ابراهیم یزدی کیست؟
"با بازگشت امام خمینی به ایران در ۱۲ بهمن ۵۷، ابراهیم یزدی نیز همراه ایشان وارد کشور شد. با ورود امام(ره) به ایران، مهندس بازرگان به نخست‌وزیری دولت موقت برگزیده شد و مسئول انتخاب کابینه انقلاب نوپای اسلامی شد".
عرشه آنلاین - دانش نامه
ابراهیم یزدی دومین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی شامگاه یکشنبه در سن ۸۶سالگی پس از دوره‌ای بیماری در شهر ازمیر ترکیه که برای مداوا به این شهر رفته بود، درگذشت. ابراهیم یزدی در مهر ماه ۱۳۱۰ در شهر قزوین به دنیا آمد و در سال ۱۳۱۶ به تهران مهاجرت کرد. آن‌طور که ابراهیم یزدی در خاطراتش اشاره می‌کند، اجداد پدری‌اش همگی یزدی‌هایی بودند که به قزوین مهاجرت کرده بودند. ابراهیم یزدی ﺩﺭ ۶سالگی بهﻫﻤﺮﺍه ﺧﺎﻧﻮﺍﺩه ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ مهاجرت کرد و برای گذراندن ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻣﺘوسطه راهی ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻥ ﺩﺍﺭﺍﻟﻔﻨﻮﻥ شد.
دمشق، مقبره دکتر شریعتی؛ از راست: ابراهیم یزدی، احسان شریعتی و شهید چمران
** آغاز حیات سیاسی ابراهیم یزدی
یزدی فعالیت سیاسی خود را با عضویت در نهضت خداپرستان سوسیالیست شروع کرد. با شروع نخست‌وزیری محمد مصدق مدتی به همراهی با جبهه ملی پرداخت.
یزدی در خاطرات خود اشاره می‌کند که در سال 1325 زمانی که در دارالفنون تحصیل می‌کرد به‌واسطه برادر بزرگ‌ترش جذب نهضت خداپرستان سوسیالیست شد. به‌گفته یزدی "ابتدا به‌کمک چند نفر از همکلاسی‌ها و هم‌سن‌و‌سال‌های خودم در دارالفنون و دبیرستان‌های دیگر، مجله دانش‌آموزان را منتشر ساختیم و به نهضت خداپرستان سوسیالیست، جمعیت تعاونی خداپرستان و انجمن اسلامی دانشجویان، سپس در سالهای بعد از کودتای 28 مرداد 1332، به نهضت مقاومت ملی و جبهه ملی دوم پیوستم".
وی در این سال‌ها طعم اولین بازداشت را نیز چشید و در 21 آبان 1332 به‌هنگام محاکمه مصدق دستگیر و روانه بازداشتگاه شد.محل برگزاری جلسات انجمن خداپرستان سوسیالیست در خیابان ری در منزل محمد نخشب، مؤسس نهضت خداپرستان سوسیالیست بود. یزدی در این دوره از زندگی در نشر چند مجله مانند «دانش‌آموزان»، «فروغ علم» و «گنج دانش» مشارکت کرد و در «سازمان دانشجویان دانشگاه تهران» و «انجمن اسلامی دانشجویان» فعالیت کرد.
** هجرت به ایالات متحده و همکاری با جبهه ملی و نهضت آزادی
ابراهیم یزدی در شهریور 1339 ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺭﻓﺖ و در آنجا به ﻋﻀﻮیت ﻫﻴئﺕ ﺍﺟﺮﺍیی ﺟﺒﻬﻪ ملی ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺎﺧﻪ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ درآمد. در سال 41 هم که ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺁﺯﺍﺩی ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭ تأسیس شد، ابراهیم یزدی به‌عنوان رئیس شورای مرکزی نهضت آزادی در خارج از کشور انتخاب شد و مسئولیت انتشار ماهنامه "پیام مجاهد" را به‌عهده گرفت. وی دو سال بعد یعنی در ﺳﺎﻝ 43 ﺩﺭ ﺗأﺳﻴﺲ ﺍﻧجﻤﻦ ﺍﺳﻼمی ﺩﺍﻧﺸجﻮﻳﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻭ ﻛﺎﻧﺎﺩﺍ ﻣﺸﺎﺭﻛﺖ ﻛﺮﺩ.
