مذاکرات هسته‌ای به محاق رفت/ منتظر برجام نباشیم؟

پرونده کنار گذاشتن رابرت مالی از امور مرتبط با ایران در وزارت خارجه آمریکا روز به روز در حال پیچیده‌تر شدن است. بیش از یک ماه از زمانی که مشخص شد نماینده ویژه آمریکا در ایران موقتا تعلیق و به مرخص اجباری فرستاده شده، می‌گذرد. در این مدت با وجود اصرار‌های نمایندگان پارلمان در آمریکا؛ دولت حاضر نشده اطلاعاتی در مورد چرایی اتفاقی که افتاده از خود بروز دهد.

در برخی از رسانه‌ها، در مورد اینکه رابرت مالی نتوانسته آنطور که باید از اطلاعات طبقه‌بندی شده محافظت کند، گمانه زنی شده است. در ایران، روزنامه تهران‌تایمز انتشار فایل صوتی محرمانه‌ای از رابرت مالی نماینده ویژه تعلیق شده آمریکا وظیفه اطلاع‌رسانی در زمینه وضعیت مالی را بر عهده گرفته است. برخی رسانه‌های اصولگرا از این فایل صوتی به‌عنوان اعتراف مالی به هدف آمریکا برای تحت فشار قرار دادن ایران از طریق تعامل و مذاکره با ایران نگاه کرده‌اند. این در حالیست که مالی در این فایل صوتی می‌گوید پس از بازگشت به برجام، قصد داریم از ابزار‌های مختلف برای حفظ فشار‌ها بر ایران استفاده کنیم. چیزی که پیش از این هم بر ایران پوشیده نبود و برجام مشخصا تنها مساله هسته‌ای و اختلافات دو کشور بر سر آن را پوشش می‌داد و ربطی به دیگر اختلافات بین تهران و واشینگتن نداشت.

به تازگی مایکل مک‌کال، نماینده جمهوری‌خواه ایالت تگزاس و رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا به تشریح نتایج جلسه توجیهی در کنگره پرداخته و گفته است که مقام‌های دولت آمریکا نتوانستند جزئیاتی درباره وضعیت رابرت مالی به اعضای کمیته بدهند. پرونده مالی با وجود همه این ابهامات تبدیل به یک نقطه مبهم در دولت آمریکا شده است. این در حالیست که گمانه‌زنی‌ها در تهران می‌گویند او احتمالا دیداری مخفیانه با سه چهره دیپلماسی ایرانی داشته است. این موضوع که از سوی رسانه‌های آمریکایی تایید نشده، به ابهامات در موضوع تعلیق مالی اضافه کرده است. اما آیا این اتفاقات می‌تواند بر روند گفتگو‌ها میان ایران و غرب تاثیر بگذارد؟

قاسم محبعلی کارشناس مدیر کل پیشین وزارت خارجه طی گفتگویی به خبرآنلاین گفت: اگرچه سیاست‌های آمریکا را اشخاص تعیین نمی‌کنند، اما شخصیتی که علاقه‌مند به مساله ایران و حل و فصل مساله علاقه نشان میداده و نسبت به ایران مثبت فکر می‌کرده و اسراییل و مخالفین توافق هسته‌ای روابط خوبی نداشته، طبیعتا می‌توانسته نقش مثبت‌تری در رسیدن به توافق ایفا کند. کنار گذاشتن او را می‌توان نشانه‌ای منفی در بحث مذاکرات هسته‌ای تلقی کرد.

او در مورد اینکه رابرت مالی تسهیل کننده روابط بین ایران و غرب بود یا اینکه او در راه توافق با ایران سنگ‌اندازی می‌کرد توضیح داد: من فکر می‌کنم رابرت مالی در موضوع ایران نقش مثبتی داشت. او در توافق ۲۰۱۵ زمان اوباما هم حضور داشت و همان‌طور که دیدیم بیشترین انتقادات در بحث برجام، از سوی مخالفان برجام و اسراییل صورت می‌گرفت. البته او همیشه در چارچوب سیاست‌های تعیین شده حرکت می‌کرد. اما طبیعی است که دیپلمات و نقش فردی در چگونگی اجرای سیاست و زمان‌بندی و سرعت آن می‌تواند نقش داشته باشد. رابرت مالی آنطور که شواهد نشان می‌داد علاقه‌مند بود که آمریکا به توافق هسته‌ای برگردد و تحریم‌ها علیه ایران کاهش پیدا کند. رفتن او یک نشانه منفی در مذاکرات تلقی می‌شود. البته باز هم باید ببینیم که سیاست‌های دولت آمریکا و رئیس جمهور این کشور و کنگره چیست؟ آن‌ها هستند که نقش اساسی در تعیین سیاست‌ها دارند.

محبعلی در مورد موضع ایران گفت: رفتاری که ایران از خودش نشان داده، رویکردی روتین است. همانطور که آمریکایی‌ها علاقه‌مند هستند در ایران کسانی روی کار باشند که گفتگو‌ها را تسهیل کند و بتوانند با او به توافق برسند، ایران هم علاقه‌مند است تا فرد مثبت‌تری روبه رویش در میز مذاکرات قرار دهد. مثلا بین جان کری و وزیر خارجه ترامپ تفاوت زیادی برای ایران بود.

وی در پایان گفت: دو کشوری که با هم روابط دوستانه ندارند طبیعی است که هر کسی در جایگاه موضوع مربوط به ایران باشد، موضع علنی مثبتی نمی‌گیرد. اما چارچوب سیاست خارجی و دستورالعمل‌هایی که به او داده می‌شود را پیش می‌برد. این واضح است که مذاکرات هسته‌ای دچار تعلیق شده و به محاق رفته است. برجام که برنامه هشت ساله بوده و این زمان پایان پیدا کرده، اما اینکه برای نوسازی برجام یا توافق جدید هم به نظر نمی‌رسد که شرایط قابل توجهی برای مذاکرات وجود داشته باشد. موضوع مهم برای واشینگتن ظاهرا در وضعیت فعلی موضوع آزادی زندانیان است. البته رابرت مالی در این خصوص هم فعالیت می‌کرد و کنار رفتنش می‌تواند به این موضوع هم آسیب برساند. اگر جایگرین او فرد سختگیرتری باشد، موضوع آزادی زندانیان می‌تواند دشوارتر از قبل شود.