آغاز تغییر دهک‌بندی خانوارها/ درآمد یارانه بگیران بررسی می‌شود+روش اعتراض

درآمد یارانه بگیران به زودی بازنگری می‌شود .به نظر می‌رسد هدف دولت در بازنگری هر ساله درآمد خانوار‌ها و حذف برخی افراد با درآمد مطلوب، افزایش سهم دهک‌های نخست است.

براساس قانون بودجه ۱۴۰۳ سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است با همکاری وزارت تعاون نسبت به تجدیدنظر افرادی که یارانه آن‌ها حذف شده و حذف یارانه خانوار‌های غیرمشمول حمایت دولت اقدام کند.

بر اساس تبصره ۸ بند ۶ قانون بودجه ۱۴۰۳ «سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نسبت به تجدیدنظر در مورد افرادی که یارانه آن‌ها حذف شده و همچنین نسبت به حذف یارانه خانوار‌های غیرمشمول حمایت دولت به موجب آئین‌نامه‌ای که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها در مدت یک ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون به‌تصویب هیأت وزیران می‌رسد، اقدام کند».

یارانه نقدی به‌ازای هر نفر واریز می‌شود. یارانه خانوار دهک اول، دوم و سوم که زیر پوشش کمیته امداد یا بهزیستی هستند، نفری ۴۰۰ هزار تومان محاسبه می‌شود. یارانه تشویقی هم به‌شکل اعتبار خرید برای این گروه منظور می‌شود که اگر از آن استفاده کنند یارانه هر نفر در خانوار دهک یک تا سه، به ۶۲۰ هزار تومان می‌رسد.

یارانه خانوار دهک چهار تا هفت، نفری ۳۰۰ هزار تومان است و، چون آن‌ها هم اجازه استفاده از یارانه تشویقی را دارند می‌توانند در نهایت میزان یارانه دریافتی خود را به رقم ۵۲۰ هزار تومان افزایش دهند. خانوار دهک هشت و ۹ حتی در صورت استفاده از کالابرگ مستحق یارانه تشویقی شناخته نمی‌شود و هنمچنان به ازای هر نفر ۳۰۰ هزار تومان یارانه نقدی به حسابشان واریز می‌شود.

افزایش ۴۵ درصدی یارانه در قالب طرح یارانه تشویقی قرار بود در بازه زمانی ۱۷ بهمن سال قبل تا ۱۷ اردیبهشت امسال به‌عنوان گزینه موقت صورت بگیرید، اما هنوز به‌شکل رسمی توضیح نداده‌اند پرداخت یارانه تشویقی پس از این تاریخ تمدید می‌شود یا نه. هر خبر و تیتری درباره ادامه پرداخت یارانه تشویقی می‌بینید یا می‌خوانید از حد حدس و گمان فراتر نمی‌رود.

گردش مالی بعضی افراد یارانه‌بگیر مربوط به تنخواه شرکت‌ها بوده که الزامی است این گردش مالی با حساب شرکت باشد تا افراد از فهرست مشمولان دریافت یارانه حذف نشوند.

سال گذشته سرمایه دهک‌های مختلف دو بار مورد ارزیابی قرار گرفت و میزان درآمد خانوار رصد شد. با افزایش حجم سرمایه در نوبت‌های ارزیابی سطح درآمدی خانوارها برخی از فهرست دریافت یارانه حذف می‌شوند.

بخشی از گردش مالی بعضی افراد مربوط به تنخواه شرکت‌های آنها بوده که عموماً ماهانه مبلغی برای هزینه کرد ماهانه از سوی مدیریت به حساب شخصی این افراد واریز می‌شود. این امر حجم سرمایه و گردش مالی حساب شخصی افراد را افزایش داده و منجر به حذف آنها از فهرست دهک‌های مشمول یارانه می‌شود؛ بنابراین لازم است این گردش مالی با حساب شرکت و حق برداشت تن خواه بگیران انجام شود.

امسال پیش از شهریور میزان درآمد و حجم سرمایه خانوارها مورد بازبینی و ارزیابی مجدد قرار می‌گیرد و بخشی از خانوارها با افزایش ارزش ریالی اموال از فهرست یارانه بگیران حذف شده و بعضی هم ممکن است جابجایی دهک برای آنها اتفاق بیفتد.

براساس خبری که چندی پیش ایسنا مخابره کرد رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان با اشاره به ثبت آخرین به‌روزرسانی دهک‌بندی خانوارها، گفت: باتوجه به اینکه آخرین به‌روزرسانی دهک‌بندی‌ها در دی ماه سال گذشته انجام شده است، مرحله بعدی اوایل شهریورماه انجام می‌شود.

