سرماخوردگی چیست؟ (دانش نامه)

متاسفانه هر فرد بزرگسالى احتمال دارد ۲ تا ۴ بار در سال به سرماخوردگى مبتلا شود. کودکان به خصوص در سنین پیش از مدرسه بین ۵ تا ۹ بار سالانه سرما مى خورند.

اگر سرماخوردگى بیش از این مدت طول بکشد به پزشکتان مراجعه کنید تا مطمئن شوید که عفونت ثانویه باکتریایى در ریه ها، حنجره، ناى، سینوس ها یا گوش هایتان وجود ندارد.

شروع علائم سرماخوردگى یک تا سه روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس سرماخوردگى است. اولین علامت عمده آبریزش از بینى است.

همچنین ممکن است در ابتداى دوره عفونت دچار خارش یا درد گلو، احتقان و گرفتگى بینى، کمى بدن درد یا سردرد خفیف شوید، در ادامه سیر بیمارى ترشحات بینى تان غلیظ تر و زرد رنگ تر مى شود.

سایر علائم سرماخوردگى اینها هستند:

• عطسه کردن.
• آبریزش از چشم.
• سرفه.
• تب ملایم.
• خستگى خفیف.

علل سرماخوردگى

گرچه بیش از ۲۰۰ ویروس باعث سرماخوردگى مى شوند، رینو ویروس ها شایع ترین علت شناخته شده سرماخوردگى هستند. ویروس سرماخوردگى از راه دهان یا بینى وارد بدن مى شود، اما ممکن است خود شما هم در این انتقال «دست» داشته باشید.

گرچه سرماخوردگى از طریق عطسه و سرفه مى تواند منتقل شود، اغلب تماس دست با دست با شخصى که سرماخورده است یا استفاده از وسایل مشترک مثلاً حوله، تلفن و... باعث انتقال بیمارى مى شود. بعد از این تماس هنگامى که دست آلوده شده تان را به چشم ها یا بینى تان مى زنید ویروس وارد بدن مى شود.

عوامل خطرساز

کودکان به طور خاص به سرماخوردگى مستعد هستند زیرا نسبت به اغلب ویروس‌هاى عامل سرماخوردگى هنوز مقاومت کسب نکرده‌اند. اما یک دستگاه ایمنى نابالغ تنها علت این آسیب پذیرى کودکان به سرماخوردگى نیست. کودکان اغلب اوقات زیادى را با کودکان دیگر مى گذرانند و خیلى اوقات در شستن دستهایشان دقت نمى کنند. لذا به راحتى ویروس سرماخوردگى وارد بدن آنها مى شود.

چه بزرگسالان و چه کودکان در پاییز و زمستان که کودکان در مدارس هستند و اغلب افراد مدت زیادى را داخل خانه مى گذرانند به سرماخوردگى حساسترند.با افزایش سن و ایجاد ایمنى در بدن نسبت به بسیارى از ویروس هاى عامل سرماخوردگى احتمال سرماخوردگى نسبت به دوران کودکى کمتر مى شود، اما در مواردى احتمال خطر افزایش مى یابد:

• گذراندن بیشتر اوقات در فضاهاى دربسته و در تماس نزدیک با افراد دیگر در طول پاییز و زمستان.
• دچار شدن به استرس هاى روانى.
• داشتن آلرژى که مجارى بینى را گرفتار کند.
• درستى هیچکدام از باورهاى عامه در مورد عوامل زمینه ساز سرماخوردگى؛ مثلاً بیرون رفتن از خانه با موهاى خیس یا باد سرد خوردن و... تا به حال ثابت نشده است.

چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد؟

سرماخوردگى معمولاً در کمتر از یک هفته بهتر مى شود گر چه ممکن است با آن سرعتى که شما انتظار دارید علائم بیمارى ناپدید نشود.

ر صورتى که تب بالاى ۳۹ درجه داشتید یا احساس کردید علائمتان دارد بدتر مى شود به پزشک مراجعه کنید.

تب بالا به همراه درد بدن و ضعف شدید ممکن است نشان دهنده ابتلا به آنفولانزا و نه سرماخوردگى باشد.

