغاز شده و باید با شرایط امروز جمعیتی طرح را منطبق کنیم. براساس سرشماری هوایی که از گذشته داریم در غرب استان تهران نزدیک به ۳ میلیون نفر جمعیت داریم و در جنوب شرقی استان هم یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت داریم، لذا به لحاظ گسترش جمعیت باید ملاحظاتی را در نظر بگیریم.

مباحث اقلیمی و جمعیتی باید به لحاظ ترکیب دارای منطق باشد

استاندار تهران ادامه داد: ملاحظات سرزمینی، جمعیتی و جغرافیایی هر دو منطقه و چگونگی تأمین زیرساخت‌ها بسیار مهم است. بی تردید تقسیم و تفکیک زیرساخت‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد و قطعا باید مطالعات میزان خدماتی که مردم باید در هر دو استان بگیرند، کامل شود. باید مباحث اقلیمی و جمعیتی هم به لحاظ ترکیب دارای منطق باشد.

فخاری تأکید کرد: ترکیب بندی جمعیتی در بخش غربی استان تقریبا با عدم تجانس همراه است و در بخش جنوب شرقی دارای تجانس است و به لحاظ گویش و سایر مولفه‌هایی که تاثیرگذار است همانند مولفه‌های اجتماعی، ممکن است در نقاطی ناهمگونی و در جاهایی همگونی داشته باشیم.

طرح تشکیل یک استان جدید، تحت ‌عنوان «استان تهران جنوبی» در هیات‌ر ئیسه مجلس اعلام وصول شد و طراحان آن به‌ دنبال ضمیمه کردن ساوه از استان مرکزی به استان تهران جنوبی بودند که این طرح به جایی نرسید. اما از نیمه دوم سال گذشته دوباره این بحث مطرح شد و به‌ نظر می‌رسد دولت در اجرای آن مصمم است؛ چون وزیر کشور این باره گفته که‌ «‌تشکیل استان‌های جدید در غرب و شرق تهران به‌عنوان یک برنامه کلی در دست بررسی است و پس از طی مراحل در دولت باید توسط مجلس به تصویب برسد.‌ بنابر روایت او: «‌الحاق برخی شهرستان‌ها به استان‌های تهران شرقی و تهران غربی مشخص شده است اما برخی شهرستان‌ها هنوز قطعی نشده و در دست بررسی است».‌ وزیر کشور در پاسخ به این سوال که آیا بخش‌هایی از شهرستان ری به استان‌های شرقی و غربی ملحق خواهد شد یا نه؟ گفته که چنین چیزی صحت ندارد. همچنین براساس طرح‌های کنونی، دماوند و فیروزکوه از استان تهران جدا نخواهند شد.‌

بعد از آن هم علیرضا فخاری، استاندار تهران با اشاره به نام شهرستان‌های غربی و جنوب‌شرقی استان تهران، جزئیات و ملاک‌های مورد مطالعه برای تقسیم استان‌های غربی و شرقی تهران را اعلام کرد. او در رابطه با موضوع تشکیل دو استان غربی و شرقی تهران گفته، دو منطقه در این طرح وجود دارد که در غرب شهریار، ملارد، بهارستان و پرند شهرهای این بخش و در حوزه جنوب شرقی نیز ورامین، پاکدشت، پیشوا و قرچک جزو محدوده‌هایی است که این ۴ شهرستان مشمول طرح جداسازی می‌شوند. فخاری با اشاره به اینکه مطالعات این طرح مدت زیادی است آغاز شده، گفته که:«باید با شرایط امروز جمعیتی طرح را منطبق کنیم. براساس سرشماری هوایی که از گذشته داریم در غرب استان تهران نزدیک به ۳ میلیون نفر جمعیت داریم و در جنوب شرقی استان هم یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت داریم؛ لذا به لحاظ گسترش جمعیت باید ملاحظاتی را در نظر بگیریم».‌

آن‌طور که گزارش شده؛‌ هدف از اجرای این طرح، تقسیم مدیریتی است. پیش از این، استاندار پایتخت جزئیاتی از این تقسیم‌بندی را اعلام کرده بود و به گفته او، برای غرب استان تهران با مرکزیت شهریار پیش‌بینی‌ها و پیشنهاد‌هایی شده است؛ بخش دیگر هم به شرق تهران مربوط است که با مرکزیت ورامین یا دماوند شکل خواهد گرفت. او البته تاکید کرده بود که اولویت اول غرب تهران است که تقسیمات در آنجا ابتدا شکل گیرد و پس از آن می‌توان در حوزه جداسازی در شرق هم اقدامات خود را انجام داد.

