ماجرای خروج مرموز آشپز پوتین از سایه

 ورود یوگنی پریگوژین، سرمایه‌دار مرموز روسیه به دنیای سیاست، نخبگان کرملین را دستپاچه کرده است.

 تنها چند هفته پس از واردشدن یوگنی پریگوژین در انظار عمومی، این سرمایه‌دار بزرگ سن‌پترزبورگی در کنار جنگ‌افروزی در اوکراین می‌خواهد در امور سیاسی نیز نقش‌آفرینی کند. مسئله‌ای که باعث سردرگمی سیاست‌مداران کرملین شده است.

به نوشته نیویورک‌تایمز، آقای پریگوژین طی سال‌ها فعالیت مخفیانه، از روابط شخصی خود با رئیس‌جمهور ولادیمیر پوتین استفاده کرد تا در کنار ایجاد یک نیروی مزدور به نام واگنر، قراردادهای پیمان‌کاری پرسودی با دولت روسیه را به دست آورد. آقای پریگوژین پس از تلف‌کردن نیروهای خود در اوکراین، توانست با استخدام محکومین زندانی، نفرات ارتش خود را افزایش دهد. او با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دولتی توانسته است برندی از خود به عنوان یک چهره خشن و بی‌رحم جنگی بسازد.

اکنون سیاست‌مداران به همراه تحلیلگرانی مشغول بررسی دینامیک قدرت در روسیه پوتین هستند، در مورد حرکت بعدی پریگوژین گیج شده‌اند. برخی تحلیلگران بر این باورند که شهرت جدید خود را خرج نفوذ سیاسی کرده یا حتی شاید جایگاه پوتین را تهدید کند. اما دیگران در مسیر قدرت پریگوژین محدودیت‌هایی می‌بینند.

اولگ ماتویچف، عضو حزب روسیه متحد، نماینده پارلمان و سیاست‌مدار قدیمی طرف‌دار دولت در یک مصاحبه تلفنی گفت: حد جاه‌طلبی‌های پریگوژین را نمی‌دانیم. حتی نمی‌دانیم که اصلاً جاه‌طلبی دارد یا نه.

خرج جنگ به نفع سیاست

ظهور پریگوژین از سایه‌ها، تحول سیاسی روسیه از زمان شروع حمله به اوکراین را نشان می‌دهد. پریگوژین با کلامی رکیک، نادیده‌گرفتن قانون و نشان‌دادن وفاداری به هیچ کس به جز پوتین، در حال تبدیل‌شدن به نماد روسیه دوران جنگ است: بی‌رحم، بی‌شرم و بی‌قانون.

نیروهای مزدور او نیز در یکی از خونین‌ترین نبردهای جنگ اوکراین، هزاران تلفات گرفته است.

اما در سر راه صعود پریگوژین موانعی موجود دارد. او در شهر خود، سن‌پترزبورگ با مخالفت عمومی روبرو است. او تلاش دارد وارد سیاست دومین شهر بزرگ روسیه شود. اما از آن طرف، متحمل تلفات سنگینی در باخموت اوکراین شده است. او همچنین از طرف مسکو در فشار است؛ زیرا سیاست‌مداران به استخدام محکومین زندانی و اعدام‌های بی‌محاکمه در جنگ، نگاه خوبی ندارد. روز پنج‌شنبه نیز پریگوژین اعلام که دیگر از زندان‌های روسیه سرباز نمی‌گیرد.

حتی به نظر می‌رسد که کرملین نیز تلاش دارد تا صعود سیاسی آقای پریگوژین را محدود کند. سرگئی مارکوف، تحلیلگر سیاسی طرف‌دار پوتین و مشاور سابق کرملین گفت که مقامات در هفته‌های اخیر دستور عجیب به رسانه‌های مسکو منتقل کرده‌اند: پریگوژین و واگنر را بیش از اندازه تبلیغ نکنید.

آقای مارکوف در مصاحبه‌ای تلفنی گفت: این درخواست نه فقط از طرف من، بلکه از سوی طبقه حاکمه بود. آنها ظاهراً نمی‌خواهند پریگوژین را وارد عرصه سیاسی کنند. زیرا وی بسیار غیر قابل پیش‌بینی بوده که باعث ترس آن‌ها می‌شود.

پس از شکست اولیه کرملین برای تصرف پایتخت اوکراین، آقای پریگوژین در اوایل سال گذشته وارد میدان شد. شرکت نظامی خصوصی او در آن مقطع عمدتاً در سوریه و آفریقا فعال بود. جایی که هم از طرف دولت روسیه و هم در خدمت منافع تجاری خود آقای پریگوژین عمل می‌کرد.

در بحبوحه نیاز خط مقدم به نیروی انسانی، تابستان گذشته، آقای پریگوژین در زندان‌های این کشور سربازگیری را آغاز کرد. اقدامی به صورت آشکار یک دهن‌کجی به سیستم مخوف و قدرتمند امنیتی روسیه بود. تحلیل‌گران بر این باورند که این تنها با اجازه خود پوتین انجام گرفته باشد.

زمانی که پریگوژین سعی کرد دستش را فراتر از میدان‌های نبرد دراز کند، اغلب با مخالفت مواجه شد. او خواستار محاکمه رقیب سیاسی خود، الکساندر بگلوف، فرماندار سن‌پترزبورگ به دلیل خیانت شد. پریگوژین او را رهبر انگل‌های شهر خواند که تنها به فکر پرکردن جیب خود هستند.