 براى آنفلوآنزا  داروهاى ضد ویروسى وجود دارد و ممکن است تا حدى مفید باشد اما براى تاثیر بخش بودن باید آنها در طول ۴۸ ساعت پس از شروع اولین علائم تجویز کرد.اگر تب شدید، تعریق و لرز و سرفه اى دارید که خلط دارید که خلط رنگى تولید مى کند ممکن است ذات الریه گرفته باشید.

در این حالت بهتر است مستقیماً به نزد دکتر بروید.همچنین اگر علائم بیمارى تان پس از ۷ تا ۱۰ روز تخفیف نیافت یا اگر یک عارضه مزمن تنفسى دارید که سرماخوردگى آن را تشدید کرده است به نزد پزشک بروید.به طور کلى سرماخوردگى در کودکان باعث بدحالى بیشتر مى شود و اغلب ممکن است دچار عوارض بعدى آن مانند عفونت چرکى گوش شوند. در صورتى که کودکتان علائم زیر را نشان داد فوراً او را پیش پزشک ببرید:

• تب ۳۹ درجه یا بالاتر، لرز یا تعریق.
• تبى که بیش از ۷۲ ساعت طول مى کشد.
• تهوع یا درد شکم.
• خواب آلودگى غیرمعمول.
• سردرد شدید.
• *اشکال در تنفس.
• *گریه مداوم.
• *درد گوش

عوارض

عفونت حاد گوش، که ناشى از نفوذ باکترى ها به فضاى گوش میانى است شایع ترین عارضه سرماخوردگى در کودکان است.

علائم و نشانه هاى شاخص این عارضه شامل گوش درد در کودکان کم سن است که نمى توانند حرف بزنند ناراحتى شان را صرفاً با گریه  کردن یا کشیدن گوش مبتلا نشان مى دهند و در بعضى موارد ترشح سبز یا زرد رنگ از بینى یا بازگشت تب شدید پس از بهبودى از سرماخوردگى است.

خارج شدن ترشحات چرکى از گوش به معناى پاره شدن پرده صماخ است. در این حالت فشار و درد گوش کودک را تخفیف مى دهد، اما به هر حال باید فوراً کودک را نزد پزشک ببرید.عفونت چرکى گوش برخلاف سرماخوردگى نیاز به درمان آنتى بیوتیکى دارد. کودکان کم سن و کودکان دچار بیمارى هاى مزمن بیش از دیگران ممکن است نیاز به درمان آنتى بیوتیکى به خاطر عفونت گوش داشته باشند.

سرماخوردگى که بهبود نمى یابد ممکن است به سینوزیت چرکى بدل شده باشد. سایر عفونت هاى ثانوى که ممکن است به دنبال سرماخوردگى رخ دهد شامل گلودرد چرکى (آنژین استرپتوکوکى)، برونشیت مزمن و ذات الریه است. اینها عفونت هاى وخیمى هستند و باید با سرعت توسط پزشک درمان شوند.

مصرف قطره هاى ضداحتقان براى دفع گرفتگى بینى پس از مدتى ممکن است باعث احتقان واکنشى شود به این معنا که شما براى اینکه راه هاى بینى خود را باز نگهدارید مجبورید مقدار بیشتر و بیشترى از این قطره را به کار برید. مصرف طولانى مدت این قطره ها باعث التهاب مزمن غشاهاى مخاطى مى شود. اگر مجبورید از قطره هاى ضداحتقان بینى استفاده کنید، استفاده از آنها را به چند روز محدود کنید.

درمان

سرماخوردگى یکى از شایع ترین علل مراجعه بیماران به مطب پزشکان است. «اما سرماخوردگى علاج ندارد.»آنتى بیوتیک ها هیچ اثرى بر ویروس ها ندارند و قرص هاى ضدسرماخوردگى که در داروخانه ها موجودند گرچه ممکن است باعث راحت تر شدن شما شوند اما سرماخوردگى را معالجه یا دوره آن را کوتاه تر نمى کنند.

قرص هاى ضدسرماخوردگى که بدون نسخه پزشک از داروخانه ها قابل تهیه اند و از مخلوطى داروهاى آنتى هیستامین و ضداحتقان تشکیل مى شوند علائم سرماخوردگى را در کودکان کم سن تخفیف نمى دهند و ممکن است باعث عوارض جانبى شوند. براى رفع درد و تب استفاده از استامینوفن بر آسپرین مرجح است.

