یک ادعای عجیب!/ شاخص طول عمر ایرانیان پس از انقلاب چقدر شد؟

دکتر محمدرئیس زاده در نشستی خبری به مناسبت ایام پیروزی انقلاب اسلامی، ضمن تبریک این ایام و ابراز همدردی با زلزله زدگان خوی، گفت: در این زمینه ما سعی کردیم از روزهای نخست کنار مردم باشیم. بر اساس آخرین آمار به لحاظ نقدی بیش از ۳.۵ میلیارد تومان کمک اعضای سازمان بود که به زلزله‌زدگان خوی اهدا شد و بیش از ۵۰۰ بخاری، ۷۰۰ تخته پتو در اختیار مردم قرار گرفت. دو کمپ در آنجا تشکیل شد تا هم برای اسکان اعضای آسیب دیده و هم برای خدمت رسانی باشد و انصافا دوستان پزشک شبانه روزی در کنار سایر دستگاه‌ها در خوی فعال هستند و توصیه ما هم این است که این مشکل به شکل منطقه‌ای مدیریت شود؛ به همین دلیل بنده علی رغم میل باطنی در منطقه حضور نیافتم که زحمتی ایجاد نشود. در زمینه دارو و تجهیزات کمبودهایی وجود داشت که خداروشکر با همکاری هلال احمر، وزارت بهداشت و نیروهای مسلح این کمبودها نیز برطرف شد.

وی افزود: ممکن است گاهی اوقات سازمان نظام پرشکی به موضوعاتی مانند کم کاری متهم شود؛ اما باید در سیر زمان این موضوعات بررسی شوند که مشخص شود ما در طول ۴۳ سال گذشته چه کرده‌ایم. شاخص طول عمر ما پس از پیروزی انقلاب از ۵۵ سال به ۷۷ سال رسید که اکنون حتی از میانگین جهانی هم بالاتر است. قبل از انقلاب شاخص ما از میانگین جهانی پایین‌تر بود، در سال ۶۷ به آمار جهانی رسیدیم و از دهه ۷۰ به بعد حتی طول عمر در ایران از میانگین جهانی فراتر رفت. در بحث مراقبت اولیه سلامت و گسترش نظام شبکه، ما جزو الگوهایی موفق در دنیا هستیم. ۳۵ هزار بهورز را در بیش از ۱۹ هزار روستا مستقر داریم که مراقبت اولیه انجام می‌دهند که این عدد قبل از انقلاب ۲۵۰۰ نفر بوده است. این الگوی کشور ما به عنوان الگوی موفق حتی در کشورهای دیگر دنیا تدریس می‌شود.

رئیس کل سازمان نظام پزشکی تاکید کرد: در کنترل بیماری سل، وبا و مالاریا موفق به ریشه کنی شدیم؛ درحالی که هنوز کشوری مانند نیجریه مرگ و میر بسیار بالایی از نظر مالاریا دارد که حتی درخواست داشتند ما الگوی موفق خود را آنجا پیاده کنیم.

او ادامه داد: در مورد پوشش واکسیناسیون ما از ۲۵ درصد پوشش واکسیناسیون پیش از انقلاب به ۹۹ رصد پوشش واکسیناسیون رسیدیم و حتما جزو کشورهای اول هستیم. باید گفت که در بحث هپاتیت بی میانگین دسترسی کودکان تازه متولد شده به این واکسن در دنیا حدود ۴۴ درصد است اما ما میزان دسترسی ۱۰۰ درصدی فراهم کردیم و همه کودکان تازه متولد شده علیه هپاتیت بی واکسینه می‌شوند و به همین دلیل شاخص ابتلا به این بیماری در ایران از میانگین جهانی پایین‌تر است.

وی با اشاره به کاهش مرگ و میرها پس از انقلاب، اظهار کرد: مرگ و میر نوزادان، مادران باردار و... پس از انقلاب تا ۱۰ برابر کاهش یافته است. مرگ و میر نوزاد زیر یک ماه از ۱۰۰ نفر در هر ۱۰۰۰ تولد زنده به ۸ نفر در هر ۱۰۰۰ تولد زنده رسیده است و یا مرگ مادران هنگام زایمان از ۲۰۰ در هر ۱۰۰ هزار به ۲۰ در هر ۱۰۰ هزار رسیده است. البته همین آمار هم باید سعی شود که به صفر نزدیک شود.

