منتظر یک زلزله بزرگ باشید | مردم تهران برای زمان زلزله چادر تهیه کنند؟

زلزله در تهران، پیش‌بینی زلزله در تهران و علایم قبل از وقوع زلزله، یکی از بحث‌های خبرساز این روزها با توجه به زلزله‌های اخیر در ایران و کشورهای همسایه است. در روزها و ماه‌های اخیر، اخبار متعددی در رابطه با وقوع زلزله در تهران و اطراف آن به گوش می‌رسد. کارشناسان حوزه زلزله درباره امکان رخداد زلزله‌های بزرگ در دو نوار شرقی و غربی کشور و زلزله در تهران بارها هشدار داده‌اند.

بیشتر بخوانید: احتمال زلزله در تهران جدی‌تر شد؟ | مردم هوشیار باشند

فریبرز ناطقی الهی، کارشناس حوزه زلزله در یادداشتی نوشت: در چند مقاله اخیر خود درباره زلزله های پاکستان، افغانستان و هم چنین زلزله ترکیه در شرق و غرب کشور و تاثیر رها سازی فشار های درون صفحه‌ای تکتونیکی مطالب زیادی ارائه و تقدیم مردم فهیم کشور کرده‌ام.

هشدارهای جدی درباره امکان رخداد زلزله‌های بزرگ در دو نوار شرقی و غربی کشور و همچنین در نهایت برای ایجاد تعادل در بلوک و صفحه ایران بزرگ، تهران و مناطق میانی ایران با تاکید بر زلزله محتمل و وحشتناک تهران، زیاد صحبت کرده‌ام! در میان هیاهوی مشکلات روزمره، امری خطیر، یک زلزله با تبعات نادر در تاریخ بشریت در تهران، که گویی متاسفانه در ذهن مسئولان کشوری به فراموشی سپرده و ابتر مانده است؟ ولیکن چند ثانیه بعد ار رخداد آن دیگر هیاهویی نخواهد بود!

همانطور که در مقالات قبلی دو زون شرقی و غربی و پیش بینی بزرگتر شدن بزرگی زلزله ها را در این دو پهنه به مرور زمان را بیان کرده بودم! به دو زلزله دو روز گذشته یعنی زلزله سرخس با بزرگی ۴/۸ (۱۳ خرداد) و زلزله کرمانشاه به بزرگی ۴/۷ (۱۴ خرداد) اشاره دارم، که بصورت نسبی خیلی بزرگتر از قبل شده‌اند، میانگن ماههای گذشته حدود + ٣/٢ میانگین هفته های اخیر حدود + ٤/٥. لذا، تصور می شود عینا طبق مطالعات ارائه شده قبلیم، در حال تجربه کردن زلزله های بزرگتر در دو باند تعریف شده و سپس باید منتظر یک زلزله بزرگ و شدید در ناحیه تهران باشیم.

این نگاه، نگاه مهندسی مکانیک جامدات پیشرفته یعنی صفحات و پوسته ها و مهندسی زلزله (تعریف شده توسط نگارنده) به زلزله می باشد و نه نگاه زمین شناسی و زلزله شناسی کلاسیک که کاملا با هم تفاوت دارند.

هشدارها را باید خیلی جدی گرفت، نمی‌شود منتظر بود و بقول رییس و متولی مدیریت بحران ابرشهر تهران و پایتخت ایران کهن در برنامه زنده تهران بیست گفت ما به عنوان دستگاه بالا دستی!!! ایمنی استادیوم آزادی را بر اساس قانون ایمن می‌دانیم!؟ و مردم تهران برای زمان زلزله چادر تهیه نمایند؟

زنگ خطر زلزله در تهران به صدا درآمد!

فریبرز ناطقی الهی، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در یادداشتی نوشت: بارها و سال‌ها نگارنده و همکاران معزز در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی درباره زلزله بزرگ کشور (شهر تهران) و عواقب غیرقابل تصور آن هشدار داده‌ایم. یعنی بخش علمی کشور بخوبی کار خود را انجام داده است! 

