آنچه درباره سریال پایتخت نمی دانستید

 یکی از سریال‌های پرمخاطبی که آخرین‌بار در ۲۹ و ۳۰ اسفند ۹۹ روی آنتن شبکه یک رفت، مجموعه «پایتخت» بود که دو قسمت پایانیِ فصل ششم این سریال بود. همه گیری ویروس کرونا باعث شد تا عوامل مجموعه «پایتخت» نتوانند دو قسمت پایانی را تصویربرداری کنند و فقط ۱۵ قسمت از آن در نوروز ۹۹ پخش شد.

اما دو قسمتی که دست‌اندرکاران «پایتخت» به عهدشان وفا کردند و به مناسبت نوروز ۱۴۰۰ روی آنتن بردند، با حاشیه‌های بسیاری مواجه شد و عده‌ای معتقد بودند که پایان بندی این اثر، سرهم بندی شده و ضعف فیلمنامه در آن مشهود بوده است. 

«پایتخت» پس از حواشی فصل ششم که به نامه رییس وقت سازمان صداوسیما منجر شد، به نوعی به محاق رفت و تولید ادامه آن در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت؛ به طوری که حتی تا مدتی از شبکه‌های تلویزیون بازپخش هم نمی‌شد.

در عین حال از آن زمان به بعد، اگرچه دو قسمت به عنوان پایان‌بندی فصل ششم به تولید و پخش رسید، ولی طولانی‌ترین دوره تلویزیون بدون ساخت «پایتخت» جدید رقم خورد. این کشمکش از سال ۱۴۰۰ شروع شد، از همان زمان که عوامل گفتند «پایتخت ۷» ساخته می‌شود، مدیران گفتند ساخته نمی‌شود بعد مدیران گفتند ساخته می‌شود، عوامل از این ماجرا سر باز زدند.

شروعی که سرانجام نداشت

 پس از پایان نیمه کاره فصل ششم، تکلیف فصل هفتم «پایتخت» مشخص نبود تا اینکه، خبر ساخته شدن فصل هفتم رسانه‌ای شد، اتفاقی که انتهای آن ختم به خیر نشد و به حواشی فصل ششم بیشتر دامن زد.

بازگشت علیرضا خمسه به سریال و حذف مهران احمدی از مسائلی بود که در ابتدای مسیر رسانه‌ای شد.

سارا و نیکا فرقانی دوخواهر دوقلو که در سریال نقش فرزندان ریما رامین‌فر(هما سعادت) و محسن تنابنده(نقی معمولی) را ایفا می‌کنند از سریال حذف شدند و این موضوع هم مخالفان جدی‌ای داشت، هم موافقان سر سخت. 

این قبیل حذف و اضافه کردن بازیگران در سریال‌ها رخ می‌دهد اما چیزی که اینبار بیش از هرچیزی جلب توجه کرد، انتشار رقمی به عنوان دستمزد محسن تنابنده بود که اعتراضات زیادی را به همراه داشت. محسن تنابنده  در پاسخ، با انتشار پستی اعلام کرد که به علت فضای نامناسب موجود، فصل هفتم ساخته نخواهد شد.

بعد از مدتی هم محسن تنابنده اعلام کرد که دیگر مجموعه «پایتخت» ساخته نمی‌شود و چندی بعد در سال ۱۴۰۰ تنابنده در مصاحبه‌ای درمورد موانع عجیب ساخته نشدن برنامه‌های محبوب تلویزیونی از جمله برنامه «نود» و سریال «پایتخت» صحبت و از سیاست‌های صداوسیما انتقاد کرد. 

او در مصاحبه‌ای درباره این مشکلات گفت: «کدام مملکتی این همه سرمایه می‌گذارد تا یک برنامه‌ای مثل «نود» تولید شود و بعد قیچی‌اش کند. یک کاری را ۱۰ سال سرمایه‌گذاری کند و به «پایتخت» تبدیل شود و بعد آن را قیچی کند. «پایتخت» دست ما نیست و اگر آقایان دل‌شان بخواهد ساخته می‌شود و اگر هم دل‌شان نخواهد، ساخته نمی‌شود. در این میان چیزی که مهم نیست، مردم هستند.»

سریال پایتخت

کمی بعدتر اخباری به گوش رسید که حاکی از ساخته شدن نسخه سینمایی «پایتخت» برای نوروز ۱۴۰۳ بود که الهام غفوری تهیه کننده پایتخت در این مورد گفت: «مگر قرار بود «پایتخت» سینمایی ساخته شود؟»

 ابوالفضل رجبی بازیگر نقش بهروز در فصل ششم «پایتخت» درباره ساخت نسخه سینمایی پایتخت گفت: «فیلم سینمایی «پایتخت» فعلاً معلوم نیست ساخته می‌شود یا نه!