فعالیت‌های ابراهیم یزدی در چارچوب انجمن‌های اسلامی و در قالب سمینارها و همایش‌های مختلف ادامه یافت که یکی از آنها سمینار اقتصاد اسلامی بود. او به‌همراه افراد دیگری نظیر محمد هاشمی و شهید چمران در تابستان 1349 سمینار اقتصاد اسلامی را در دانشگاه کالیفرنیا برگزار کردند.
جیم بیل معاون مرکز پژوهش‌های مربوط به خاورمیانه دانشگاه تگزاس که مدت‌ها پیش از سقوط شاه تحولات ایران را پیش‌بینی کرده بود در میزگردی که مجله تایم برای بررسی تحولات خاورمیانه و به‌خصوص ایران در اوایل انقلاب ترتیب داده بود از عده‌ای نام برد که در آمریکا تحصیل کرده و محافظه‌کار هستند، مردانی که آمریکا می‌تواند با آنها کنار آمده و برای جریان یافتن دوباره نفت ایران به غرب از کمک آنها بهره‌مند شود. وی ابراهیم یزدی و عباس امیرانتظام را از جمله این افراد دانست. ابراهیم یزدی به‌مدت 10سال در شهر هوستون آمریکا اقامت داشت.
ابراهیم یزدی نفر سوم از سمت راست در حال حمل تابوت دکتر شریعتی
وی میان مبارزان پیش از انقلاب بیشتر تمرکز مبارزاتی‌اش در اروپا و آمریکا بود و نامه‌هایی که امام خطاب به جوانان اتحادیه انجمن‌های اسلامی اروپا می‌نوشت بیشتر خطاب به یزدی بود با این حال اختلافاتی در همان زمان میان یزدی و سایر مبارزان خارج از کشور وجود داشت.
محمد هاشمی برادر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان خارج از کشور در کتاب خاطرات خود به این اختلاف‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید "اختلاف در هیئت مدیره عمدتاً حول دو جریان نهضت آزادی و جبهه ملی بود. بعضی از جبهه ملی سوم دفاع می‌کردند و بعضی از نهضت آزادی و گروهی فارغ از گروه‌بندی خاصی برای حفظ استقلال انجمن تلاش می‌کردند. اختلافات گروه مستقل انجمن با نهضتی‌ها و به‌ویژه دکتر یزدی، اختلافات مبنایی بود".
به‌گفته هاشمی یکی دیگر از این اختلافات بحث مرجعیت بود. در حالی که اعضای مستقل، امام خمینی را مرجع می‌دانستند، ابراهیم یزدی و اطرافیان او معتقد به مرجعیت سیدکاظم شریعتمداری بودند.
امام خمینی(ره) در نوفل لوشاتو در جمع خبرنگاران. ابراهیم یزدی در سمت چپ امام دیده می‌شود
پس از ورود امام به فرانسه، ابراهیم یزدی نیز همراه با امام از عراق به پاریس آمد. بعد از انتقال امام به دهکده نوفل‌لوشاتو محل سکونت امام سروسامان بهتری یافت که یزدی در خاطرات خود از نقش شهید عراقی در این موضوع یاد می‌کند. وی به‌دلیل تسلط بر زبان انگلیسی وظیفه ترجمه بیانات امام در مصاحبه با خبرنگاران را به‌عهده داشت .
** بازگشت به ایران با پرواز انقلاب و وزارت امور خارجه دولت موقت
با بازگشت امام خمینی به ایران در 12 بهمن 57، ابراهیم یزدی نیز همراه ایشان وارد کشور شد. با ورود امام(ره) به ایران، مهندس بازرگان به نخست‌وزیری دولت موقت برگزیده شد و مسئول انتخاب کابینه انقلاب نوپای اسلامی شد. یزدی در ابتدای شروع به کار دولت بازرگان به‌عنوان معاون نخست‌وزیر در امور انقلاب انتخاب شد و همزمان نیز سرپرستی مؤسسه کیهان را به‌عهده داشت.