او ادامه داد: در زمینه دسترسی درمانی قبلا ۳۰ تا ۳۷ درصد شهرهای کشور بیمارستان و مرکز درمانی داشتند که این آمار اکنون به ۹۷ درصد رسیده است.

او در حوزه نیروی انسانی توضیح داد: آمار ما بسیار افتخار آمیز است؛ الان آمار پزشکان ما بالاتر از ۱۵۰ هزار نفر است؛ درحالی که این آمار اوایل انقلاب ۱۳ هزارنفر بود. دیگر پزشک خارجی هم در کشور نداریم. سرانه پزشک به هر ۱۰ هزار نفر  ۴ یا ۴.۵ پزشک بود که اکنون به بالای ۱۵ رسیده است و این درحالی است که جمعیت کشور تا ۲.۵ برابر رشد یافته و این سرانه تا ۳.۵ برابر بیشتر شده است.

وی افزود: تعداد دانشکده‌های پزشکی، دندانپزشکی و ‌پیراپزشکی تقریبا ۱۰ برابر شده است و  از ۷ دانشکده پزشکی به ۶۷ دانشکده پزشکی ارتقا یافتیم و از ۳ دانشکده دندانپزشکی به ۴۴ دانشکده دندانپزشکی و از ۳ دانشکده داروسازی به ۲۲ دانشکده داروسازی ارتقا یافتیم و میانگین نزدیک ۱۰ برابر شده است. برای رشته های PHD مرتبط با حوزه سلامت تا سال ۱۳۵۸ تعداد دو نفر فارغ التحصیل داشتیم اما اکنون بیش از  ۱۱۰۰ نفر از این دانشجویان داریم. در حوزه بانوان الان ۶۰ درصد فارغ التحصیلان در کارشناسی ارشد مربوط به سلامت ما بانوان هستند؛ درحالی که آمار قبلا زیر ۲۰ درصد بوده است. در مقطع دکتری نیز از ۱۲ درصد به ۵۲ درصد رشد داشتیم. همچنین پژوهشگران خانم در حوزه سلامت از ۱۸ درصد به ۴۱ درصد افزایش یافته است. استاد تمام‌های ما تا قبل از سال ۷۰ تعداد ۱۸ نفر بود اما اکنون ۲۵۵۲ استاد تمام در هیئت علمی داریم و اعضای هیئت علمی هم ۱۰ برابر شده است.

رئیس کل سازمان نظام پزشکی، ادامه داد: تا قبل از دهه ۷۰ سالانه ۱۱ هزار اعزام بیمار به خارج از کشور داشتیم و برای هرکدام میانگین ۱۰ هزاردلار هزینه می‌شد. تا سال ۱۳۶۷ نزدیک ۵۰۰۰ پزشک خارجی داشتیم و هرکدام میانگین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ دلار حقوق می‌گرفتند؛ اکنون پزشک خارجی نداریم و هیچ‌بیماری به خارج اعزام نمی‌شود. این رشد نیروی انسانی حداقل ۱۲ هزار میلیاردتومان در سال صرفه جویی ارزی ناشی از توسعه کمی و کیفی نیروی انسانی است.

او به رشد حوزه دارو و تجهیزات پزشکی اشاره کرد و افزود: مجموع صرفه‌جویی ارزی خودکفایی دارو نزدیک ۶۰ تا ۷۰ هزار میلیارد تومان است.

