شایع‌ترین سرطان بین زنان و مردان ایرانی چیست؟

درباره سرطان پستان باید سروصدا کرد اما نیازی به ایجاد ترس نیست و بی‌توجهی هم نباید باشد. نباید شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که بیمار به دلیل ناآگاهی در مراحل بسیار پیشرفته مراجعه کند و درمان سخت‌تری داشته باشد.

به گزارش عرشه آنلاین، دکتر محمداسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در نشست خبری هجدهمین گنگره بین‌المللی سرطان پستان که ۱۹ تا ۲۱ دی برگزار خواهد شد، با بیان این مطلب عنوان کرد: سرطان پستان بیماری منحصر به فرد زنان جهان است و شایع‌ترین سرطان بین زنان و مردان ایرانی. سرطان پستان همچنین دومین عامل مرگ زنان و ششمین دلیل مرگ کل جمعیت ایران است. سالانه هم ۱۷ تا ۱۸ هزار مورد جدید ثبت می‌شود.

به گفته اکبری ایران در شیوع ابتلا به سرطان پستان ۱۰سال جوانتر از کشورهای غربی و ۵ تا ۷ سال پیرتر از افریقایی‌هاست و دلیل جوان بودن ابتلا، جوان‌تر بودن جمعیت نسبت به کشورهای اروپایی است. حدود یک‌پنجم بیماران زیر ۴۰ سال هستند و دقیقا در سن باروری قرار دارند. این عدد در کشورهای غربی ۴ تا ۵درصد است.

اکبری ادامه داد: ۵ درصد از کل مبتلایان هم زیر ۳۰ سال هستند و این آمارها را در هیچ کجای دنیا نداریم. شایع‌ترین سن ابتلا در ایران ۴۵ تا ۵۵ و این رنج سنی در کشورهای دیگر ۵۵ تا ۶۵ سال اعلام شده است. در کل جمعیت زنان کشور هم از هر ۱۰۰ هزار نفر ۳۴ نفر به سرطان پستان مبتلا می‌شوند که عدد بالایی نیست اما این عدد در در ۴۵ تا ۵۵ سالگی به ۱۵۰ نفر افزایش پیدا می‌کند و تقریبا ۵ برابر می‌شود.

البته این پزشک تاکید می‌کند که هنوز نسبت به کشورهای غربی یک پنجم سرطان داریم که عدد پایینی است اما سرعت رسد سرطان در ایران از بقیه بیشتر است اما رشد سالانه سرطان پستان در ایران ۶ درصد است که در هیچ کجای دنیا دیده نمی‌شود. مهم‌ترین دلیل بالارفتن آمار سرطان‌ها هم سن و افزایش جمعیت سالمندی است.

او درباره رابطه سنین باروری با سرطان پستان هم بیان کرد: البته از نظر علمی ثابت کردیم باروری با سرطان رابطه مثبت دارد و تلاش می‌کنیم بیماران مبتلا به ویژه در زنان از چرخه بارداری خارج نشوند. این در حالی است که حتی وزارت بهداشت هم در بخشنامه‌ای سرطان پستان را از عوامل سقط در نظر گرفته که اشتباه است.

تشخیص سرطان

رئیس مرکز تحقیقات سرطان درباره روش‌های تشخیص سرطان گفت: برخی کشورها از جمله انگلستان، آمریکا؛ استرالیا، کاناداو... روش غربالگری‌ دارد. یعنی هر سال برای یک گروه خاص (۵۰ تا ۷۰ سال) ماموگرافی رایگان می‌شوند. البته ۱۰ سال است که ثابت شده غربالگری درباره سرطان پستان هنری ندارد و حتی تعداد مرگ در افرادی که غربالگری می‌شوند به دلیل تشخیص و درمان‌های اضافی بیشتر از کسانی است که غربالگری نمی‌شوند. البته اگر سرطان در فرد زودتر تشخیص داده شود، کمک می‌کند که درمان سبک‌ و زودتر دریافت می‌کند که نیازی به غربالگری گسترده ندارد.