بعد از استعفای کریم سنجانی (دبیرکل جبهه ملی و اولین وزیر امور خارجه دولت موقت) یزدی دومین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شد. از جمله مهم‌ترین اتفاقات در دوران وزارت امور خارجه یزدی می‌توان به حکم امام(ره) به یزدی برای قطع رابطه با مصر، دیدار یزدی با فیدل کاسترو رهبر کوبا و از همه مهم‌تر ملاقات اعضای دولت موقت با برژینسکی مشاور امنیت ملی وقت آمریکا اشاره کرد که در حاشیه جشن‌های بیست و پنجمین سالگرد انقلاب الجزایر در الجزیره اتفاق افتاد.
ابراهیم یزدی در حال مکالمه با فیدل کاسترو رهبر انقلاب کوبا
این دیدار یک ساعت و 25 دقیقه به طول انجامید اما دولت بازرگان، امام و شورای انقلاب را در جریان نگذاشته بود. سرانجام هم با پخش خبر این دیدار از تلویزیون، اعتراض‌های گسترده‌ای به این دیدار انجام شد.
برای مثال مهدی کروبی نماینده وقت مجلس شورای اسلامی اول، گفته بود "بحث جریان کلی سیاست خارجی این آقایان نه‌تنها مسئله آمریکا، اصلاً موضع‌گیری‌شان موضع‌گیری بسیار سازشکارانه و غلطی بود". (مشروح مذاکرات مجلس، 27 شهریور 1359)
دولت موقت که شاکله آن را اعضای جبهه ملی و نهضت آزادی تشکیل می‌دادند، با تسخیر لانه جاسوسی آمریکا ــ که امام خمینی از آن به انقلاب دوم تعبیر کردند ــ استعفا دادند، با این حال اعضای نهضت آزادی از جمله بازرگان و ابراهیم یزدی در انتخابات مجلس اول شورای اسلامی کاندیدا و نماینده تهران شدند.
یزدی بعد از اتمام دوره وکالتش در مجلس، به‌همراه سایر اعضای تشکیلات نهضت آزادی در داخل کشور به منتقدان انقلاب اسلامی تبدیل شد. یزدی کنار بازرگان به فعالیت در نهضت آزادی پرداخت و تا پیش از فوت مرحوم بازرگان به‌عنوان رئیس دفتر سیاسی فعالیت می‌کرد و بعد از آن به دبیرکلی نهضت آزادی انتخاب شد.
گفتگو با صدام حسین
یزدی در کنار یاسر عرفات و سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در مشهد، بهمن ۱۳۵۷
یزدی، وزیر امور خارجه دولت موقت روز ۱۰ شهریور ۱۳۵۸ در حاشیه اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هاوانا پایتخت کوبا، با صدام حسین، رئیس‌جمهور وقت عراق دیدار و گفتگو کرد. نشریات وقت محورهای دیدار و گفتگوی یزدی با صدام را پیرامون مسائل مربوط به خوزستان، کردستان و تبلیغات مطبوعاتی دو کشور عنوان کردند و به نقل از یزدی نوشتند فضای حاکم بر کنفرانس و صراحت در بیان مسائل از جانب دو کشور رضایت‌بخش و این دیدار، سازنده بوده‌است. این دیدار با وساطت و درخواست رئیس‌جمهور الجزایر در ویلای محل اقامت صدام صورت گرفت. علاوه بر صدام حسین، سفیر عراق در سازمان ملل متحد و سعدون حمادی وزیر امور خارجه عراق نیز حضور داشتند. از ایران علاوه بر یزدی، آقایان سید محمدحسین لواسانی، دکتر منصور فرهنگ و یک نفر دیگر از اعضای هیئت شرکت داشتند. یزدی ۳۵ سال پس از این دیدار، در مهر ماه ۱۳۹۳ برای نخستین بار متن کامل گفتگوی خود با صدام را منتشر کرد
نامزدی در انتخابات