رییس زاده، تاکید کرد: در عرصه بین‌المللی حوزه پزشکی نیز کشور ما افتخارآفرین است. در واقع هم در داخل خودکفا بودیم هم خدمات ما در دنیا استاندارد شناخته شده است. همه این افتخارات حاصل تلاش اساتید، مدیران و دانشجویان و... سلامت کشور بوده است. اینکه می‌گویند چرا وزیر بهداشت باید پزشک باشد؟ ما میگوییم چون این دستاوردها با حضور وزیران پزشک به دست آمده است. این موفقیت‌ها حاصل زحمات مدیران حوزه بهداشت و درمان کشور بود که حتی حوزه سلامت در زمان دفاع مقدس را هم مدیریت کردند که رهبر معظم انقلاب فرمودند پزشکان در دوران جنگ روسفید بیرون آمدند.

وی افزود: جامعه پزشکی ما در شرایطی این دستاوردها را رقم زده است که با بحران‌هایی مثل جنگ مواجه بوده است. پزشکان ۵۲۰ هزار نفر مجروح طی هشت سال دفاع مقدس را درمان کردند و ۱۰۰۰ عمل جراحی نجاتبخش داشتند، ۱۰۰ هزار مصدوم شیمیایی را در حالی درمان کردند که کوچک‌ترین تجربه‌ای در این زمینه نداشتند و خودشان به کسب توانمندی پرداختند. بیش از ۵۳ بیمارستان صحرایی و ۳۲ نقاهتگاه را اداره کردند. رکورد رساندن مجروح به بیمارستان در دنیا ۴۵ دقیقه بود که در دوران دفاع مقدس ۲۵ دقیقه شد چون جراحان ما بیمارستان صحرایی را در نزدیک ترین نقطه به خطوط مقدم احداث می‌کردند و بعضا حتی در حال جراحی، بیمارستان هم بمب باران می‌شد. در همه جنگ‌های بزرگ دنیا، اپیدمی‌های واگیر نقش مهمی در بهم ریختن اوضاع جنگ داشتند اما در جنگ کشور ما این درگیری رخ نداد که این هم به علت فعالیت نیروهای بهداشت بود که رصد شبانه روزی داشتند. در حوزه جبهه مقاومت از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ بیش از ۶۰۰ نفر از کادر درمانی به شکل داوطلبانه حضور یافتند و در نزدیک‌ترین خطوط به داعشی‌ها فعال بودند و این درحالی بود که ترکیب ارائه خدمت خودمان هم برهم نریخت. حتی تعداد داوطلبان بیش از نیاز هم بود.

رییس زاده تصریح کرد: در مورد کرونا در هیچ لحظه‌ای کمبودی از نظر کادر درمان نداشتیم و دوستان فداکارانه وارد شدند. پزشکی که خود در بیمارستان بستری بود اما به دلیل نیاز به او به اتاق عمل رفت و پای کار ایستاد.

وی درخصوص آموزش نیروی پزشکی نیز تصریح کرد: در این زمینه کیفیت حرف اول را می‌زند. ما با سخت گیرانه‌ترین روش‌های کیفی آموزش داده‌ایم و هیچگاه از استاندارد نکاستیم. این روند باید ادامه داشته باشد، حق نداریم فارغ‌التحصیل پزشکی کم کیفیت تربیت کنیم؛ چون با جان مردم سر و کار داریم. ظرفیت آموزش باید با رعایت استاندارد کیفی افزایش یابد. مردم باید به کادر درمانی اعتماد داشته باشند. اکنون سالانه بیش از ۴۰۰۰ متخصص هر سال فارغ التحصیل می‌شوند و بیش از ۱۷۰۰ نفر متخصص و فلوشیپ فارغ التحصیل می‌شوند که کار کمی نیست.

او ادامه داد: تعداد تخت‌های بیمارستانی کشور از ۵۰ هزار به ۱۵۰ هزار تخت رسیده است. همین الان برای احداث یک تخت بیمارستانی نزدیک ۱۰ میلیارد هزینه لازم است و اصلا کار کمی نیست. تعداد تخت‌های آموزشی به بیش از ۶۵ هزار تا رسیده است. در سال ۹۰۰ میلیون خدمت بهداشتی_درمانی در کشور ارائه می‌شود. ۷۰۰ میلیون نفر خدمت در سال برای بخش خصوصی است و ۱۷ درصد تخت‌های ما برای این بخش است و از ۸ میلیون بستری سالانه ۱.۵ بستری برای بخش خصوصی است. در کرونا هم ۲۵ درصد بیماران به این بخش مراجعه کردند. در میان این آمار بالا، میزان تخلفات جامعه پزشکی پایین است؛ هرچند که این به معنای دفاع نیست و حتی یک مورد هم پیگیری می‌شود و تا ۸۰ درصد به نفع بیمار حکم صادر شده است و ما به فکر مردم هستیم.