بگلوف که خود از متحدان پوتین است، با تحمل ماه‌ها حمله سیاسی و رسانه‌ای همچنان در قدرت است.

نقش مبهم آقای پریگوژین در سیاست داخلی روسیه منعکس‌کننده تدبیر پوتین برای تعادل‌بخشی به فضای سیاسی کشور است. کرملین تلاش می‌کند تندروهای طرف‌دار جنگ را بدون ایجاد نارضایتی عمومی از هرگونه شکست احتمالی روسیه، طوری تقویت کند.

در شبکه‌های اجتماعی، پریگوژین خود را به عنوان یک رهبر پوپولیست دوران جنگ معرفی کرده که با مقامات فاسد و الیگارش‌های غرب‌زده مبارزه می‌کند.

دو تن از سربازهای واگنر در ماه دسامبر ویدئویی ضبط کردند که در آن ژنرال والری گراسیموف، رئیس ستاد کل ارتش روسیه را به‌خاطر عدم تأمین مهمات کافی با توهین به باد انتقاد گرفتند. آقای پریگوژین نیز هشدار داد که وقتی در یک دفتر راحت نشسته‌اید، شنیدن مشکلات خط مقدم برایتان سخت خواهد بود.

آقای پریگوژین در پیامی از مقامات به خاطر مسدودنکردن یوتیوب انتقاد کرد. او سیاست‌مداران را مقصر می‌داند. به اعتقاد او بسیاری از مقامات فقط شکست هرچه زودتر روسیه در جنگ و برقراری روابط با آمریکا فکر می‌کنند.

اما تنها دو هفته پس از انتقاد سنگین پریگوژین علیه ژنرال گراسیموف، ژنرال به عنوان فرمانده ارشد جنگ در اوکراین معرفی شد. در همان روزی که پریگوژین علیه یوتیوب انتقاد کرد، یک قانون‌گذار ارشد اعلام کرد که فعلاً بحث یا برنامه‌ای در مورد فیلترینگ یوتیوب وجود ندارد.

در هفته‌های اخیر، پریگوژین اتحاد یک حزب مورد تأیید کرملین، معروف به روسیه عادل، را اعلام کرد. این حزب که در ظاهر اپوزیسیون است، به شدت از جنگ حمایت می‌کند.

مارینا شیشکینا، رئیس بخش روسیه عادل در سن‌پترزبورگ گفت که از سمت خود کناره‌گیری می‌کند. وی از اتحاد در حال رشد حزب با پریگوژین انتقاد کرد.

او به یک خبرگزاری محلی گفت: شک دارم که این مسئله در پترزبورگ طرف‌داران زیادی داشته باشد. حداقل من نمی‌توانم از آن حمایت کند.

بازی در زمین پوتین

جلب‌توجه‌کردن‌های آقای پریگوژین جالب است. او در پاییز گذشته اذعان کرد که واگنر را تأسیس کرده است. برای کارشناسان سیاسی مسکو، سؤالات کلیدی زیادی بی‌پاسخ مانده است. پریگوژین واقعاً چه می‌خواهد؟ جایگاه او در سیستم سیاسی تحت پوتین چیست؟

الکساندر کینف، دانشمند علوم سیاسی مقیم مسکو گفت: پریگوژین مانند یک سیاستمدار عمومی رفتار می‌کند. اما امروزه سیاست عمومی روسیه اشباع است.

مارکوف، تحلیلگر سیاسی طرف‌دار کرملین گفت که هدف اصلی پریگوژین را ایجاد یک امپراتوری تجاری دانسته که نفوذ سیاسی به آن کمک خواهد کرد.

پریگوژین برای پوتین نیز تا حدی مفید است. در حالی که اغلب رسانه‌های تحت کنترل کرملین از جنگجویان واگنر به خوبی یاد می‌کنند. شیطنت‌ها و خشونت‌های پریگوژین به ندرت به تلویزیون دولتی راه پیدا می‌کند.

مارکوف گفت که با وجود تلاش کرملین برای کنترل محبوبیت پریگوژین، او از حمایت شخصی آقای پوتین برخوردار است.

او افزود: پوتین به وضوح حامی پریگوژین دفاع است؛ زیرا بروکرات‌های مخالف او بسیار زیادند.

همچنین برخی از تحلیلگران بر این باورند که پریگوژین، به ویژه در صورت شکست جدید در اوکراین، می‌تواند به پوتین خیانت کند و جلوی او بایستد. با توجه به ارتش خصوصی پریگوژین و همچنین وجهه شخصی و سازش‌ناپذیرش، ریسک منحصر به فردی برای کرملین است.

تاتیانا استانووایا، یکی از اعضای ارشد بنیاد بین‌المللی صلح کارنگی اخیراً نوشت: تا زمانی که پوتین نسبتاً قوی بوده و بتواند تعادل بین گروه‌های ذی‌نفوذ را حفظ کند، پریگوژین برای او بی‌خطر است؛ اما جنگ هیولاهایی را می‌سازد که بی‌پروایی و استیصال‌شان می‌تواند، چالشی برای دولت باشد.