اما بخش اجرایی اقدامات لازم برای رویارویی با این پدیده وحشتناک در تهران و دیگر شهرهای ایران فقط در حد سخن و یا چادر و پتو بخرید برای زمان زلزله که بی‌پناه نباشید (فرمایش رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران!!!) باقی مانده است. زلزله هولناک ترکیه در غرب کشور و زلزله بزرگ ۶.۳ ریشتری در پاکستان و شرق ایران و گرفتاری پهنه ایران بین این پهنه‌ها و فشار پهنه تکتونیکی عربستان، تعادل صفحات را به‌هم زده و امکان زلزله بزرگی در ایران را تداعی می‌کند. دلایل فنی و علمی بارها در مقالات قبلی ارائه شده است و می‌شود در آدرس زیر، مجموعه‌ای از آنها را دید:

https://www.khabaronline.ir/news/۱۷۴۵۷۵۳

اما در میان مشکلات و هیاهوی مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، مسائل مالی، قیمت خودرو! و قیمت ساعت فلان کس!! و... در کشور! اصلی‌ترین تهدید ایران و ایرانی فراموش نشود. هر لحظه که دیر هم شده است، ممکن است تکان‌ها شروع شوند!

این علایم یعنی زلزله در راه است!

پیش‌بینی زلزله و علایم قبل از وقوع زلزله، یکی از بحث‌های خبرساز این روزها با توجه به زلزله‌های اخیر در ایران و کشورهای همسایه است.

در روزها و ماه‌های اخیر، اخبار متعددی در رابطه با وقوع زلزله در تهران و اطراف آن به گوش می‌رسد. واکنش حیوانات به زلزله معمولا سروصدا و فرار کردن است اما زلزله اتفاقی غیرقابل پیش‌بینی است و شما نمی‌توانید دلیل حرکات حیوانات را تشخیص بدهید.

تاکنون هیچ نشانه و علامت مشخصی که پیش از وقوع زلزله بتواند آن را پیش‌‌بینی کند، کشف نشده است. با وجود این، برخی نشانه‌ها هستند که دانشمندان در حال کار روی آن هستند و معتقدند می‌توانند نشانه زلزله باشند.

این نشانه‌ها هنوز مورد تایید غالب دانشمندان قرار نگرفته‌اند اما زلزله شناسان در حال کار و تحقیق روی آنها هستند تا بتوانند در آینده برخی از این علائم را به الگویی کلی و ضروری جهت پیش‌بینی زلزله تبدیل کنند.

در ادامه، به برخی از این علائم و نشانه‌های وقوع زلزله اشاره می‌کنیم:

قبل از وقوع زمین‌لرزه در آسمان نورهایی به وجود می‌آید که نشان‌دهنده وقوع زلزله است. این نورها در رنگ‌های مختلفی نمایان می‌شود؛ نورهای سفید، قرمز و آبی در آسمان مشاهده می‌شوند و حاکی از آن است که قرار است زمین لرزه‌ای رخ دهد.

یکی از فیزیکدانان سازمان ناسا در سال ۲۰۰۳ بیان کرده است نورهای قبل از زلزله در اثر فعالیت‌های الکتریکی در صخره‌ها ایجاد می‌شود. با وجود این، هنوز الگویی ثابت از این نورها به دست نیامده و مشخص نیست در هر زلزله و هر منطقه ای این نورها ایجاد می شوند یا نه.

اکثر جانوران متوجه وقوع زلزله می شوند و دلیل این موضوع دامنه شنوایی آنها است. زمان و عمق وقوع زلزله خیلی مهم است. غالب حیوانات قابلیت پیش بینی آن را از یک دقیقه قبل از وقوع تا یک روز قبل از آن دارند. اسب، سگ، موش، مرغ، گاو و چند حیوان دیگر از چنین قدرتی برخوردارند.

واکنش حیوانات به زمین لرزه معمولا سر و صدا و فرار کردن است اما زلزله اتفاقی غیر قابل پیش بینی است و شما نمی توانید دلیل حرکات حیوانات را تشخیص بدهید. حتی خود حیوانات هم آن چنان واکنشی تا چند دقیقه قبل از وقوع نشان نمی دهند.

طبق تحقیقات دقایقی قبل از وقوع زلزله، ماهی‌ها نزدیک سطح آب می‌آیند و هنگام وقوع از آب بیرون می‌پرند.