مهدی نقویان رئیس «سیمافیلم» پیشتر گفته بود: «از طرف صداوسیما ما با عوامل «پایتخت» توافق اولیه را داشته‌ایم اما واقعاً سینمایی، سریال، ۱۵ قسمتی یا چند قسمتی هیچ‌کدام چیزی نبوده است که بر سر آن به توافق رسیده باشیم. مهم این است که رایزنی‌ها انجام شده و کار متوقف نیست.»

نقویان حتی پیش‌ از این نیز در پاسخ به این سوال که اگر قرار است نسخه سینمایی «پایتخت» ساخته شود چرا به صراحت گفته نمی‌شود گفته بود: «خبری که عنوان شده از طرف ما نبوده و نمی‌دانیم از کجا شکل گرفته است اما درباره تمام برندهایی که ارزش سینمایی دارند ما هم به آن فکر می‌کنیم. حتی خارج از کارهای مرتبط با سیمافیلم یعنی شخصیت های عروسکی هم موردبحث هستند و الان در مرکز فیلمنامه‌نویسی و کارگروه‌های‌۱۲ گانه‌ای که وجود دارد ساخت سینمایی درباره اینها بررسی می‌شود چون منبع درآمد خوبی است و به نوعی احیای برند انجام می‌گیرد که درباره همه برندها این اتفاق رخ می‌دهد.»

از ۳۱ خرداد امسال بود که هومن حاجی‌عبداللهی، بازیگر نقش رحمت در حساب کاربری‌اش در توییتر تصویری از شیرینی رنگینک به شکل عبارت «پایتخت ۷» منتشر کرد و نوشت: «شروع «پایتخت ۷» به شیرینی رنگینکیه که بچه‌های پشت صحنه درست کردن.» این جمله اگرچه نمی‌توانست شاهدی کامل برای کلید خوردن سریال باشد اما از سوی عده‌ای به این معنا تعبیر شد؛ ضمن اینکه همه را مطمئن می‌کرد که تلویزیون برای ساخت دنباله «پایتخت» سرانجام با گروه سازنده به توافق رسیده است. 

پس از گمانه‌زنی‌های متعدد و انتشار اخبار ضد و نقیض درباره ساخت فصل جدید سریال تلویزیونی «پایتخت»، ششم مرداد، محسن تنابنده با انتشار ویدئویی اعلام کرد که در مسیر لوکیشن ضبط سریال «پایتخت ۷» است و با انتشار این ویدئو از شروع تصویربرداری این مجموعه تلویزیونی خبر داد.

جای خالی خشایار الوند و یک انتقاد سنگین

با فوت خشایار الوند، نویسنده پایتخت درسال ۹۷، نویسنده این سریال تغییر پیدا کرد و آرش عباسی و محسن تنابنده مسئولیت نگارش فیلمنامه را بر عهده گرفتند. شاید این تغییر در سبک نگارش یکی از دلایل درگیر شدن این سریال با حواشی بود.

پیش از این کمتر کسی فکر می‌کرد که در یک سریال نام فیلمنامه‌نویس برای مخاطب عام اهمیت داشته باشد اما پس از پخش فصل ششم «پایتخت» بارها و بارها در شبکه‌های اجتماعی مختلف، یاد شادروان خشایار الوند زنده شد و بخشی از مخاطبان این سریال در فضای مجازی فصل ششم را با فصل‌های قبل مقایسه کردند و جای خالی فیلمنامه‌نویس سریال را یادآوری کردند. این موضوع حتی انتقاد تلویحی وزیر فرهنگ را هم به دنبال داشت. سیدعباس صالحی در توئیتی نوشت که این خشایار الوند بود که به «پایتخت» جان می‌داد.

جمعه اول فروردین ۹۹اولین قسمت فصل ششم «پایتخت» روی آنتن شبکه یک سیما رفت و شاید بتوان گفت شروع حاشیه‌ها از همان قسمت اول آغاز شد. زمانی که سریال از شبکه یک سیما در حال پخش بود، در اتفاقی کم سابقه دوبار برای آگهی بازرگانی، پخش سریال قطع شد که اعتراض کاربران فضای مجازی و محسن تنابنده را به همراه داشت.

ممیزی‌های تلویزیون و اعتراض بازیگران

سازندگان یک اثر باید طبق قوانینی که وضع می‌شود رفتار کنند و از خط قرمزهای تعیین شده عبور نکنند، گاهی پیش می‌آید که خواسته یا ناخواسته از آن خط قرمزها عبور می‌کنند، گاهی هم مسئولین رسیدگی و نظارت به این موضوع خط قرمز را کمی جابه جا می‌کنند که معمولا تشخیص این موضوع سخت است، اما کمتر اثر هنری از قبیل کتاب و ترانه و تئاتر گرفته تا فیلم سینمایی و سریال پیدا می‌شود که بخش‌هایی از آن دستخوش تغییرات نشده باشد و فصل ششم سریال «پایتخت» نیز از این قاعده مستثنی نیست، یکی از این ممیزی‌ها توسط سیدامیر سیدزاده، با انتشار پستی در اینستاگرام مطرح شد.