علیرضا محمدی، اظهار کرد: مطابق قانون بودجه، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف است نسبت به به‌روزرسانی داده‌های ثبتی، متقن و قابل اتکا دریافتی از دستگاه‌های مختلف برای دهک‌بندی و وسع‌سنجی خانوارها، ۲ بار در سال (هر ۶ ماه یکبار) اقدام کند.

وی ادامه داد: باتوجه به اینکه آخرین به‌روزرسانی دهک‌بندی‌ها در دی ماه سال گذشته انجام شده است، مرحله بعدی اوایل شهریورماه انجام خواهد شد.

محمدی با بیان اینکه یارانه‌بگیران فعلی براساس آخرین به‌روزرسانی دهک‌ها یارانه خود را دریافت می‌کنند، افزود: افرادی که نسبت به دهک‌بندی‌ها اعتراض و در سامانه ثبت اعتراض کرده‌اند، به تدریج توسط مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان بررسی می‌شوند و زمان اعمال تغییرات در شهریورماه است. به عبارتی دهک خانوارها تا دوره بعدی به‌روزرسانی‌ها غیر قابل تغییر بوده و مجدداً با دریافت داده‌های ثبتی اقتصادی و اجتماعی ارزیابی خواهد شد.

رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان تصریح کرد: طبق آخرین به‌روزرسانی‌ها ۸ درصد از افرادی که تغییراتی در دهک‌بندی‌شان ایجاد شده بود، ثبت اعتراض کرده‌اند که در حال بررسی اعتراض و وضعیت داده‌های ثبتی اقتصادی و اجتماعی هستیم و در صورت تایید اعتراض، در شهریور ماه اعمال می‌شود.

محمدی در بخش دیگری از سخنان خود به صدک‌بندی خانوارها اشاره و خاطرنشان کرد: در سامانه حمایت وزارت رفاه، شناسنامه اقتصادی خانوار در هر کدام از شاخص‌ها به صورت صدک‌بندی درآمده است، به طوریکه باتوجه به مدل خودرو یا میزان تراکنش‌های بانکی و درآمدها، صدک وضعیت اقتصادی خانوار مشخص شده و در نهایت این صدک‌ها میانگینی از صدک کل خانوار را نشان می‌دهد.

پرداخت یارانه نقدی بر اساس قانون بودجه، با کمک داده‌های آماری و اقتصادی انجام می‌شود. آزمون وسع‌سنجی در نهایت ملاک دهک‌بندی خانوار است که حداقل دو مرتبه در سال صورت می‌گیرد.

دهک‌بندی از نظر آماری یک مفهوم نسبی و جمعیتی است و هر دهک را یک‌دهم جمعیت کل کشور محاسبه می‌کنند. جمعیت افراد حاضر در هر دهک درآمدی، ثابت است و به‌طور متوسط شامل ۸.۵ میلیون نفر از جمعیت کشور می‌شو؛ بنابراین اگر در هر مرحله آزمون وسع‌سنجی، افرادی از دهک دهم خارج شوند و به دهک‌های پایین‌تر بروند، دقیقا معادل تعداد همان افراد از دهک‌های پایین‌تر به دهک ۱۰ افزوده خواهند شد.

دهک‌بندی تا بهمن ۱۴۰۲ اعتبار داشت و از آن به بعد معیار صدک‌بندی را جایگزین کردند تا به‌قول خودشان نتیجه خروجی آزمون وسع‌سنجی دقیق‌تر شود. لازم است بگوییم هر صدم را باید یک‌صدم جمعیت کل کشور فرض کرد؟

معیارهای دهک‌بندی

مرجع دهک‌بندی خانوارها، بانک اطلاعاتی «پایگاه رفاه ایرانیان» است که در آن، اطلاعات خانوارها اعم از تعداد اعضا، مالکیت خودرو و گردش مالی همه اعضای خانواده مبنای آزمون وسع قرار می‌گیرد و بر اساس نتیجه این آزمون، رتبه خانوار در میان همه خانوارهای کشور به دست می‌آید.

شواهد حاکی از این است که این پایگاه هنوز اطلاعات بورس و اطلاعات مالکیت زمین و مسکن را به‌عنوان مبانی اصلی دهک‌بندی مدنظر قرار نمی‌دهد و در حوزه گردش مالی نیز همچنان معاملات مبتنی بر چک را جداگانه دسته‌بندی نمی‌کند.

البته گردش مالی حاصل از همه این موضوعات در قالب واریز یا برداشت، بر دهک‌بندی تأثیر دارد. ازآنجایی‌که ۹ دهک از کل ۱۰ دهک درآمدی کشور مشمول دریافت یارانه نقدی هستند و کالابرگ الکترونیک نیز فقط به ۷ دهک پایین اختصاص می‌یابد، این تغییرات مالی می‌تواند با جابه‌جا کردن دهک درآمدی خانوار، به قطع یا وصل شدن حمایت‌های دولتی منجر شود.