کرم‌های خاکی هم به دلیل سطح حساس بدن خود ارتعاشات زمین و همچنین فشار لایه‌های زیرین را سریع تر احساس می کنند به همین دلیل به سرعت از خاک بیرون می‌آیند.

یکی دیگر از نشانگرهای زمین لرزه، تغییر سطح آب‌های زیر زمینی است که ممکن است در اثر فشار لایه‌های زمین در آستانه زلزله ایجاد شود.

در زلزله بم، بسیاری از شاهدان از تغییر آب چاه‌ها و قنات‌ها و کم و زیاد شدنشان سخن گفتند. با این حال، این علامت نیز همانند سایر علائم قطعی نبوده و در موارد بسیار و زمین‌لرزه‌های متعدد در یک منطقه و دوره زمانی خاص روی نداده است.

در دنیا بیشتر از ۳۰ نوع پیش‌نشانگر پیشنهاد شده است، ولی ابزارهایی که برای پیش‌ نشانگری زلزله ساخته شده اند، ۴ نوع را شامل می‌شوند که از جمله آن می‌توان به بررسی امواج رادیویی، پیش نشانگرهای الکترومغناطیس، استفاده از اختلالات یونوسفری با استفاده از داده‌های GPS و اختلاف سرعت VLP به VS نام برد.

این دستگاه‌ها در تهران و اطرافش فعال‌اند. سازمان زمین‌شناسی کشور مجموعه‌ای حاوی حسگرهای امواج الکترومغناطیس زلزله در اعماق (تونل ۵۰ متری به عمق ۱۰ متر) کوه‌های حصارک تعبیه کرده که این دستگاه قادر است چند ساعت قبل از وقوع زلزله بزرگ در تهران از طریق ردیابی امواج، هشدار لازم را اعلام کند.

پیش نشانگرهای امواج الکترومغناطیس زلزله که نمونه‌ای از آن در ارتفاعات توچال نیز نصب شده‌است، تاکنون بیش از چهار زلزله در نقاط مختلف کشور از جمله زلزله شهریورماه سمنان را یک روز قبل از وقوع ردیابی کرده است. با این حال، کارآمدی این دستگاه نیز هنوز مورد تایید قرار نگرفته است.

مدت‌ها قبل از وقوع زلزله پنجم دی ۸۲ در بم، علائم و نشانه‌های مختلفی از جمله شنیده شدن صدای عجیب از زمین، بوی بد و نامطبوع از چاه‌ها و پرآب و کم‌آب شدن غیرطبیعی قنات‌ها گزارش می‌شد و شب قبل از وقوع زمین‌لرزه اصلی در بم، چند پیش‌لرزه رخ داده بود.

صدای زمین لرزه یکی از رایج‌ترین اثرات گزارش شده در حین یا بلافاصله قبل از شروع ارتعاشات احساس شده است. صدا گاهی قبل از لرزش شنیده می‌شود. به طور کلی، صدای زلزله در محدوده اطراف مرکز زمین‌لرزه شنیده می‌شود، در میان بسیاری از مشاهدات همراه با زلزله، اغلب صدای غرش گزارش می‌شود، حتی در قدیمی ترین زمین لرزه‌ها صدای شنیده شده به طور کلی با رعد و برق، غرش، باد شدید یا انفجار مقایسه می‌شود. هرچه از کانون صدا که در لایه‌های زیرین زمین است، فاصله بگیریم، کمتر صدای حاصل از برخورد مواد موجود در لایه‌ها را می‌شنویم.

همچنین، انتشار بوی بد در شهرها یکی دیگر از نشانه های نسبی وقوع زلزله است. طبق گزارش‌ها، به جز بم، حدودا ۵۰ روز قبل از زلزله 3/ 7 ریشتری کرمانشاه هم، انتشار بوی نامطبوع در بخش‌هایی از مناطق شهر کرمانشاه منجر به تشکیل جلسه ستاد مدیریت بحران و آغاز تحقیقات درخصوص منشأ انتشار بوی نامطبوع در این شهر شد. برخی معتقدند انتشار بوی بد به علت خارج شدن گازها از داخل زمین و گسل‌ها به خارج است.