بابک زنجانی چطور پولدار شد؟

 پرونده بابک زنجانی، متهم معروف به «دور زننده تحریم‌های نفتی»، بعد از گذشت یک دهه متحول شده است. در روز‌های اخیر غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه، اعلام کرده که اموال آقای زنجانی در خارج از ایران شناسایی و به تهران منتقل شده است؛ او بر اساس کارشناسی‌های اولیه گفته «این اموال، کفاف بدهی‌ها و خسارت‌های او را خواهد داد.»

یک روز بعد از اعلام رسمی انتقال دارایی‌های بابک زنجانی به ایران، محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی، تائید کرده که این اموال تماما به خزانه منتقل شده است. فرزین اموال بازگردانده شده زنجانی به ایران را «دارایی‌های ارزی» ایران خوانده است.

سپهر خلجی رئیس شورای اطلاع رسانی دولت هم از «اقدام جهادی بانک مرکزی، وزارت نفت، اطلاعات سپاه و قوه قضاییه بابت بازگشت اموال بابک زنجانی» تشکر کرده است. وکیل بابک زنجانی به رسانه‌ها گفت که انتظار دارد با توجه به اینکه اموالی که قبلا از موکلش گرفته شده و اموالی که به تهران بازگردانده شده، بیش از مبلغی است که در حکم بابت «رد مال» ذکر شده، زمینه عفو و آزادی موکلش فراهم شود.

مقدار دارایی‌های شناسایی شده اعلام نشده و مشخص هم نیست که این دارایی‌ها چگونه به تهران منتقل شده است. بهمن ۱۳۹۲ محسنی اژه‌ای از بدهی ۹۰۰۰ میلیارد تومانی زنجانی به وزارت نفت خبر داده بود. سال گذشته سخنگوی قوه قضائیه درباره این رقم، گفته بود که «حدود ۵۰۰ میلیون دلار» از اموال بابک زنجانی به وزارت نفت برگردانده شده و «مجموع رد مال متهم به شرکت نفت حدود یک میلیارد و ۹۶۶ میلیون یورو است.»

بابک زنجانی متولد ۲۱ اسفند ۱۳۵۲ است و این یعنی او به زودی در زندان پنجاه ساله می‌شود. زمانی که زنجانی بازداشت شد، جوانی چهل ساله بود که به اتهام‌های افساد فی‌الارض از طریق اخلال در نظام اقتصادی کشور، کلاهبرداری از شرکت ملی نفت، بانک مسکن و تامین اجتماعی، پولشویی، جعل ۲۴ فقره اسناد بانکی و صورت حساب‌های بانکی، جعل حواله‌های ارزی، جعل دستور انتقال بین بانک‌ها، به اعدام محکوم شد.

یک دهه گذشته هربار نام بابک زنجانی مطرح شده، به تیتر یک اخبار تبدیل شده است. درباره ثروت افسانه‌ای زنجانی خبر‌های زیادی در این ده سال تولید شده. تنها در یکی از قطعنامه‌های تحریم اقتصادی اتحادیه اروپا که از او اسم برده شده، ۱۵ شرکت منتسب به او نام برده شده‌است. زنجانی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایسنا در شهریور ۱۳۹۲ گفته بود که او ۶۴ شرکت داخلی و خارجی دارد و «هم‌اکنون در ایران و دیگر کشور‌های دنیا با ۱۷ هزار نفر پرسنل مشغول ارائه تجارت و خدمات مستقیم و غیر مستقیم هستیم.»

شهریور ۹۲ یعنی تنها چند ماه مانده به بازداشت ده ساله بابک زنجانی، هفته نامه آسمان گفت و گوی جالبی با او داشته است. این گفتگو یکی از منابع مهم درباره زندگی و نحوه ثروتمند شدن زنجانی از زبان خودش است.

از طلافروشی در زیرپله بازار تا تزریق ارز‌های بانک مرکزی

به اعتبار این گفتگو، بابک زنجانی سال ۷۲-۷۳ (زمانی که ۲۰ سال داشته)، از هنرستان رسالت واقع در منطقه ۶ تهران فارغ التحصیل شده. او می‌گوید همزمان با تحصیل در دبیرستان، کار کردن در بازار را با کارگاه طلاسازی و خرید و فروش سکه، طلا و جواهر شروع کرده است.

اولین سود هنگفت زنجانی، خرید یک دهانه مغازه در زیرپله سبزه میدان بازار تهران بوده که به صورت قسطی، از پیمانکار شهرداری تهران به ارزش ۱۳ میلیون تومان خریداری کرده و بیش از ۱۰۰ میلیون تومان فروخته است.

زنجانی بعد از فروش ملک در بازار به سربازی رفته و به گفته خودش، این مرحله، نقطه عطفی در زندگی اوست. بابک زنجانی سال ۱۳۷۵ به عنوان سرباز به قرارگاه فرماندهی سپاه در تهران و از آنجا به بانک مرکزی اعزام شده است. در این مرحله بابک زنجانی به عنوان راننده نوربخش رئیس وقت بانک مرکزی انتخاب شده است.

بابک زنجانی در مصاحبه با هفته نامه آسمان می‌گوید زمانی که سربازی اش تمام شده، نوربخش از او خواسته به کار با بانک مرکزی ادامه بدهد، اما او قبول نکرده و گفته «دوست دارم کاسبی کنم». با این حال به گفته زنجانی، وقتی خدمت سربازی او تمام شده نوربخش ۵-۴ جا را انتخاب کرده بود و برای کنترل بازار به آن‌ها دلار می‌داد تا در بازار پخش کنند.

زنجانی می‌گوید «آن وقت‌ها دلار رسمی ۳۰۰ تومان بود و بیرون قیمت دلار در حال رشد بود و همه می‌گفتند ارزش یک دلار می‌خواهد معادل یک هزار تومانی شود... به خاطر اینکه قیمت دلار بالا نرود آقای نوربخش به من گفت شما هم بیا در این مجموعه‌هایی که دارند کار می‌کنند [دلار به بازار تزریق می‌کنند]و ۴ یا ۵ نفر بودند کار کن. به من اعتماد پیدا کرده بود.»

طبق ادعای زنجانی، نوربخش رئیس وقت بانک مرکزی تا سقف ۲۰ میلیون دلار را به بابک زنجانی می‌داده تا به بازار تزریق کند و مانع از بالا رفتن قیمت ارز در بازار آزاد شود.

بابک زنجانی می‌گوید اولین کارمزدی که از تزریق ۱۷ میلیون دلار در بازار آزاد گرفته، معادل ۱۷ میلیون تومان (به ازای هر دلار، یک تومان) بوده که با آن پول ملکی برای دائر کردن دفتر در میرداماد خریده است. به گفته زنجانی این روند تا زمان فوت نوربخش در فروردین ۱۳۸۲ به مدت ۶-۷ ماه ادامه داشته است.