تغییرات قابل‌اعتراض دهک درآمدی

جمعیت ایران به ۱۰ دسته ۱۰ درصدی تقسیم می‌شوند و هرگونه تغییر رفتار مالی که منجر به جابجایی یک خانوار نسبت به سایر خانوارها شود، می‌تواند در تعیین دهک درآمد آن خانوار مؤثر باشد.

در دهک‌بندی خانوارها، ۱۰ درصد جمعیت که کمترین درآمد را دارند در دهک اول قرار می‌گیرند و دهک‌های بعدی به‌تناسب وضعیت درآمدی تعیین می‌شوند تا دهک دهم که دربرگیرنده ۱۰ درصد ثروتمندتر جامعه است.

در این فرایند، دهک یک خانوار احتمال دارد با دریافت یک وام بانکی مثل وام ازدواج که رقم آن سنگین است، تغییر کند؛ اما صولت مرتضوی، وزیر کار اختصاصی در مورد این موضوع وعده رسیدگی داده و از خانوارهایی که با دریافت وام ازدواج دهک آنها تغییر کرده، خواسته است تا اعتراض خود را ثبت کنند.

در مورد پرداخت و دریافت رهن مسکن اجاره‌ای نیز همین مشکل برای مستأجران وجود دارد؛ چراکه مستأجران در زمان تغییر محل سکونت، باید مبالغ کلانی را به‌عنوان رهن از موجر قبلی دریافت کرده و به‌حساب موجر جدید واریز کنند.

در این میان دریافت قرض از دیگران نیز مزید علت می‌شود و دهک خانوار را تغییر می‌دهد. وزارت کار در مورد رسیدگی به این اتفاقات قولی نداده اما ازآنجایی‌که روزبه‌روز اتکا به هوش مصنوعی در آزمون وسع افزایش می‌یابد، می‌توان امیدوار بود که در فرایند رسیدگی به اعتراضات دهک‌بندی، این موارد اصلاح شود

استعلام دهک درآمدی خانوار

استعلام دهک درآمدی خانوار را می‌توان با مراجعه به سامانه حمایت در آدرس hemayat.mcls.gov.ir انجام داد. اعتراض به عدم دریافت یارانه، درخواست بررسی دهک‌بندی درآمدی و ثبت‌نام دریافت یارانه را در همین سایت پیگیری کنید.

دهک‌بندی یا صدک‌بندی براساس آزمون وسع‌سنجی، دو بار در سال انجام می‌شود و پس از اتمام هر دوره تا شش‌ماه تغییری صورت نمی‌پذیرد. هر خانوار یک‌بار می‌تواند روی گزینه ثبت درخواست بررسی کلیک کرده و به عدم دریافت یارانه اعتراض کند.

اعتراض به عدم دریافت یارانه یا درخواست بررسی دهک‌بندی درآمدی، دلایل مختلفی دارد. به‌عنوان مثال خانواده‌ای اول سال خودرویشان را فروخته‌اند، اما سامانه حمایت، تا موعد به‌روزرسانی اول یعنی ماه شهریور هنوز آن‌ها را صاحب خودرو در نظر می‌گیرد. برعکس این اتفاق هم صادق است.

آزمون وسع‌سنجی از داده‌های بانکی هم کمک می‌گیرد، چون شبکه شاپرک قادر است براساس حجم تراکنش بانکی و دریافت وام یا سود بانکی، وضعیت اقتصادی خانواده را فاش کند. کد ملی از سامانه آنلاین و به‌روز اداره ثبت احوال استعلام می‌شود تا نکات دقیق دیگری به‌دست بیاید. وضعیت احتمالی سبد سهام، سفر خارجی اعضای خانوار و… را هم به این معیارها اضافه کنید، بعد معدل بگیرید و در فرمول بگذارید. قطعا متوجه هستید؛ بعید است کسی بتواند از این فیلتر سخت و موشکافانه قسر در برود نه؟

صدک‌بندی یارانه بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟

صدک‌بندی دقت آزمون وسع‌سنجی را بالا می‌برد، اما خروجی اولین آزمون وسع‌سنجی در سال ۱۴۰۲، به‌گفته مسئولان قرار نبود به حذف مشمولان یارانه نقدی منجر شود. تنها کسانی از روش جدید صدک‌بندی یارانه دلچرکین خواهند بود که به دهک بالاتر رفته‌اند و حالا جزو جمعیت پنج میلیونی دهک ۱۰ یا پردرآمدها به‌حساب می‌آیند.

صدک‌بندی یارانه همچنین باعث جابجایی هفت میلیون نفر از جمعیت حدود ۸۰ میلیونی مشمولان یارانه نقدی، بین دهک‌های مختلف شده است.