حسن رسولی، نماینده سابق شورای شهر تهران گفت که تشکیل دو استان جدید پیرامون شهر تهران، نیت‌های سیاسی و انتخاباتی را به همراه دارد که می‌تواند در کوتاه‌مدت رضایت ساکنان دو استان را جلب کند اما در بلندمدت مشکلاتی را به همراه خواهد داشت.

غلامرضا انصاری، عضو شورای چهارم شهر تهران نیز معتقد است:«مطرح شدن موضوع تشکیل استان تهران شرقی و غربی یک طرح پوپولیستی است و در صورت عملیاتی و اجرایی شدن موفقیتی را به همراه نخواهد داشت».نظریه دیگری وجود دارد که طبق آن موضوع اقتصاد زمین با این مساله ارتباط مستقیم دارد. زمانی که اعلام می‌شود یک روستا قرار است به شهر تبدیل شود، قیمت زمین در آن چند برابر می‌شود. برخلاف آنچه فکر می‌کنیم تهران برخوردار است، نرخ رشد اقمار آن بسیار بالاتر از مرکز کلانشهر است. به‌عنوان مثال، حدفاصل سال‌های 65 تا 75، وحیدیه در اطراف تهران 84 درصد، صباشهر 76 درصد، خادم‌آباد 88 درصد، فیروزآباد 55 درصد و خاورشهر 64 درصد رشد جمعیت داشته‌اند. آیا به این اندازه برای آنها خدمات تامین کرده‌ایم؟ درخواست برای تامین خدمات، یکی از خواسته‌های واقعی است که در این مناطق وجود دارد».

«پس از ناآرامی‌های سال 75 در اسلامشهر و مشهد، مطالعات مجموعه شهری انجام شد که نشان داد، ریشه این ناآرامی‌ها در اطراف کلانشهرها در مناطقی بود که به آنها اسکان غیررسمی گفته می‌شود. اسکان جمعیت بدون برنامه انجام شده و در این مناطق نارضایتی انباشته ‌شده، وجود دارد. آنها مانند انبار باروت هستند. همه اینها در شرایطی است که این مناطق هم معمولاً در شریان‌های اصلی کلانشهرها هستند».

مرکز استان‌های تهران شرقی و تهران غربی مشخص شد

متن پیش رو گزارش روزنامه ایران درباره بررسی نتایج و پیامد‌های جامعه‌شناختی موضوع تقسیم تهران به ۳ استان است که در ادامه می‌توانید بخوانید: خیلی وقت نیست که زمزمه تقسیم تهران به چند استان را می‌شنویم. براساس گفته‌های احمد وحیدی وزیر کشور، موضوع تقسیم استان تهران توسط دولت در دست بررسی است که البته نیاز به تصویب در مجلس دارد. بر این اساس و به استناد حرف‌های مسئولان، احتمال دارد تهران به سه استان تقسیم شود که علاوه بر پایتخت، تهران شرقی به مرکزیت ورامین و تهران غربی به مرکزیت شهریار، تشکل و ساختار سیاسی خود را خواهند داشت.

حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس شهری با اشاره به اینکه در کشورمان از حدود ۲۰ سال قبل با پدیده‌ای به نام ابرشهر مواجه هستیم، می‌گوید: «تهران به یک ابرشهر تبدیل شده است. یک ابرشهر یکپارچه که همه با هم کار می‌کنند و عموماً در نقاط اطراف که به ابرشهر پیوسته‌اند، بسیاری از کارگاه‌ها و صنایع مستقر شده‌اند و خدمات سکونتگاهی و کارگاهی به پایتخت ارائه می‌دهند. باید بپذیریم که اگر تهران نبود کرج همان شهر کوچک ییلاقی باقی می‌ماند و اصلاً شاید اسلامشهری هم وجود نداشت، بنابراین اگر این شهر‌ها رشد کرده‌اند به واسطه وجود تهران بوده است.»

چرا پایتخت تقسیم شود؟

حسیـن ایمانی جاجرمی درباره نتایج و پیامد‌های تقسیم پایتخت به سه استان معتقد است: «قبل از اجرای هر طرح تفکیکی باید در مورد خدمات متقابل و مرزبندی‌های مشترکی که این مراکز با هم دارند اقدامات کارشناسی مؤثر و دقیقی انجام شود، هر چند الگو‌های جهانی نشان می‌دهند که در این موارد در بسیاری از کشور‌ها به سراغ وحدت مدیریت رفته‌اند و به صورت یکپارچه مدیریت می‌کنند، زیرا بسیاری از سازمان‌ها به هم وابسته‌اند و جدا کردن هر کدام شاید اداره کردن امور را سخت کند.»