وی افزود: ما در زمینه تولید داروهای پیشرفته و نوترکیب جزو چهار کشور برتر دنیا هستیم و در بحث تولید سلول‌های بنیادی جزو سه کشور اول دنیا هستیم و بیش از ۷۰۰۰ پیوند کبد در این چند سال داشتیم و در مورد کاشت حلزون جزو پنج کشور برتر دنیا هستیم و در بانک قرنیه جزو کشورهای اول دنیا هستیم. در حوزه جراحی عروق الان در ۲۶ مرکز استان مرکز جراحی عروق داریم. در خصوص پیوند قلب طی دو سال کرونا ۶۹ پیوند موفق قلب اطفال داشتیم که در آن دو سال ما مقام اول دنیا را داشتیم.

رییس کل سازمان نظام پزشکی، ادامه داد: در بحث پیوند اعضا ما رتبه چهارم دنیا را داریم و پیوند کبد، پانکراس، روده، ریه،‌ قلب و ریه همزمان افتخار آفرینی کردیم. در پیوند مغز استخوان حتما جزو ۳ کشور برتر دنیا هستیم. همچنین در زمینه درمان ناباروری جزو کشورهای اول دنیا هستم.

وی افزود: نیروی انسانی پژوهشی ما در سه دهه گذشته بیش از ۲۶ برابر شده است و جایگاه علمی ما در حوزه پزشکی چه کمی و چه کیفی ۱۵ یا ۱۶ است؛ درحالی که در سال ۱۳۵۸ این رتبه ۱۰۱ بود. در ابتدای دهه ۹۰ در حوزه میزان رشد مقالات علمی ما رتبه اول را آوردیم بنابراین ما می‌توانیم در تولید دانش پزشکی به مرجعیت علمی در دنیا برسیم و کتاب‌های رفرنس علوم پزشکی را ما بنویسیم چون ظرفیت این کار در زمینه نیروی انسانی وجود دارد.

او تاکید کرد: اکنون فارغ‌التحصیلان ما در دنیا برجسته هستند. موضوع مهاجرت از یک منظر باعث حساسیت ما است و از یک منظر هم نشان از نقطه قوت ما در تربیت نیروی انسانی دارد که وقتی به آنجا می‌روند جزو چهره‌های علمی می‌شوند و این نشان می‌دهد توان پزشکان ما بسیار بالا است.

رئیس زاده تاکید کرد: در بحث مهاجرت نباید بزرگنمایی شود؛ چون این کار به ضرر جامعه پزشکی است. برخی آمدند در بعضی ارگان‌ها از این بزرگنمایی علیه ما استفاده کردند. این درحالیست که به لحاظ نیاز ما حتی خروج یک نیروی متخصص ضرر است و اینها سرمایه‌های ما هستند اما این روند از قبل بوده است.

وی با اشاره به اینکه مهاجرت از قدیم وجود داشته است، توضیح داد: قبل از انقلاب فارغ التحصیل دوره تخصص اکثرا در خارج از کشور تحصیل می‌کردند، اما الان همه در داخل تحصیل می‌کنند. این نکته قابل توجه است که آمار مهاجرت رشته پزشکی در مقایسه با سایر کشورها بسیار پایین‌تر است و قدر مطلق آمار مهاجرت پزشکان نگران کننده نیست.

رئیس‌زاده بیان کرد: اکنون بیش از ۶۵۰۰ دانشجوی خارجی از ۵۰ کشور دنیا به هزینه خود در دانشگاه‌های علوم پزشکی ما در حال تحصیل هستند و این نشان می‌دهد اوضاع چقدر نسبت به گذشته تفاوت کرده است و توان آموزشی ما بالا است، اما باید این توانمندی تقویت شود. زمانی جزو هیچکدام از ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا نبودیم اما الان دانشگاه‌های ما در این رنکینگ آمده‌اند.