صدک‌بندی یارانه معیارهای مختلف دارد؛ یکی از آن‌ها خودرو است. تعداد و نوع خودرو به نام سرپرست یا سایر اعضای خانوار، شش‌ماه یک‌بار به‌شکل سیستمی توسط پلیس راهور به سامانه رفاه ایرانیان ارسال می‌شود.

ساختار خانوار را جزو معیارهای تقریبا سخت و پیچیده صدک‌بندی یارانه می‌دانند. چون شاخص درآمد خانوار چهارنفره باید نسبت به خانوار دو نفره متفاوت باشد، مالکیت یک خودرو برای خانوار چهار نفره با مالکیت یک خودرو در خانوار دونفره یک‌جور محاسبه نمی‌شود. اطلاعات این بخش براساس خوداظهاری به‌دست می‌آید و کسی نمی‌تواند در آن دخل و تصرف کند مگر اینکه وجود یکی از بچه‌ها یا مرگ و فقدان را انکار کنید.

صدک‌بندی یارانه براساس تراکنش بانکی هم پیچیده به‌نظر می‌رسد. می‌گویند به طور تقریبی از ۱۰۰ میلیون تراکنش به بعد، به ازای هر ۵۰ میلیون تراکنش، صدک‌بندی خانوار به‌میزان یک‌صدم جابجا خواهد شد. شاید شما قضیه را جدی نگیرید، ولی همین معیار در نیمه دوم سال قبل باعث شد یک‌سری خانوار از دهک اول و دوم و سوم به دهک چهار تا هشت پرتاب شوند.

بر این اساس، آئین نامه این تبصره در حال تدوین است و طبق قانون ۳ ماه پس از ابلاغ قانون بودجه باید این بازنگری در گردش مالی خانوار‌های یارانه بگیر انجام شود.

معیار جدید پرداخت یارانه نقدی چیست؟

استعلام دهک درآمدی خانوار

آزمون وسع‌سنجی از داده‌های بانکی هم کمک می‌گیرد، چون شبکه شاپرک قادر است براساس حجم تراکنش بانکی و دریافت وام یا سود بانکی، وضعیت اقتصادی خانواده را فاش کند. کد ملی از سامانه آنلاین و به‌روز اداره ثبت احوال استعلام می‌شود تا نکات دقیق دیگری به‌دست بیاید. وضعیت احتمالی سبد سهام، سفر خارجی اعضای خانوار و... را هم به این معیار‌ها اضافه کنید، بعد معدل بگیرید و در فرمول بگذارید. قطعا متوجه هستید؛ بعید است کسی بتواند از این فیلتر سخت و موشکافانه قسر در برود نه؟

بیشتر بدانید | آیتمی مثل معلولیت، وجود بیماری‌های خاص یا قرار داشتن زیر پوشش نهاد‌های حمایتی کمیته امداد و بهزیستی از دیگر ملاک‌های اثرگذار بر رتبه مالی خانوار و صدک‌بندی یارانه است. در این مورد اطلاعات هر شش‌ماه یک‌بار اتوماتیک به سمانه رفاه ایرانیان ارسال می‌شود

صدک‌بندی یارانه بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟

صدک‌بندی یارانه معیار‌های مختلف دارد؛ یکی از آن‌ها خودرو است. تعداد و نوع خودرو به نام سرپرست یا سایر اعضای خانوار، شش‌ماه یک‌بار به‌شکل سیستمی توسط پلیس راهور به سامانه رفاه ایرانیان ارسال می‌شود.

ساختار خانوار را جزو معیار‌های تقریبا سخت و پیچیده صدک‌بندی یارانه می‌دانند. چون شاخص درآمد خانوار چهارنفره باید نسبت به خانوار دو نفره متفاوت باشد، مالکیت یک خودرو برای خانوار چهار نفره با مالکیت یک خودرو در خانوار دو‌نفره یک‌جور محاسبه نمی‌شود. اطلاعات این بخش براساس خوداظهاری به‌دست می‌آید و کسی نمی‌تواند در آن دخل و تصرف کند مگر اینکه وجود یکی از بچه‌ها یا مرگ و فقدان را انکار کنید.

صدک‌بندی یارانه براساس تراکنش بانکی هم پیچیده به‌نظر می‌رسد. می‌گویند به طور تقریبی از ۱۰۰ میلیون تراکنش به بعد، به ازای هر ۵۰ میلیون تراکنش، صد‌ک‌بندی خانوار به‌میزان یک‌صدم جابجا خواهد شد. شاید شما قضیه را جدی نگیرید، ولی همین معیار در نیمه دوم سال قبل باعث شد یک‌سری خانوار از دهک اول و دوم و سوم به دهک چهار تا هشت پرتاب شوند.