یزدی در سه انتخابات ریاست جمهوری کاندیدا شد. او در سال ۱۳۶۴ به همراه مهدی بازرگان و احمد صدر حاج سیدجوادی، در سال ۱۳۷۶ به همراه عزت‌الله سحابی و علی‌اکبر معین فر به دعوت دکتر یدالله سحابی در انتخابات نام‌نویسی کرد که رد صلاحیت شد. وی همچنین در سال ۱۳۸۴ درحالی‌که رد صلاحیتش تقریباً قطعی دانسته می‌شد،از سوی نهضت آزادی ایران نامزد انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۴) شد. وی پس از ثبت‌نام گفت: «همه شهروندان باید به قانون «التزام» داشته باشند هر چند به آن «اعتقاد» نداشته باشند. ما به دنبال تغییر در ساختارهای حقیقی هستیم نه ساختارهای حقوقی… ما با ثبت‌نام خودمان بار دیگر به حاکمان فرصت می‌دهیم که راه حلی برای رفع بحران‌های موجود بیندیشند.» یزدی در فرم انتخاباتی خود، واژه «اعتقاد» را در عبارت «اعتقاد به مبانی قانون اساسی» خط زده و عبارت «التزام» را جایگزین کرده بود. با این حال، او در گفتگویی که با حسین دهباشی در برنامه خشت خام داشت، گفت که هیچ‌گاه در انتخابات ریاست جمهوری نامزد نشده‌است.
انتشار خاطرات
او خاطرات خود را از تولد تا اواخر دهه ۸۰ شمسی با عنوان شصت سال صبوری و شکوری به رشته تحریر درآورد که تا کنون سه‌جلد آن توسط انتشارات کویر چاپ شده است.
- جلد ا: از تولد تا هجرت
- جلد ۲: هجده سال در غربت
- جلد ۳: یکصد و هجده روز در نفل شاتو
کتاب‌ها
- آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها (گزارش تحلیلی انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷)
- شصت سال صبوری و شکوری (خاطرات دکتر ابراهیم یزدی)
- مبانی ژنتیک ملکولی (انتشارات اطلاعات) (۱۳۶۴)
- تغییرات جهشی در مواد ژنتیک (۱۳۶۵)
- سه جمهوری، انتشارات جامعه ایرانیان، ۱۳۷۸
- خطی در دریا (۱۳۷۹)
- با یاد پانزدهم خرداد (۱۳۵۹)
- دو مقاله دربارهٔ اقتصاد اسلامی (۱۳۵۹)
- خاک‌های رسی و پیدایش حیات (۱۳۸۰)
- نفت در جهان اسلام (۱۳۶۵)
- هفت اسفند سخنرانی چهارتن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی (۱۳۶۰)
- مقاومت در زندان: خاطرات شادروان عباس را دنیا در سال (۱۳۴۰)
- کالبدشکافی توطئه: بررسی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ (۱۳۸۱)
- دکترین امنیت ملی (۱۳۸۲)
- کامیابی‌ها و ناکامی‌های مجلس اصلاحات (۱۳۸۴)
- جنبش دانشجویی ایران، از ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰ (۱۳۸۳)
- یادنامه دکتر چمران
- جهان شگفت‌انگیز مغز
- روشنفکری دینی و چالشهای جدید
- دانستنی‌هایی دربارهٔ سرطان پروستات
- خدا در ناخودآگاه
- بیماری‌های قلب آدم
* ممانعت آمریکا و وفات در ازمیر
یزدی در سالهای اخیر از کهولت سن و سرطان پروستات رنج می‌برد و در سالهای اخیر تحت درمان بود. وی در دی ماه سال 1395 قصد داشت برای انجام عمل جراحی به آمریکا سفر کند اما برای وی ویزا صادر نشد و در شهر ازمیر ترکیه تحت عمل جراحی قرار گرفت که شامگاه یکشنبه 6 مرداد درگذشت.
ارسال نظر