اکبری با بیان این که غربالگری سرطان پستان در ایران غیرممکن است، در توضیح بیشتر بیان کرد: چند سال پیش که دلار سه هزار تومان بود، غربالگری سرطان پستان بودجه‌ای معادل ۳ هزار میلیارد تومان نیاز داشت که یک یا دو بار انجام شود. حتی اگر هم انجام شود، نیاز به شروطی دارد، از جمله اینکه ۷۰درصد گروه خاص وارد میدان شوند. آموزش لازم داده شده و رادیولوژیست‌ها و دستگاه‌های مورد نیاز در تمام کشور مستقر باشند. اما اکنون در دنیا هم دیگر پشتوانه علمی درباره غربالگری سرطان پستان وجود ندارد.

او با تاکید بر این که در این حوزه نیاز به آموزش عمومی داریم، ادامه داد ما چندین کار تحقیقاتی انجام دادیم و آخرین مورد آن در سبزوار بود و مقایسه‌ای با سمنان صورت گرفت. با استفاده از اطلاع‌رسانی، یک استیج سطح ابتلا به سرطان پستان در سبزوار کاهش پیدا کرد. درباره این بیماری باید سروصدا کرد اما نیازی به ایجاد ترس نیست و بی‌توجهی هم نباید باشد. نباید شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که بیمار به دلیل ناآگاهی در مراحل بسیار پیشرفته مراجعه کند.

اکبری مهمترین وسیله تشخیص این سرطان را معاینه بالینی عنوان کرد و گفت: جراحان تنها افرادی هستند که می‌توانند این بیماری را تشخیص دهند. اما افراد در خانه هم می‌توانند این تشخیص اولیه را داشته باشد. بهترین و زوترین راه تشخیص این است که دست‌هایشان را بالا ببرند. هر گونه فرورفتگی در هر نقطه از پوست پستان یک مساله است و باید به پزشک مراجعه کنند. ترشح خون از نوک پستان هم باید مورد توجه قرار بگیرد. البته ترشح نوک سینه در تمام زنان وجود دارد و نباید نگران بود، اما ترشح خونی هشداردهنده است.

البته به تاکید این پزشک هر توده‌ای در سینه زنان را نباید به عنوان سرطان تلقی کرد، اما حتی اگر یک مادر در زمان شیردهی هم در سینه خود توده مشاهده یا احساس کرد باید به پزشک مراجعه کند. البته ۹۰درصد این موارد ناشی از جمع‌شدگی شیر است اما باید مراجعه به پزشک داشته باشد.

تشخیص سرطان در مردان

رئیس مرکز تحقیقات سرطان در پاسخ به سوال همشهری آنلاین درباره تفاوت سرطان پستان در مردان و زنان و روش‌های تشخیصی در مردان بیان کرد: مطالعات ما نشان داد که‌ ۸دهم درصد مردان در ایران و یک درصد مردان در دنیا به این سرطان مبتلا می‌شوند. البته هر مردی به ویژه بالای ۴۰ سال اگر بزرگ شدن یک سینه یا سفتی در این ناحیه را مشاهده یا احساس کرد، باید به پزشک مراجعه کند. البته بزرگ شدن پستان در مردان به دلیل اقدامات مختلف از جمله ورزش یا مصرف داروی قبلی احتمال بزرگ‌شدگی وجود دارد اما بزرگ شدن یکطرف و وجود توده سفت چسبنده هشداردهنده است. البته مردان نسبت به زنان دیرتر مراجعه می‌کنند و درمان در آنها کمی پیچیده‌تر است.

به گفته اکبری بعد از معاینه بالینی، ماموگرافی انجام می‌شود و باید تمام استانداردها در انجام این آزمایش و ثبت نتایج آن وجود داشته باشد. این در حالی است که بالای ۷۰ درصد ماموگرافی‌ها استاندارد عکسی ندارند و بخشی از سینه در عکس دیده نمی‌شود. دلیلش هم این است که مامو توسط تکنسین‌ها انجام می‌شود و پزشک در مراحل عکسبرداری حضور ندارد. علاوه بر ماموگرافی، بخش از افراد هم سونوگرافی می‌شوند و برای یک عده بسیار کم هم از هر دو روش استفاده می‌کنند. در تشخیص این سرطان گاهی از MRI هم استفاده می‌شود که ۹۴ درصد بیهوده است به هیچ وجه وسیله تشخیصی به طور اولیه نیست.