وی با تأکید بر اینکه پایتخت جنبه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی امنیتی دارد، می‌گوید: «با اینکه ۱۵ درصد از جمعیت کشور در تهران زندگی می‌کنند حدود ۲۶ درصد تولید ناخالص داخلی کشور متعلق به آنهاست. یعنی تهران شهری با ارزش افزوده بالاست و نباید تضعیف شود، ولی شکی نیست که باید مشکلات را هم حل کنیم و این قابل درک است.

به نظرم مراکز اطراف به اندازه تهران روند توسعه را طی نکرده‌اند، اما راه این است که سازکار‌های مشترکی مثل شورای منطقه تهران یا شهرداری مناطق تهران و مواردی از این دست ایجاد کنیم که همه مکان‌های اطراف تهران هم در آن نماینده داشته باشند که قطعاً منافع زیادی هم برای این مناطق و هم برای تهران خواهد داشت.»

ایمانی جاجرمی‌با تأکید بر اینکه ایجاد مال‌های تجاری یکی از شیوه‌های مدیریت منطقه‌ای است، عنوان می‌کند: «تهران فرصت‌های اقتصادی زیادی دارد که می‌توانیم برای توسعه مناطق کمترتوسعه‌یافته از آن استفاده کنیم، یک مورد همین مال‌های تجاری است.

در همه دنیا این مال‌ها را در مناطق حومه شهری درست می‌کنند و می‌بینیم که چند سالی است این مراکز در شهر‌های اطراف تهران هم ایجاد شده است یا ایجاد شهر‌های جدید قطعاً می‌تواند به توسعه این مناطق کمک کند که در اطراف تهران هم ایجاد شده‌اند، بنابراین بسیاری از مسائل را می‌توانیم منطقه‌ای حل‌وفصل کنیم تا مناطق پیرامون هم وارد روند رشد و توسعه شوند و بتوانند از امتیاز پیرامون بودن استفاده کنند، مثلاً مالیات و عوارضی که از تهران دریافت می‌شود می‌تواند یکی از منابع ثروت برای این مناطق باشد.»

مشکلات شهروندان

این جامعه‌شناس شهری با تأکید بر اینکه باید مردم این مناطق و مشکلاتشان دیده شود، می‌گوید: «به مردم این مناطق باید حق بدهیم، چرا که به نسبت تهران از نعمت توسعه برخوردار نشده‌اند و در واقع حضور دارند تا بیشتر مشکلات تهران را حل کنند و این کار را هم به نحو احسن انجام می‌دهند، هر چند بیشتر آن‌ها به ظرفیت‌های کارگاهی و سکونتگاهی تهران تبدیل شده‌اند، ولی محیط‌زیست‌شان قربانی شده و به هر حال آسیب‌هایی متحمل شده‌اند.

باید بپذیریم که گاهی در این مناطق فضا‌های زیادی بدون مدیریت رها شده یا به دلیل در حاشیه بودن چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند و مسائل آن‌ها در سطح کلان و ملی مطرح نشده است. حتی گاهی شهرداری‌ها و شوراهایشان مشکلات زیادی داشته‌اند، در حالی که قدمت تاریخی برخی از آن‌ها مثل ری از تهران هم بیشتر است، این مسائل را باید بپذیریم.»

طرفداران این طرح معتقدند، یکی از دلایل اصرار مسئولان برای تقسیم تهران تجربه موفقی است که با استان شدن کرج و تشکیل استان البرز به دست آمده است و حالا ایجاد استان‌های غربی و شرقی برای تهران می‌تواند بار زیادی را از لحاظ اقتصادی و اجتماعی از روی دوش‌های تهران بردارد.

آن‌ها مهم‌ترین اهداف تقسیم تهران را مرکزیت‌زدایی برای تسریع در روند خدمات‌رسانی به شهروندان، سرعت بخشیدن به امور اداری، کاهش بوروکراسی، تخصیص اعتبارات و استفاده از منابع هر شهر برای توسعه آن، عنوان می‌کنند.

این نکته‌ای است که احمد وحیدی وزیر کشور نیز بر آن تأکید داشته است: «در بعضی از شهر‌های استان تهران وضع خوب است و در برخی شهر‌ها وضعیت مناسبی نداریم؛ به همین دلیل مدتی است که بحث تقسیم تهران مطرح است.» بر اساس گفته‌های وزیر کشور، استان‌های غربی و شرقی تهران با هدف رسیدگی بهتر به شهر‌های کمترتوسعه‌یافته تشکیل می‌شود.