«سردر باغ ملی» بسته شد / ماجرا چیست؟

سردر باغ ملی حدود یک ماه است که بسته شده و راه دسترسی به میدان مشق تهران، موزه‌ها و ساختمان‌های خیابان «ملل متحد» نیز محدود شده است.

به گزارش عرشه آنلاین، در روزهای گذشته برخی فعالان میراث فرهنگی، تصاویری را از سردر باغ ملی در خیابان امام خمینی (ره) منتشر کرده‌ و از بسته بودن آن خبر داده‌اند. بررسی‌ها  و پیگیری‌ها نیز حاکی از این است که سردر باغ ملی حدودا از نیمه‌های شهریورماه امسال بسته شده و دسترسی به خیابان تاریخی «ملل متحد» و «میدان مشق» محدود شده است. در این خیابان موزه ملک، موزه پست، عمارت قزاق‌خانه، دانشکده هنر و ساختمان‌های وزارت خارجه از جمله کاخ شهربانی واقع شده‌اند. ظاهرا برای جبران این محدودیت دسترسی، درهای کوچکی از خیابان‌های منتهی به میدان مشق و خیابان ملل متحد در ساعت‌های اداری باز می‌شود.

سردر باغ ملی و ساختمان‌های مجاور آن که از دوره قاجار و رضاشاه به جا مانده است، پیش از برج آزادی، نماد شهر تهران بود. این دروازه تاریخی، اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۷۶ در فهرست میراث ملی ثبت شده است. درحال حاضر مسئولیت باز و بسته نگه داشتن این دروازه با وزارت امور خارجه است، هرچند متولی نگهداری و حفاظت از این اثر تاریخی ملی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور و اداره کل میراث فرهنگی استان تهران است. با این حال، تا کنون هیچ‌یک درباره دلیل بسته شدن این دروازه تاریخی، واکنش و یا توضیحی نداشته‌اند.

برخی اظهارات حاکی از این است که دروازه فلزی سردرباغ ملی خراب شده است و به تعمیر نیاز دارد. پرسش این است اگر حفاظت از سردر باغ ملی دلیل بسته نگه داشتن آن بوده، چرا تاکنون برای تعمیر و مرمت آن اقدامی نشده و فقط دروازه بسته نگه داشته شده است؟

سردر باغ ملی درحالی بسته شده که در سال ۱۳۹۷ شورای شهر تهران وعده کرده بود درهای باغ ملی به صورت ۲۴ ساعته باز بماند تا مردم از این فضای تاریخی و عمومی بهره ببرند.

در همان سال ۹۷، احمد مسجدجامعی به عنوان عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر، گفته بود: «شهرداری تهران برای بازسازی این فضاها بیش از ۲۰ میلیارد تومان هزینه کرده و این فضاها عمومی و برای همه مردم است و فضای خاص برای دستگاه خاصی نیست و باز شدن درهای مجموعه باغ ملی می‌تواند گام مؤثری در راستای احیای حیات شبانه تهران باشد.»

با این حال، از آن تاریخ تا کنون نه تنها سردر باغ ملی ۲۴ ساعته باز نمانده که در بسیاری از روزها و به دلایل مختلف به روی مردم بسته شده است. این درحالی است که در سال ۱۳۸۴ هیأت دولت، تبدیل مجموعه میدان مشق به مجموعه‌ موزه‌های ملی در تهران و در این محور فرهنگی تاریخی را تصویب کرد و سیدابراهیم رئیسی، رییس‌جمهوری نیز در بازدیدی که سال گذشته از میدان مشق داشت بر اجرای این مصوبه و تحویل دو ساختمان مهم میدان مشق به موزه ملی تاکید کرد.

سردر باغ ملی و پس از آن ساختمان‌های مجاور آن به دستور رضا شاه و توسط جعفر خان کاشانی و به کمک آلمانی‌ها (پیش از برافروخته شدن آتش جنگ جهانی دوم) در تهران که پایتخت بود، ساخته شد. این سردر در جانب شرقی سردر قبلی و با همان ابعاد و شکل ظاهری ساخته شد و پس از آن سردر قبلی ویران شد.

سردر دارای یک گذرگاه بزرگ از میان و دو پیاده‌رو در طرفین است. در نمای خارجی‌ اشعاری از ندیم‌الملک، نقوش کاشی‌کاری‌شده با نقش دو شیر که تاجی را در میان گرفته‌اند، پلنگ، شیر و خورشید، تیربار و گلوله‌های توپ به چشم می‌خورد.

نمای داخلی دارای نقوشِ صحنه تسخیر تهران در کودتای ۱۲۹۹ در نزدیکی دروازه و برج و باروهای تهران (احتمالاً دروازه قزوین)، نگاره تمام‌قد سربازان لژیون قزاق، مسلسل و نقوش فرشته پیروزی است که کم و بیش از حجاری‌های طاق بستان اقتباس شده است.

نمای بیرونی سردر باغ ملی، مهر ۱۴۰۲

هر سه در دارای دروازه‌های چدنی است‌ که در قورخانه تهران توسط استاد محمدعلی کرمانی‌ درسال ۱۳۴۱ قمری ساخته شده است.

در زمان ساخت سردر درمیدان مشق، تنها عمارت قزاقخانه وجود داشت، اما در دوره پهلوی اول، در این میدان که با نام «باغ ملی» خوانده می‌شد، ساختمان‌هایی از جمله شهربانی که اکنون وزارت امور خارجه در آن مستقر است، ساختمان موزه ملی و شرکت نفت ایران و انگلیس ساخته شد.

با ساختن ساختمان‌های مجاور، بخش جانبی ساختمان و کتیبه پوشانده شد. همچنین نشان شیر و خورشید از دو طرف بالای سردر (نمای درونی و بیرونی) و نیز درون هلالی‌ها پاک شد.