امشب لیله الرغائب، شب آرزوهاست

اولین شب جمعه ماه پربرکت رجب را « لیلة الرّغائب » گویند. رسول خدا (ص) در روایتی که فضیلت ماه رجب را بیان می‌کرد، فرمودند: « از اولین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید که فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» نامیدند.»

لیلة الرغائب اولین شب جمعه ماه رجب است و در وصفش فضیلت های بسیاری را برشمردند.گویند در این شب درهای رحمت الهی به سوی زمینیان گشوده شده و عرشیان همه آماده اند تا در بزم دعا و نیایش زمینیان حضور یابند.

رسول خدا (ص) در روایتی که فضیلت ماه رجب را بیان می‌کرد، فرمودند: «از اولین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید که فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» نامیدند.» برای بهره بردن از فضیلت‌های شب آرزوها اعمال لیله الرغائب را برای رسیدن به سعادت انجام دهید.

لیله به معنای شب است و کلمهٔ «رغائب»جمع «رغیبه» به معنای چیزی است که مورد رغبت و میل و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان است؛ بنابراین «لیلةالرغائب» هم می‌تواندبه معنای شبی باشد که میل و توجه به آن بسیاراست و هم می‌تواند به معنای شبی باشد که درآن عطا و بخشش خدا بسیار است.با توجه به روایاتی که در فضیلت این شب وجود دارد هر دو معنا درست است.

فضیلت لیله الرغائب

در این شب فرشتگان از آسمان به زمین خاکی سرازیر می‌شوند و ساکن زمین می‌شوند و پیغامبر نیت‌های پاک بندگان خداوند هستند؛ بنابراین ضمن تاکید بر اعمالی که مربوط به چنین شبی است، فرصت نیت خواسته‌های به حق و آرزوهای دست یافتنی را نمی‌توان از دست داد.

نماز مخصوص اعمال لیله الرغائب

رسول خدا (ص) اعمالی را برای آن شب به این کیفیت بیان فرموده اند: «روز پنج شنبه اول ماه رجب را در صورت امکان روزه می‌گیری. چون شب جمعه فرا رسید، میان نماز مغرب و عشاء ۱۲ رکعت نماز می‌گزاری (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت از آن، یک مرتبه سوره «حمد» و سه مرتبه «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ» و ۱۲ مرتبه «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را می‌خوانی.

پس از اتمام نماز ۷۰ مرتبه می‌گویی:أللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد النَّبِیِّ الاُْمِّیِّ وَ عَلی آلِهِ آنگاه به سجده می‌روی و ۷۰ بار می‌گویی: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ» سپس سر از سجده برمی داری و ۷۰ بار می‌گویی: «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، إِنَّکَ أنْتَ العَلِیُّ الاْعْظَمُ» بار دیگر نیز به سجده می‌روی و ۷۰ مرتبه می‌گویی: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ» آنگاه حاجت خود را می‌طلبی که ان شاءالله برآورده خواهد شد.

رسول خدا (ص) درفضیلت این اعمال فرمود:«کسی که چنین نمازی را بخواند،خداوند همه گناهانش را بیامرزد...و در قیامت درباره هفتصد تن از خاندانش شفاعت می‌کند، و، چون شب اوّل قبر فرا رسد، خداوند پاداش این نماز را به نیکوترین چهره، با رویی گشاده و درخشان و زبانی فصیح و گویا، به سوی قبر او می‌فرستد، آن چهره نیکو به وی گوید: «ای حبیب من! بر تو بشارت باد! که از هر شدّت و سختی نجات یافتی» از آن چهره نورانی می‌پرسد: «تو کیستی؟ من تاکنون چهره‌ای از تو زیباتر ندیده ام و بویی از بویت خوشتر به مشامم نرسیده؟!»

آن چهره نیکو پاسخ دهد: «ای حبیب من! من پاداش آن نمازی هستم که تو در فلان شهر، فلان ماه و در فلان سال به جا آورده ای؛ من امشب به نزد تو آمدم، تا حقّت را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو مرتفع سازم (و همواره در کنارت بمانم)تا زمانی که همگی در روز رستاخیز برخیزند و درعرصه قیامت بر سرت سایه بیفکنم. (خلاصه هیچ زمانی پاداش این کار نیک از تو قطع نخواهد شد)».

بر سفره ضیافت اولین شب جمعه ماه رجب

لیله الرغائب بهانه‌ای است برای گشودن درهای برکت آسمان‌ها! شبی است که با استغفاری از جان برآمده می‌توان گناهان شرم آگین را فروخت به بهایی عظیم! به بخشش خالق دریاها و باران‌ها! می‌توان پیشانی‌ها را از بدی صاف کرد و پرونده‌ها را سبک! یقیناً می‌توان برای خود و دیگران کاری کرد کارستان!