او درباره گردشگری حوزه سلامت، تصریح کرد: در این زمینه تا ۱۰ درصد گردشگری سلامت دنیا را می‌توانیم جذب کنیم اما زیرساخت ارتباطی درستی نداریم.

وی درباره حوادث اخیر کشور، توضیح داد: در قضایای اخیر جامعه پزشکی ما به بهترین شکل و با تدبیر و درایت برخورد کردند و این درحالی بود که خیلی ها تلاش کردند این جامعه را دچار چالش و تنش کنند. پزشکان در هیچ زمانی ارائه خدمت درمانی را متوقف نکردند با این که از خارج و داخل برخی تلاش می‌کردند این عزیزان را به اعتصابات تشویق کنند ولی ناموفق بودند.

رییس کل سازمان نظام پزشکی در بخش دیگری از صحبت‌هایش در زمینه فعالیت مطب‌ها نیز گفت: در زمینه مطب‌ها کار خوبی که امسال در راستای قانون تسهیل شرایط کسب و کار انجام شد این بود که میزان امتیازات لازم برای تاسیس مطب را در پنج کلانشهر تقلیل دادیم که با امتیازات دوران طرح بتوانند این کار را انجام دهند. انتظار ما این است که به دنبال این تصمیم درخواست تاسیس مجوز مطب بیشتر هم بشود.

او با تاکید بر اینکه آمار بالایی در بحث ترک تحصیل در دوره رزیدنتی وجود ندارد، اظهار کرد: این موضوع هر ساله وجود دارد اما آمار بالا نیست. در زمینه آزمون‌های دستیاری نیز محدودیت‌ها برداشته نشده است و افزایش‌ها افزایش یافته است اما ما به هیچ عنوان کیفیت و استاندارد آموزشی را تقلیل نمی‌دهیم.

وی درباره وضعیت توزیع پزشک در مناطق محروم تصریح کرد: تا زمانی که پزشک خانواده راه‌اندازی نشود، کمبود پزشک حل نخواهد شد؛ چون نمی‌توان در تک تک روستاها تمام پزشکان فوق تخصص را داشته باشیم؛ چراکه عقلانی و امکان پذیر نیست. در هیچ جای دنیا نیازهای درمانی با نیروهای متخصص برطرف نمی‌شود. ما نمی‌توانیم به افراد متخصص پرداخت ثابت داشته باشیم و افرادی که در شهر کوچک مشغول به کار می‌شوند با کمبود بیمار مواجه می‌شوند، این کار منجر به افزایش درمان القایی می‌شود. بنابراین باید نظام ارجاع راه‌اندازی شود.

او تاکید کرد: برخی از درمان‌ها مانند پیوند کبد یا مغزاستخوان در تهران انجام می‌شود و به صرفه نیست که این درمان‌ها در همه شهرها ارائه شود، درمانی مانند پیوند استخوان را نمی‌شود در همه کشور راه‌اندازی کرد؛ از سویی مباحث فرهنگی و روانی باعث شده است که بیماران تصور کنند در پایتخت بهتر درمان می‌شوند. از سویی تراکم پزشکان در تهران بیشتر از سایر شهرها است که باید زیرساختی انجام شود تا این امر اصلاح شود و همچنین اجرای بسته ماندگاری پزشکان کمک زیادی به ماندگاری پزشکان خواهد کرد.

وی درخصوص ارائه خدمات نظام پزشکی به پزشکان، گفت: خدمت اصلی نظام پزشکی در قانون مصوب مجلس آمده است، سازمان باید از حقوق شاغلین دفاع کند، روابط بین شاغلین را تنظیم کند و از حقوق بیماران دفاع کند. صندوق رفاه نظام پزشکی تسهیلات را ارائه می‌دهد اما منابع ما کفاف خرید تجهیزات را نمی‌دهد و اداره همین وضعیت فعلی نیز دشوار است.