ماجرای ممیزی‌های اعمال شده در سریال تا جایی ادامه پیدا کرد که تک تک بازیگران به این موضوع اعتراض کردند، بهرام افشاری بازیگر نقش بهتاش، یکی از این بازیگران بود که با انتشار پستی خبر از سانسور بخشی از سریال داد، اما مشخص نکرد که کدام بخش و به چه علت حذف شده است.

در ادامه سانسورهای تلویزیون و اعتراض بازیگران، احمد مهرانفر نیز با انتشار پستی از به سانسور اعتراض کرد و کمی بعدتر از او، محسن تنابنده از سانسورِ نسخه سانسور شده سریال نوشت و احمد مهرانفر دیالوگ سانسورشده سریال را در صفحه شخصی‌اش منتشر کرد. پس از این اتفاقات بود که سیروس مقدم کارگردان سریال در گفت‌وگویی موارد حذف شده از سریالش را به حساسیت‌های شرایط روز جامعه ربط داد و گفت هیچ سانسوری در کار نیست. در همان زمان گمانه زنی‌هایی انجام شد که شاید هیچ سانسوری در کار نبوده و این ادعاها تنها یک بازی برای جذب مخاطب بوده است.

تاثیر «پایتخت» در استفاده از اینترنت

شاید شنیده باشید که می‌گویند زمان پخش یک سریال خیابان‌ها خلوت می‌شود یا به اصطلاح کوچه خلوت کن است، اما از آنجایی که در فروردین ۹۹ کرونا همه را خانه نشین کرده بود، این‌بار یک سریال توانست خیابان‌های فضای مجازی را خلوت کند. به گفته سجاد بنابی، نایب‌رییس هیات‌مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت، در توئیتی درباره تاثیر پخش سریال «پایتخت» روی کاهش مصرف اینترنت کشور خبر داد.

با گذشت پنج قسمت از فصل ششم سریال، یک بازی اینترنتی آنلاین در صفحه رسمی اینستاگرامش با یک نمودار از کم شدن میزان شرکت‌کننده‌های آنلاینش در زمان پخش سریال «پایتخت» خبر داد. 

البته کم شدن کاربران استفاده از فضای مجازی، خیلی جای تعجب نداشت چرا که طبق نظر سنجی صدا و سیما در میان سریال‌های تلویزیونی نوروز، سریال «پایتخت» با ۷۵درصد بیینده، به عنوان پر طرفدارترین سریال شناخته شد.

انتقادهای دنباله‌دار از بدآموزی‌های ادامه‌دار

یکی از انتقادهای پرتکرار از ابتدای پخش «پایتخت» در فصل ششم، بی‌احترامی کوچک‌ترهای خانواده به بزرگ‌ترها و در ادامه دروغ‌گویی‌های بی‌دلیل شخصیت‌های خانواده معمولی و فریبا از مواردی بود که از همان قسمت‌های ابتدایی تا قسمت پایانی اعتراضات و انتقادات مخاطبان سریال را به دنبال داشت. نمایش خشونت یکی دیگر از انتقاداتی بود که به این سریال وارد شد و مصداق آن هم سکانس‌های مربوط به بهبود و سندروم دست بیقرارش بود. موارد بی‌شماری که برخی رسانه‌ها از آن با عنوان بدآموزی‌هایی که نباید از نقی و ارسطو بیاموزیم یاد کردند.

ایرادهای کوچک اما مهم

فصل ششم «پایتخت» اما علاوه بر ضعف در فیلمنامه، با اشتباهات ریز و درشتی هم همراه بود که از چشم مخاطب تیزبین این سریال پنهان نماند. از ایرادات فوتبالی که هواداران فوتبال را دل‌زده کرد تا در دست داشتن متن اخبار چند ساعت پیش از پخش خبرها از تلویزیون که با واکنش گوینده خبر تلویزیون همراه بود. اینها در کنار مواردی مانند حضور فیلمبردار در زمین فوتبال در سکانس سیو دیدنی بهتاش فریبا در دروازه نساجی، تصویر دوربین و عوامل پشت دوربین در آینه ماشین، قوری‌ای که در یک پلان شکسته می‌شود و در پلان بعدی سالم سر جایش قرار دارد و ... برخی از مواردی هستند که بی دقتی عوامل سازنده را نمایان می‌کند.

جنجال ناتمام سکانس پایانی 

همه حواشی فصل ششم این سریال یک حسن‌ختام داشت که حسابی جنجال به پا کرد. یک زوج و سفر ماه‌عسل و یک موتورسیکلت و یک قایق و  یک دیالوگ از یک فیلم فارسی. سکانسی که به اعتقاد برخی پلان به پلان از فیلمی با بازی بهروز وثوقی کپی شده بود و همین موضوع انتقادات از سریال را به اوج رساند و حاشیه‌های زیادی را برای سریال به ارمغان آورد.

البته کارگردان سریال بر خلاف منتقدان باور داشت که شوخی با قیصر غیر شرعی نبوده است .