عوامل خطر

رئیس مرکز تحقیقات سرطان درباره روش‌های پیشگیری از سرطان‌ها بیان کرد: ۴۰ درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری است اما این مساله حاکمیتی است و اینگونه نیست که افراد با سبک زندگی سالم، ابتلا به سرطان را جلوگیری کنند چون عوامل محیطی در آن دخیل است. درباره رژیم غذایی هم ما خوردن بد برای سرطان پستان نداریم، هر چند که رژیم غذایی سالم برای بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر اهمیت دارند و باید رعایت شوند.

اکبری با بیان این که حدود ۲۰ درصد موارد ابتلا هم ناشی از سابقه فامیلی است، ‌درباره سایر فاکتورهای خطر بیان کرد: چاقی و BMI بالای ۳۰ به ویژه چاقی مرکزی شکم و دور کمر هم از عوامل مهم ابتلا به سرطان پستان است. مصرف هورمون هم در این مساله اثر دارد و این در حالی است که در حوزه زیبایی استفاده از هورمون‌های زنامه بی‌رویه شده و رویه بسیار کار خطرناکی است. نداشتن بارداری و عدم ازدواج هم از جمله ریسک‌فاکتورهای ابتلا به این سرطان است. حتی ازدواج کردن و عدم فرزندآوری هم از ریسک‌فاکتورهاست. این در حالی است که شیردهی به ازای هر فرزند می‌تواند عامل پیشگیری از این بیماری باشد. بازداری در سنین بالا هم با درجه کمتر، عامل خطر است.

او با تاکید بر این که مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی هم از عوامل دیگر ابتلا به سرطان پستان هستند، ادامه داد: البته در زنان ایرانی بر خلاف غربی‌ها سیگار، دخانیات و نوشیدنی‌های الکی کمتر مصرف می‌شود اما یک مطالعه مهم در این باره انجام دادیم و نشان داد که استرس مزمن درباره همه سرطان‌ها دخیل است و این شامل سرطان سینه هم می‌شود. در کل دنیا این استرس مزمن به مسائل شغلی مرتبط و در ایران ناشی از مشکلات خانوادگی (یعنی رابطه زن و شوهر) است. تاثیر استرس مزمن بر ابتلا به سرطان پستان حتی از شکست اقتصادی و ‌مرگ عزیز هم بیشتر است. چند ماه پیش انگلیسی‌ها نتیجه یک مطالعه ۴۰ ساله را منتشر کردند که نشان می‌داد یکی از عوامل مهم در ابتلا به سرطان در افراد مورد مطالعه همین استرس روانی بوده است.

موفقیت درمان‌ها

به گفته رئیس مرکز تحقیقات سرطان اکنون وضعیت توزیع جراحان سرطان پستان در کشور مناسب و دسترسی به این پزشکان افزایش یافته است. حدود ۹۰ درصد سرطان‌ها هم توسط آنها قابل درمان هستند و تنها ۱۰درصد سخت‌درمان هستند که در مرکز ما درمان می‌شوند. ۴۰ درصد جراحی‌هایی هم که درباره درمان‌های سخت انجام می‌دهیم استثنایی و قابل ارائه در دنیاست.

او درباره آمار جراحی این حوزه هم بیان کرد: تنها در مرکز تحقیقات سرطان سالانه چیزی حدود ۱۲۰۰ جراحی انجام می‌شود. میزان موفقیت این جراحی‌ها هم در سطح یک ۱۰۰درصد بهبود زودهنگام و در سطح دو ۹۰ درصد است. البته ۳۰درصد بیماران ما در سطح ۳ مراجعه می‌کنند که بیماری پیشرفت کرده اما به طور کلی ۸۷ درصد بهبود داریم.

اکبری با بیان این که اصلی‌ترین درمان سرطان پستان، جراحی است، عنوان کرد: درمان‌های کمکی از جمله رادیوتراپی، شیمی درمان و هورمون درمانی هم داریم. البته در کشور ما ۳۰درصد بیشتر از دنیا شیمی‌درمانی انجام می‌شود که ۱۱درصد بهره برای درمان سرطان دارد در حالی که این عدد در روش جراحی ۵۰درصد است.

