قرآن کوفی سرقت شده از موزه شیراز چطور از حراج‌های جهانی سردرآورد؟

در اوایل دهه هشتاد، یک جلد قرآن کوفی متعلق به قرن سوم هجری به خط کوفی و دارای ۱۷۲ برگ (۳۴۴ صفحه) از موزه پارس شیراز به سرقت رفت.

به گزارش عرشه آنلاین، محبوبه ابوالحسنی: چندی پیش مرتضی کریمی‌نیا، قرآن پژوه، در کانال تلگرامی‌اش از حراج یک برگ دیگر از قرآن مسروقه شماره ۵۴۸ از موزه ملی پارس (شیراز) در ساتبیز (لندن، ۲۴ آوریل ۲۰۲۴) خبر داد.

او نوشت: برای چندمین بار، تا یک هفته دیگر، در چهارشنبه ۲۴ آوریل ۲۰۲۴ (۵ اردیبهشت ۱۴۰۳) یک برگ دیگر از قرآن دزدیده شده در حراج ساتبیز لندن به فروش خواهد رسید. این برگ شماره ۴۲ از مجموع ۱۷۲ برگ نسخه بوده و حاوی آیات ۱۷ تا ۲۲ سوره حاقة است.

کریمی‌نیا در ادامه نوشته بود: از وزارت میراث فرهنگی انتظار است چهار سال پس از افشای این سرقت و فروش برگ برگ آن در حراج‌های مختلف اروپا، اکنون برای افکار عمومی توضیح دهد دقیقاً کدام اقدام موثر و عملی را برای حفظ و بازگرداندن این میراث ایرانی انجام داده، و نتایج آن چه بوده است.

هادی میرزایی، مدیرکل موزه‌های کشور در همین خصوص به خبرآنلاین می‌گوید: در اوایل دهه هشتاد، یک جلد قرآن کوفی متعلق به قرن سوم هجری به خط کوفی و دارای ۱۷۲ برگ (۳۴۴ صفحه) از موزه پارس شیراز به سرقت رفت. به دلیل امکانات محدود موجود در موزه پارس در دهه ۸۰ شمسی، شناسایی اوراق ارائه شده در بازارهای جهانی با دشواری مواجه بود. از طرفی سارقین نیز به منظور بی نتیجه گذاشتن پیگیری‌ها، اقدام به برگ‌برگ کردن و فروش پراکنده اوراق مصحف کردند؛ به همین دلیل پیگیری‌های پلیس بی‌نتیجه ماند.

او ادامه می‌دهد: در سال ۱۳۹۹ آقای مرتضی کریمی‌نیا، قرآن پژوه، در مقاله‌ای ضمن تاکید بر اهمیت ویژگی های منحصر به فرد مصحف مسروقه، اقدام به شناسایی و معرفی اوراق متعلق به آن کرد که در حراجی های مطرح جهانی به فروش گذاشته شده و بر خلاف کدهای اخلاقی توصیه شده توسط ایکوم، توسط موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی بزرگ جهان خریداری شده بود.

میراث فرهنگی چه کرد؟

بر اساس اعلام مدیرکل موزه‌های کشور، معاونت میراث فرهنگی تا کنون با همکاری و هماهنگی وزارت امور خارجه، مرکز امور حقوقی بین‌المللی ریاست‌جمهوری و پلیس بین‌الملل ایران، موفق به خروج ۳ برگ متعلق به قرآن مسروقه موزه پارس از حراج‌های کریستیز لندن (۱۶ اکتبر ۲۰۲۳) و پلاکاس لندن (۲۸ فوریه ۲۰۲۴) شده است.

در این میان یک برگ قرآنی که در حراج پلاکاس ارائه شده از اهمیت ویژه ای برخوردار است، برگ قرآن ارائه شده در حراج پلاکاس، با عکس الصاق شده بر شناسنامه اثر در موزه پارس مطابقت کامل دارد. به همین منظور این معاونت با همکاری وزارت امور خارجه و نمایندگی ایران در لندن و مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری اقدام به استخدام وکیل محلی و اخذ نظرات یکی از نسخه شناسان مطرح جهان به منظور انجام امور دادرسی، کارشناسی و اثبات مالکیت ایران بر برگ ارائه شده در این حراجی کرده است. زیرا موفقیت در استرداد این اثر خاص، کمک قابل توجهی به شناسایی و استرداد سایر اوراق پراکنده در جهان، شخص متصرف قرآن مسروقه و آمرین و سارقین قرآن موزه پارس شیراز خواهد کرد.

میرزایی درباره نگرانی آقای کریمی‌نیا و موضوع حراج اخیر ساتبیز می‌گوید: همچنین به تازگی یک برگ دیگر از مصحف یاد شده در حراجی ساتبیز لندن (۲۴ آوریل ۲۰۲۴) ارائه شد که گزارشی کارشناسی برای خروج آن از حراجی و متعاقباً توقیف اثر صورت گرفت.

جزئیاتی از قرآن مسروقه

در قرون اولیه اسلام، قرآن‌ها در مصاحفی با تقسیم‌بندی‌های متنوع کتابت شده‌اند. در ایران تقسیم بندی قرآن‌ها بیشتر در قالب ده‌پاره، چهارده‌پاره و بیست و هشت پاره بوده و این قرآن‌ها نه به صورت نیم سبع‌هایی در درون یک مصحف، بلکه به صورت نیم‌سبع‌هایی با تجلید و صحافی های جداگانه تولید شده‌اند.

مصحف مسروقه از موزه پارس، نیم سبع چهاردهم و پایانی از یک قرآن ۱۴ پاره است که به خط کوفی و با سبک ایرانی (کتابت ناپیوسته) کتابت شده.

در حال حاضر اداره کل موزه‌ها به دنبال شناسایی اوراق ۱۲ نیم سبع دیگر این قرآن ۱۴ پاره شده است. قرآن موزه پارس با آیات آغازین سوره طلاق که شصت و پنجمین سوره قرآن است آغاز شده و تا سوره ناس که آخرین سوره قرآن است ادامه می‌یابد.

قرآن ارائه شده در حراجی کریستیز حاوی آیات ۸ و ۹ سوره تحریم (سوره ۶۶ قرآن)، قرآن ارائه شده در حراجی پلاکاس حاوی آیات ۲۶ تا ۳۰ سوره انسان (سوره ۷۶ قرآن) و قرآن عرضه شده در حراجی ساتبیز حاوی آیات ۱۷ تا ۲۲ سوره حاقه (سوره ۶۹) بوده‌ است