وی درباره تعرفه‌های پزشکی در سال ۱۴۰۲ نیز بیان کرد: شورای عالی بیمه تعرفه‌ای تصویب کردند که باید به تایید سازمان برنامه و بودجه برسد و درخواست اول ما این است که حداقل قبل از پایان سال ابلاغ شود و مراکز درمانی تکلیف مشخصی داشته باشند.

رئیس‌زاده بیان کرد: ۹۷ درصد شهرهای ما مراکز درمانی دارند. تا سال ۶۵ در کشور ۵ هزار پزشک خارجی داشتیم که هرکدام ۲۵۰۰ تا ۵هزار دلار حقوق می‌گرفتند که ما از این موضوع عبور کردیم. سالانه ۳۶۰۰ نیروی متخصص ذیل ضریب کا در مناطق محروم توزیع می‌شوند، مناطق محروم همچنین با نیروهای بومی اداره می‌شوند و درصد قابل توجهی از ظرفیت به نیروهای بومی اختصاص یافته است. افزایش ظرفیت بدون اصلاح زیرساخت کمک کننده نیست و اگر بومی گزینی و بسته ماندگاری اجرا نشود پزشک در منطقه محروم نمی‌ماند و باید زحمات پزشکان جبران شود تا ماندگاری آنها انتخابی شود. بخشش مالیات و تامین مسکن و بومی گزینی و ارائه تسهیلات از جمله این موارد است.

وی افزود: راهکار مدیریت هزینه، نظام ارجاع و پزشک خانواده است. اجرای پزشک خانواده باید منجر به افزایش شاخص بهداشت و درمان شود، حتما مشکلات زیرساختی استان فارس و مازندران باید بررسی شود و زیرساخت‌های این طرح را تکمیل و سپس اجرایی کرد، درحال حاضر از جزییات تکمیل این طرح اطلاعی ندارم. قیمت تمام شده خدمات، دیده شدن تعرفه واقعی و مراقبت از بیمار از جمله مواردی است که باید اجرایی شود. سرانه پزشک خانواده باید به گونه‌ای دیده شود که پزشک خانواده تماما در اختیار طرح باشد و کار دیگری در کنارش انجام ندهد اما اگر هزینه واقعی نباشد پزشک ممکن است برای تامین هزینه‌های خود و اداره مطب کار دیگری هم انجام دهد که دیگر پزشک خانواده نیست.

رییس کل سازمان نظام پزشکی، گفت: پزشکانی که اکنون فارغ التحصیل می‌شوند توانمندی ارائه خدمات پزشک خانواده را دارند و پزشک عمومی ما برای این کار به اندازه کافی توانمند است و حتی بیش از نیاز ما توانمند هستند.

وی افزود: بیمه‌ها باید مکلف شوند که با پزشکان و مراکز درمانی قرار داد ببندند که بهتر است و این پیشنهاد ما بود که حتی در بودجه ۱۴۰۲ هم بیاید. اما از این سمت مقبول نیست که به پزشک بگوییم بیاید با بیمه‌ای که بعضا ۱۰ ماه معوقه دارد قرارداد ببندد. باید شرایط دو طرف بررسی شود اما اینکه پزشک موظف شود فرم قرادادی برای ۱۰ سال قبل را امضا کند قابل قبول نیست. نباید اینگونه باشد که هرچه بیمه‌ها گفتند، پزشکان امضا کنند.

او درباه تجویز دارو توسط پزشکان، بیان کرد: اینکه بخواهیم کمبود دارو و سرم را به تجویز پزشکان ربط دهیم کاملا نادرست است. افزایش تجویز سرم در این فصل جز در تناسب با افزایش بیماری‌هایی نظیر آنفلوآنزا و کرونا دلیل دیگری نداشته است. در سال‌های قبل هم تجویز غیر منطقی وجود داشته است اما مشکلی رخ نمی‌داد، این آمار امسال هم تغییر خاصی نداشته است که روند کمبود مقطعی دارو را به ‌آن ربط دهیم.