اقدامات موفق

اکبری همچنین درباره برخی اقدامات موفق در زمینه درمان سرطان پستان هم توضیح داد: یکی از اقدامات مهم ما حفظ بافت سینه در کسانی که عمل می‌شود. ۱۵ سال پیش ما مقاله آن را منتشر کردیم و در دنیا مورد استقبال قرار نگرفت. ۷ سال پیش دوباره منتشر کردیم که استقبال شد و اکنون مورد توجه بیشتری است.

او ادامه داد: ما جزو کشورهایی هستیم که آناتومی سرطان را در کشور عوض کردیم و تشخیص آن هم تغییر کرد. به عنوان مثال پت‌اسکن از نطر ما دیگر به معنای تشخیص سرطان نیست و با همکاری خوب سازمان انرژی اتمی، روش مولکولار بیولوژی (سلول‌شناسی و ذات ژن‌ها) درمان جدیدی را آغاز کردیم. البته دو دانشگاه خارجی هم این روش را شروع کرده بودند اما ما اولین کشوری هستیم که وارد مرحله انسانی در این روش درمانی شده‌ایم. در این روش ما به طور اختصاصی مطالعه کردیم که سلول سرطانی چیست و چه چیزی ترشح می‌کند.

رئیس مرکز تحقیقات سرطان در توضیح بیشتر بیان کرد: مهارکننده این سلول از سوی سازمان ساخته شد و برای اولین بار دو سال پیش درمان اختصاصی ایمنی، آنتی ژن و آنتی بادی را در کشور آغاز کردیم. اکنون در این حوزه بسیار قوی شده‌ایم و از ۵ تا ۱۰۰ درصد موفقیت درمان داشته‌ایم. البته این به معنای آن نیست که ما سرطان را تمام کرده‌ایم، بلکه کاری کردیم که برخی بیماران سود بیشتری ببرند.

این پزشک به یک اقدام دیگر در روش‌های درمانی سرطان پستان اشاره کرد و گفت: این روش پلاسمای سرد است که هیچ ربطی به خون ندارد. سازمان انرژی اتمی آن را برای ما ساخته و درمان مرحله انسانی هم از ۱.۵ سال پیش شروع شده است. همچنین دستگاهی برای اولین بار در دنیا ساختیم که نوار سرطان پستان را تشخیص می‌دهد. این دستگاه پتنت بین‌المللی دارد و تشخیص می‌دهد که سلول سرطانی در بافت سینه وجود دارد یا خیر. ۳۰ درصد هم بهتر از پاتولوژی عمل می‌کند.

کمبود بودجه پژوهش

او با بیان این که رتبه اول پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برای مرکز تحقیقات سرطان است، عنوان کرد: مهم‌ترین چالش ما در این حوزه بودجه است که سالانه ۵۵ تا ۶۰ میلیون است اما تحقیقات ما هر بالای چند میلیارد تومان هزینه دارد. همین چندی پیش برای یک آزمایش و خرید ۳۷ موش آزمایشگاهی، چیزی حدود ۷۰ میلیون تومان هزینه کردیم.

اکبری در پاسخ به سوالی که آیا جراحی‌های زیبایی سینه عامل بروز سرطان پستان نیست، بیان کرد: این مساله تاثیری ندارد و حتی ما از آن استقبال هم می‌کنیم. زنانی که به سرطان پستان مبتلا می‌شوند، سینه آنها بعد از جراحی تخلیه می‌شود که آسیب‌های روحی برایشان دارد یا در خانواده با مشکلاتی مواجه می‌شوند. ما تلاش کردیم که برای بازسازی بافت سینه در زنان از دولت بودجه بگیریم، مساله‌ای که در دنیا هم وجود دارد و حمایت‌های مالی از سوی دولت‌ها برای بیماران صورت می‌گیرد، اما تاکنون محقق نشده است. این عمل به دلیل این‌که به عنوان جراحی زیبایی تلقی می‌شود، تحت پوشش بیمه هم نیست و هر پروتز سینه چیزی حدود ۱۸.۵ میلیون تومان قیمت دارد و تمامی بیماران توانایی پرداخت آن را ندارند.