جنجال جدید در سیستان و بلوچستان

کوه خواجه زابل سیستان و بلوچستان تنها عارضه طبیعی دشت سیستان با ارتفاع تقریبی ۶۰۹ متر از سطح دریا (حدود ۱۰۰ متر از سطح زمین) است. در کوه خواجه، یکی از نوادر سایت‌های باستانی سلسله اشکانیان باقی‌مانده است که به تخت جمشید خشتی شهرت دارد. 

کوه خواجه یکی از مهم‌ترین مقاصد و جاذبه های گردشگری زابل است که در فاصله کمی از آن قرار دارد. این کوه میزبان آثار تاریخی ارزشمندی است که مانند گنجی نهفته، از دید گردشگران پنهان مانده‌اند. همچنین باورها و روایت‌های مختلفی که با کوه خواجه مرتبط هستند، بر اهمیت این کوه پررمزوراز افزوده‌اند.

خسارتی به کوه خواجه سیستان و بلوچستان وارد نشده است

سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی سیستان و بلوچستان گفت: در پی عملیات جاده‌سازی اخیر در جوار کوه خواجه منطقه سیستان، خسارتی به این کوه وارد نشده است.

رضا ‌کیخواه، سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی سیستان و بلوچستان در خصوص اقدامات انجام شده در جوار کوه خواجه مبنی بر عملیات بازسازی جاده مواصلاتی اطراف این کوه، افزود: با هرگونه ‌دخل و تصرفی که بخواهد به آثار تاریخی و باستانی آسیبی وارد و آنها را خدشه‌دار کند، ‌برخورد خواهیم کرد.‌

سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی سیستان و بلوچستان اضافه کرد: در این زمینه برای جلوگیری از هرگونه خسارت احتمالی، کار پیمانکاران را متوقف کردیم.‌

این مسئول تاکید کرد: از آنجایی که تاکنون خسارت به این اثر تاریخی پیرامون عملیات بازسازی جاده وارد ‌نشده بود، اقدام به تذکر و توقف موقت روند اجرایی و اخذ تعهد از پیمانکار این پروژه را انجام داده‌ایم.‌

سرپرست معاونت میراث فرهنگی استان اظهار کرد: اگر به اثر، حریم یا عرصه‌های تاریخی لطمه‌ای وارد شود با هیچ‌کس تعارف نداریم و از مجاری قانونی پیگیری ‌خواهیم کرد، شهروندان از این حیث نگرانی نداشته باشند.‌

شایان ذکر است، در پی انتشار مطالبی نسبت به تخریب کوه خواجه در فضای مجازی، برای بررسی دقیق از وضعیت کوه خواجه، بازدیدی نیز توسط سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان، مدیر پایگاه کوه خواجه، ‌رئیس سابق پژوهشکده باستان‌شناسی کشور، فرمانده یگان حفاظت اداره کل میراث‌فرهنگی استان و ‌کارشناسان این اداره کل از محل انجام عملیات انجام شده است.‌

از کوه خواجه، قلعه شهر باستانی ایران، چه می دانید؟

کوه خواجه در سی کیلومتری جنوب زابل قرار دارد. این کوه در میان دریاچه مقدس هامون واقع شده است. کوه خواجه از سنگ‌های سیاه بازالتی تشکیل شده است. سلسله بناهای موجود در این کوه شامل یک بنای عظیم، آتشکده، دو قلعه خشتی، بقایای راهی قدیمی‌، حصارهای بناشده مختلف و شماری قبور سنگی هستند. البته چند زیارتگاه اسلامی نیز در محوطه کوه خواجه وجود دارند.

مجموعه کوه خواجه برای نخستین بار در سال۱۹۱۶ میلادی توسط «اورل اشتین» باستان شناس معروف انگلیسی شناسایی و کشف شد‬. به دنبال آن پروفسور «هرتسفلد» آلمانی طی سال های ۱۹۲۹-۱۹۲۵ میلادی به جستجو در آثار کوه خواجه پرداخت و حاصل کاوش های این باستان شناس در کتاب «سکستان، ایران شرق باستان و تاریخ باستان شناسی ایران» آمده است‬.‬‬‬

‬‬‬‬نخستین مرحله بنا به دوره پیش از ساسانی یعنی سده اول میلادی مربوط می شود و مرحله دوم آن احتمالا در اوایل دوره ساسانی یعنی سده سوم میلادی صورت پذیرفته است. گفتنی است که در شرق ایران باستان، دوره سکایی ها تقریبا همزمان با دوره اشکانیان در غرب ایران بوده است.

کوه خواجه نزد زرتشتیان، مسلمانان و مسیحیان مقدس است. این کوه در ادبیات مزدایسنا و یشت پهلوی ساسانی مقام مقدسی برای پیدایش سوشیانت، الهه رهایی بخشی در دین زرتشت دارد. همچنین در دین زرتشت از آن به‌نام کوه خدا اهورن یاد شده است. در دو هفته اول سال زرتشتی زائران زیادی راهی این کوه می‌شوند.

علاوه بر این، نام دیگر این کوه، کوه اوشیدا است. در دین مسیحیت اوشیدا جایگاه عقل و هوش است و در انجیل‌‌های مقدس مکررا از آن یاد شده است. به همین دلیل است که این کوه در دین مسیحیت جایگاه والایی دارد.

از سوی دیگر چند زیارتگاه مربوط به دوران اسلامی و تعداد بی ‌شماری از قبرهای سنگی پس از اسلام در این کوه وجود دارد. همین موضوع باعث محبوبیت کوه خواجه نزد مسلمانان شده است.

خواجه غلطان، کوه نور، کوه موعود و کوه باطنی از دیگر عناوینی است که این کوه به آنها نامیده شده است.

در میان آثار این کوه، کاخ اشکانی–ساسانی، گچبری‌ها و نقاشی های آن ارزش تاریخی زیادی دارند. در واقع می‌توان گفت، کوه خواجه دربردارنده یکی از مهمترین و بهترین نمونه‌های معماری ایرانی در منطقه سیستان است.