مصرف آسپرین براى رفع تب ممکن است در کودکان کمتر از ۱۶ سال باعث یک عارضه مغزى نادر ولى کشنده به نام «نشانگان راى» شود.

پیشگیرى

با توجه به انواع بسیارى از ویروس ها که باعث سرماخوردگى مى شوند واکسن موثرى در حال حاضر براى پیشگیرى از سرماخوردگى وجود ندارد. اما با وجود آنکه ابتلا به سرماخوردگى اجتناب ناپذیر مى رسد، مى توان با رعایت برخى از احتیاطات زیر از گسترش سرماخوردگى جلوگیرى کرد:

• دست هایتان را مرتب بشویید و به کودکانتان اهمیت این کار را آموزش دهید.
• سطوح آشپزخانه و حمام را به خصوص هنگامى که یکى از اعضاى خانواده سرماخورده است تمیز نگه دارید.
• در داخل دستمال کاغذى سرفه یا عطسه کنید. دستمال کاغذى مصرف شده را فوراً دور بیندازید.
• از لیوان آب مشترک با سایر اعضاى خانواده استفاده نکنید. وقتى خودتان یا یکى از اعضاى خانواده سرماخورده است از لیوان مخصوص خود و یا فنجان هاى یک بار مصرف استفاده کنید.
• از تماس نزدیک و طولانى مدت با فردى که سرماخورده است اجتناب کنید.
• کودکتان را به مهدکودکى بسپارید که بهداشت در آن کاملاً رعایت شود و به خصوص کودکان بیمار را به خانه شان بفرستد.
• در صورت امکان مهدکودکى را انتخاب کنید که نسبت کودکان موجود در آن به بزرگسالان ۵ به ۱ یا کمتر باشد.
• *اسباب بازى هاى کودک سرماخورده را پس از بازى کردن با آنها بشویید.

گرچه بعضى از مردم معتقدند برخى از گیاهان دارویى یا مصرف مقادیر زیاد ویتامین C باعث پیشگیرى یا درمان سرماخوردگى مى شود اما تحقیقات علمى چنین منافعى را ثابت نکرده است.

مراقبت شخصى

ممکن است نتوان سرماخوردگى را معالجه کرد، اما مى توان کارهایى را انجام داد تا حتى الامکان با راحتى بیشترى دوره بیمارى را گذراند. رعایت نکات زیر ممکن است به شما کمک کند.

مقدار زیادى مایعات بنوشید: دست کم روزى ۸ لیوان مایعات بنوشید و به مقدار کافى استراحت کنید. از الکل، کافئین، سیگار که مى توانند باعث کم آبى بدن و تشدید علائم شما شوند اجتناب کنید.

از محل کارتان مرخصى بگیرید: در صورتى که تب یا سرفه شدید دارید یا به علت مصرف داروهاى ضدسرماخوردگى (که حاوى آنتى هیستامین هستند) خواب آلوده هستید در خانه بمانید. در صورتى که با فردى زندگى مى کنید که بیمارى مزمن دارد یا دستگاه ایمنى اش مختل است دهان و بینى تان را با ماسک بپوشانید.

درجه حرارت و رطوبت اتاقتان را تنظیم کنید: اتاقتان را گرم نگه دارید اما درجه حرارت را هم خیلى بالا نبرید. اگر هوا خشک است، یک دستگاه مرطوب کننده یا بخور سرد مى تواند به مرطوب کردن هوا و کمک به تسکین احتقان بینى و سرفه کمک کند. دقت کنید که دستگاه بخور را تمیز نگه دارید تا از رشد باکترى و قارچ در آن جلوگیرى شود.

گلویتان را تسکین دهید: غرغره کردن آب نمک گرم چندبار در روز یا نوشیدن آب لیمو به همراه عسل ممکن است به تسکین گلودرد و تخفیف سرفه کمک کند.

از قطره هاى بینى استفاده کنید: براى مرطوب کردن احتقان بینى از قطره هاى بینى حاوى آب نمک استفاده کنید. این قطره در داروخانه ها بدون نسخه به فروش مى رسند. این قطره ها، حتى براى کودکان موثر، بى خطر و غیر تحریک کننده اند. براى استفاده از آنها چند قطره را در هر سوراخ بینى بچکانید، سپس فوراً بینى تان را تخلیه کنید.