لیلة الرغائب، وعده گاه الهی است، وعده گاهی که خدا بردبارتر از همیشه در انتظار بندگانی است که یک سال تن و روح خود را به گناهانی آلوده که او وعده بخششان را در این شب به آنها داده است.

وعده گاهی که باید امیدوارتر از پیش باشی به استجابت در آن. آنجا که برای هرچه بخواهی مختاری و خدا به تمام آنچه می گویی شنواتر از همیشه منتظر است.

امشب چه سیاه باشی و چه سپید، هرچقدر که ناامید باشی، هرچه که بخواهی از خدا، امید به اجابتش داشته باش.

در ضیافت اولین شب جمعه ماه رجب، لیلة الرغائب، آرزوی مردمان بسیاری تعبیر شده. امشب از هر کجای این دنیای بزرگ که در بزنی، صاحبخانه ای انتظارت را می‌کشد با طبقی از آرزوهایی که می‌خواهی.

امشب، فرصتی است تا با شستشوی وجودت در دریای رحمت الهی و پاک کردن جسم و جانت از گناهان خواسته و ناخواسته، دعوتنامه مهمانی الهی در رمضان را از میزبان این میهمانی بزرگ گرفته و خود را برای حضور پر ایمان در آن آماده کنی.

شب آرزوها در روایات شیعه و سُنی

بر پایه حدیثی که از پیامبر(ص)درکتاب اقبال الاعمال سید بن طاووس نقل شده، این شب را ملائکه، لیلة الرغائب نامیده‌اند. زمانی که یک‌سوم از این شب بگذرد، فرشته‌ای در آسمان و زمین باقی نمی‌ماند، مگر اینکه در کعبه و حوالی آن جمع می‌شوند. خداوند به فرشتگان می‌گوید هرچه می‌خواهید درخواست کنید. فرشتگان گویند درخواست ما بخششِ فرد روزه‌دارِ ماه رجب است. خدا پاسخ می‌دهد: آن را انجام دادم.

تردید در سند حدیث

قدیمی‌ترین منبع شیعی موجود که روایت فضیلت اولین شب جمعه ماه رجب و اعمال آن را بدون ذکر سند نقل کرده، «مفید العلوم و مبید الهموم» منسوب به محمد بن عباس خوارزمی است. البته درباره انتساب کتاب به خوارزمی و نیز مذهب او اختلاف‌نظر وجود دارد. سید بن طاووس نیز گفته است که این روایت را از برخی کتاب‌های علمای شیعه نقل می‌کند؛ با این حال سندی برای این حدیث ذکر نکرده است.

در کتاب‌های اهل سنت نیز این حدیث، ساختگی معرفی شده است.ابن جوزی در کتاب الموضوعات این حدیث را جعلی معرفی می‌کند.محی‌الدین نووی نیز در شرح صحیح مسلم، نماز لیلة الرغائب را بدعتی زشت دانسته که گروهی از علما در ردّ آن کتاب نوشته‌اند.

به عقیده برخی، گرچه این حدیث از ضعف سندی رنج می‌برد اما حتی طبق مبانی اهل سنت، قرائن کافی مبنی بر جعلی‌بودن این روایت وجود ندارد.

آیت‌الله مکارم شیرازی، در واکنش به جعلی‌بودن این خبر، سه راه برای اثبات مشروعیت انجام اعمال لیلة الرغائب و سایر دعاها و نمازهای مستحبی که سند معتبری ندارند، ارائه کرده است.

گرچه با توجه به قاعده تسامح در ادله سنن بجا آوردن نماز رغائب از باب استحباب یا رجا بلامانع است اما این قاعده در مورد روایات ضعیف‌الاسناد جاری است نه احادیثی که حکم به مجعول‌بودن آنها شده است. بنابراین می‌توان گفت فقهایی که حکم به استحباب یا جواز اقامه آن به قصد رجا کرده‌اند ـ ازجمله ابن‌طاووس، علامه حلی، علامه مجلسی و مامقانی ـ روایت را جعلی ندانسته‌اند.علاوه بر ایشان، گروهی از فقها انجام اعمال لیلة الرغائب را به امید مطلوبیت (رجاءً) جایز می‌دانند. علاوه بر عالمان پیش‌گفته، گروه دیگری از فقیهان معاصر انجام اعمال این شب را به امید مطلوبیت(رجاء) جایز بلکه راجح می‌دانند.