یارانه این افراد قطع می شود / دهک به صدک تبدیل می شود

دهک‌بندی خانوارها در حال تغییر به صدک بندی افراد است؛ کلیت این کار برای تحلیل دقیق‌تر و معقول‌تر کردن عدالت انجام می‌شود و ربطی به قطع یارانه‌ها ندارد؛ اما کسانی که با ازمون وسع جدید به صدک های بالا و غیرمشمول وارد می‌شوند، یارانه آنها قطع می شود.

با تغییر ساختار دسته‌بندی خانوارها، جامعه به‌جای تقسیم شدن به ۱۰ دهک ۱۰ درصدی، افراد جامعه به ۱۰۰ صدک یک‌درصدی تبدیل خواهند شد. با این کار، جایگاه اقتصادی افراد و به‌تبع آنها خانوارها به‌طور دقیق‌تر و عادلانه‌تر مشخص خواهد شد و سیاست‌گذار می‌تواند عادلانه‌تر برای اجرای سیاست‌های حمایتی وارد عمل شود.

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌خواهد ظرف یک ماه، صدک‌بندی افراد را جایگزین دهک‌بندی خانوارها کند. معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، می‌گوید: این کار برای تحلیل دقیق‌تر، اطلاع‌رسانی مؤثرتر و عدالت معقول‌تر انجام می‌شود و به الزامی که قانون برای حذف یارانه پردرآمدها ایجاد کرده است، ارتباطی ندارد.

صدک بندی چیست؟

در شرایط فعلی، کل خانوارهای ایرانی به ۱۰ دهک تقسیم شده‌اند و به‌واسطه متغیر بودن اندازه (بُعد) خانوارها، هر دهک تقریباً ۱۰ درصد جمعیت کشور را در برمی‌گیرد؛ اما در صدک بندی، دیگر خانوار ملاک نیست و افراد دسته‌بندی می‌شوند و کل جمعیت کشور به ۱۰۰ صدک که هر یک دقیقاً یک درصد جمعیت کشور را دربرمی‌گیرد، تقسیم خواهند شد.

معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، با بیان اینکه صدک بندی، یک روش دقیق‌تر برای تحلیل و اطلاع‌رسانی مؤثر است، گفت: ما مبنای دسته‌بندی جمعیت را تغییر می‌دهیم تا عدالت معقول‌تری اعمال شود؛ اما صدک‌بندی جای تحلیل و داده را نمی‌گیرد و همچنان دسته‌بندی افراد بر مبنای اطلاعات و آزمون وسع انجام خواهد شد.

علیرضا عسگریان افزود: نکته اصلی برای دسته‌بندی‌های اجتماعی بر اساس آزمون وسع، اطلاعات دقیق، جامع‌ و مانع است و در هیچ جای جهان این تقسیم‌بندی‌ها با دقت ۱۰۰ درصدی انجام نمی‌شود؛ چراکه اطلاعات کاملاً دقیق، جامع‌ و مانع نیست.

دسته‌بندی ایرانیان با هوش مصنوعی

سال‌هاست که پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان راه‌اندازی و تجهیز شده و اکنون بخش قابل‌توجهی از اطلاعات افراد در این بانک وجود دارد که به سیاست‌گذار اجازه می‌دهد برای اجرای سیاست‌های حمایتی، دسته‌بندی خاص و موردنظر خود را به بهترین وجه ممکن ایجاد کند.

معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، با اشاره به اینکه صدک‌بندی افراد طبق اطلاعات این پایگاه انجام می‌شود، گفت: این اطلاعات با هوش مصنوعی تحلیل می‌شود و برای هر اطلاعاتی هم وزن خاصی برای اثرگذاری تعیین شده است که یک داده بیش‌ از حد روی آزمون وسع اثر نگذارد؛ به‌عنوان‌مثال، در حوزه مالی، همه تراکنش‌ها فرد اعم از شاپرک، ساتنا، پایا، بورس، سود بانکی و ... تحلیل می‌شود اما هرکدام از اینها وزن خاصی دارد که به مشخص شدن چارچوب درآمد و هزینه فرد کمک می‌کند.

نکته قابل‌توجهی که معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌گوید، این است که بعد از مشخص شدن نتایج هوش مصنوعی در آزمون وسع افراد، این نتایج با تحلیل اجتماعی سنجیده می‌شود و این عامل در آزمون وسع اثرگذار است؛ به‌عنوان‌مثال، فردی که در آزمون وسع به‌واسطه درآمد و دارایی‌های زیاد، در صدک‌های بالا جای گرفته، اگر خود یا خانواده او دارای معلولین یا بیماری خاص باشد، آزمون وسع او تغییر می‌کند؛ چراکه این عامل به‌شدت روی معیشت او و خانوار اثرگذار است.

مشکل آزمون وسع با حوزه ملک

نکته دیگری که در مورد آزمون وسع افراد و خانوارها بر اساس اطلاعات پایگاه رفاه ایرانیان وجود دارد، این است که اطلاعات حوزه املاک در کشور جامعیت لازم را ندارد و بر همین اساس در آزمون وسع، میزان اثرگذاری املاک در حدی تعریف شده که لزوما قادر به عادلانه‌سازی آزمون نیست؛ به‌عنوان‌مثال، املاک قولنامه‌ای و املاک قدیمی فاقد سند رسمی، باوجوداینکه می‌توانند دارایی مهمی برای افراد باشند، در آزمون وسع وزن لازم را ندارد و همین مسئله دقت و عدالت آزمون را کاهش می‌دهد.

عسگریان با اشاره به اینکه تمرکز آزمون وسع بر تحلیل داده‌های سالم و پاک است، می‌افزاید: تلاش تحلیل‌ها این است که رابطه واقعی درآمد و هزینه افراد را مشخص کند و تا اینجای کار نتایج خوب بوده است.

به گفته او، در آخرین آزمون وسع سال گذشته، ۷۰ درصد مددجویان نهادهای حمایتی در سه دهک اول حضور داشتند و با آزمون وسع بر اساس اطلاعات جدید، این رقم به ۹۰ درصد می‌رسد که بسیار قابل‌توجه است.

تأثیر صدک‌بندی روی یارانه

از ابتدای هدفمندی یارانه‌ها، قانون دولت را مکلف به قطع یارانه پردرآمدها کرده بود و باید یارانه دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ را قطع می‌کرد؛ اما در هیچ دوره‌ای این تکلیف به‌طور کامل اجرا نشد.

در جریان صدک‌بندی نیز آن‌گونه که معاون وزیر کار می‌گوید: قرار نیست این قانون اجرا شود و یارانه کسی به خاطر این الزام قانونی حذف نمی‌شود؛ اما به‌واسطه بالا رفتن دقت آزمون وسع با اطلاعات جدید، خانوارها با دقت بسیار بالاتری دسته‌بندی می‌شوند و خانوارهایی که شرایط نزدیک به هم دارند و مثلاً قبلاً در دو دهک ۷ و ۸ قرار می‌گرفتند؛ این بار با واقعیت ملموس‌تری دسته‌بندی می‌شوند و مثلاً در صدک‌های ۷۹ و ۸۱ قرار می‌گیرند.

نکته قابل‌توجه در صدک‌بندی این است که چنانچه یارانه بگیران فعلی در ۱۰ صدک بالا که مشمول یارانه نیستند، قرار بگیرند، یارانه آنها قطع خواهد شد و در عوض کسانی که قبلاً یارانه نمی‌گرفتند، اگر با صدک بندی جزو ۹۰ صدک پایین درآمدی قرار گرفتند مشمول دریافت یارانه خواهند شد.