رسمی که به شب یلدا اضافه شد

ایسنا نوشت: رسوم شب یلدا در بنیاد قم پژوهی بررسی شد.

حسین مقیمی، در نشست یادمان شب یلدا که شامگاه ۲۹ آذر ماه به همت بنیاد قم پژوهی در موسسه آموزش عالی طلوع مهر قم برگزار شد، ضمن تبریک یلدای کهن، این یادگار نیاکان زیرک و دانا، عنوان کرد: یلدا به معنای بلند ترین شب سال، زایش خورشید، دلیری و شهامت، سعدی و فال حافظ و مثنوی و امیر ارسلان نامدار است و سرآمد همه این‌ها یلدا به معنای شاهنامه فردوسی، خداوندگار سخن و استاد استادان و سخنوران است.

وی با اشاره به اینکه گذشتگان در رابطه با هر چیزی عقیده بسیار جالبی داشته‌اند، بیان کرد: عده زیادی عقیده داشتند خورشید مانند همه موجودات می میرد و شب یلدا زمانی است که خورشید دوباره به دنیا می‌آید.

به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: گذشتگان معتقد بودند خورشید در زمستان نوزاد است به همین خاطر گرمای کمتری دارد، در بهار دوران نوجوانی را می گذراند، در تابستان اوج قدرت و نیروی جوانی خورشید است و دوباره در پاییز پیر می‌شود و روز قبل از شب یلدا می میرد.

وی اضافه کرد: مردم در شب یلدا دور هم جمع می شوند و شادی می کنند؛ زیرا خورشید به دنیا می‌آید و به دنیا آمدن خورشید به این خاطر است که هر روز یک تا دو دقیقه به تابشش افزوده می‌شود.

مقیمی یادآور شد: قدیمیان به ویژه ایرانیان ( چه بعد از اسلام و چه قبل اسلام) به خاطر احتیاجی که داشتند به خوبی فصل ها، وضعیت آب و هوا، وضع ستارگان و طرز استفاده از طبیعت را می شناختند.

وی با اشاره به اینکه علت تفاوت فصل ها به خاطر کج بودن محور زمین است که برای زندگی بشر فواید زیادی دارد؛ اظهار کرد: در طول سال دو اعتدال (اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی) و دو انقلاب (انقلاب تابستانی و انقلاب زمستانی) را داریم.

مقیمی با بیان اینکه در اول بهار طول شب و روز با هم مساوی است که در اشعار شاعران نیز به آن اشاراتی شده است، اضافه کرد: از اول بهار به طول روز اضافه می‌شود تا آخر خرداد که شب و روز به بیشترین اختلاف می‌رسد.

وی ادامه داد: آخرین روز بهار مانند شب یلدا است با این تفاوت که در شب یلدا کوتاه ترین روز و بلندترین شب را تجربه می کنیم و در آخر خرداد بلندترین روز و کوتاه ترین شب را داریم؛ از اول تابستان نیز روزها رو به کوتاهی می روند تا اول مهر که مجدد طول شب و روز برابر می‌شود.

مقیمی بیان کرد: در شب یلدا در هر قوم و ملتی از ایران یک کتاب را بیشتر دوست دارند اما شاهنامه جز جدایی ناپذیر همه اقوام است مثلا در برخی از مناطق ایران با اینکه سواد ندارند اما اشعار شاهنامه را حفظ هستند.

وی با بیان اینکه هر یک از اقوام ایران آیین و رسومی متفاوت برای شب یلدا دارند، اظهار کرد: هندوانه از رسوم شب یلدا نبوده است اما به خاطر اینکه می گویند وقتی هندوانه از وسط بریده می شود صفحه ای شبیه خورشید ایجاد می شود، اضافه شده است.

مقیمی ادامه داد: انار بهترین و همگانی ترین آداب و رسومی است که برای شب یلدا وجود داشته است؛ زیرا مدت زیادی از فصل آن نمی‌گذرد و می‌شود تا شب یلدا از آن نگهداری کرد.

وی عنوان کرد: آجیل، جوزقند، میوه خشک، میوه‌های فصل، کرسی گرم، مجمعه، سماور گرم، چراغ گردسوز از جمله جزئیات سفره شب یلدا است و گرم‌تر از کرسی، چراغ و سماور گرمای دل سه نسل و گاهی چهار نسل است که دور کرسی جمع شده‌اند.

مقیمی اظهار کرد: کسانی که با سواد بودند و یا پدربزرگ ها بدون آن که سواد داشته باشند از داستان‌های شاهنامه می‌خواندند تا فرزندان و نوه‌ها را به شهامت و دلیری تشویق کنند.

وی با تاکید بر اینکه فردوسی بدون شک یکی از با ادب ترین گویندگان و نویسندگان است و از همه مردم حتی دشمنان به نیکی یاد می‌کرده است، اظهار کرد: اگر کسی شاهنامه و کلیات سعدی را بخواند متوجه می‌شود در کلیات سعدی جای پای شاهنامه وجود دارد و حتی در برخی از اشعار سعدی هم به آن اشاره شده است.

مقیمی بیان کرد: شاهنامه هم مانند قرآن جنگ بین خیر و شر است که در قرآن به آن شیطان و در شاهنامه اهریمن می‌گویند، برای مثال شاهنامه در رابطه با بخشش بیان می کند:

فریدونِ فرّخ، فرشته نبود/ ز مُشک و ز عنبر سرشته نبود

به «داد» و «دَهِش» یافت این نیکویی/ تو داد و دهش کن، فریدون تویی

مقیمی با اشاره به اینکه زیبا ترین مبالغه ها در شاهنامه است و یکی از زیبا ترین آن‌ها جنگ بین رستم اسفندیار است، یادآور شد: برخی نسبت به این جنگ خرده می گیرند اما رستم شاهکار فردوسی، هنر پیشه نقش اول و نماد خداشناسی، نیکی و پاکی است.

وی ادامه داد: اسفندیار مانند پسر رستم بود اما متاسفانه خود بزرگ بینی، خود خواهی و حرص در آن نفوذ کرده بود در حقیقت رستم اسفندیار را نکشت بلکه حرص، آز و طمع را کشت؛ اما با این حال فردوسی از اسفندیار به عنوان یک نامدار، و سرو سهی یاد می کند می‌گوید:

تهمتن گز اندر کمان راند زود/ بران سان که سیمرغ فرموده بود

بزد تیر بر چشم اسفندیار/ سیه شد جهان پیش آن نامدار

خم آورد بالای سرو سهی/ ازو دور شد دانش و فرهی

وی با بیان اینکه در ادبیات فارسی همه مردان بزرگ به سرو تشبیه شده‌اند، عنوان کرد: یکی از علت هایی که ترمه بر روی مردگان می اندازند این است که ترمه سرو خمیده است و یعنی سرو بلند بالای بلند قامت خمیده شد و از بین رفت.

مقیمی بیان کرد: خداوند در قرآن در رابطه با خرد و اندیشیدن بسیار سخن گفته است و در پایان بسیار از آیات بیان کرده است که چرا نمی اندیشید و این تاکید و ستایش دانش و خرد در شاهنامه نیز زیاد به آن اشاره شده است و خرد و دانش در شاهنامه راهگشا معرفی شده است.

وی در رابطه با دینداری در شاهنامه اظهار کرد: بیت «که من شهر علمم علیم در است/ درست این سخن قول پیغمبر است» و بیت «چنین گفت پیغمبر راستگوی / ز گهواره تا گور دانش بجوی» نشان از دینداری در شاهنامه است.