چرا ما پیر میشویم؟
برخلاف تمام شانسهای تکاملی، انسانها پیرتر و پیرتر میشوند، اما چرا؟ اگر به طبیعت نگاه کنیم پیری فرآیند بسیار متنوعی است. به نظر میرسد برخی از موجودات به هیچ وجه پیر نمیشوند.
چرا پیر میشویم؟ این پرسش هزاران سال است که انسان را آزار میدهد. متاسفانه هنوز پاسخ قطعی وجود ندارد، اما این چیزی است که ما تاکنون میدانیم: خرابی سیستم
به نقل از دویچه وله، با افزایش سن بسیاری از سیستمهای بدن ما شروع به زوال میکنند: بینایی ما بدتر میشود، مفاصل ما ضعیفتر و پوست نازکتر میشود. هر چه سن ما بالاتر میرود احتمال اینکه بیمار شویم، استخوانمان بشکند و در نهایت بمیریم بیشتر میشود.
«توماس فلات» استاد زیستشناسی تکاملی در دانشگاه فرایبورگ به «دویچه وله» میگوید: «موفقیت باروری ما که تولید فرزندان در طول زندگی فرد را توصیف میکند با افزایش سن کاهش مییابد. این چیزی است که برای اکثر موجودات رخ میدهد».
فلات میگوید: «تکامل توسط انتخاب طبیعی تا حد زیادی به این بستگی دارد که شما میتوانید چند فرزند زنده تولید کنید. هر چه فرزندان بادوامتری تولید کنید ژنهای بیشتری منتقل میشوند. همه چیز در مورد به حداکثر رساندن تولید مثل است».
ژنهای بهتر آن ژنهایی هستند که موفقیت باروری شما را افزایش میدهند. در طول نسلها، این ژنها احتمالا در جمعیت رایجتر میشوند.
انتخاب طبیعی با افزایش سن موجودات ضعیفتر میشود
این بدان معناست که هر اتفاقی که پس از تولید مثل شما رخ دهد تاثیر کمی بر چگونگی انتقال ژنهای خود به نسل بعدی دارد که کلید درک تکامل است.
این که در زمان پیری در وضعیت خوب یا بد قرار بگیرید واقعا مهم نیست، زیرا نمیتوانید فرزندانی تولید کنید. انسانها در گذشته و بیشتر ارگانیسمهایی که اکنون در طبیعت زندگی میکنند معمولا به دلیل محیطهای خطرناکی که در آن رشد میکنند به سن پیری نمی رسیدند.
این بدان معنی است که انتخاب طبیعی در موجودات با افزایش سن ضعیفتر میشود. فلات میگوید: «به بیان صریح، ارگانیسمهایی که بسیار قدیمی هستند از دیدگاه تکاملی بیارزش محسوب میشوند».
جهشهای انباشته شده
حال تصور کنید که به طور کاملا تصادفی یک جهش خطرناک را به ارث میبرید که با افزایش سن اثرات منفی ایجاد میکند. اگرچه به احتمال زیاد شما تا آن اندازه زنده نخواهید بود که آن اثرات بد را تجربه کنید این جهش در ژنوم شما باقی میماند بنابراین، شما هم چنان میتوانید آن را به فرزندان خود منتقل کنید.
این موضوع همیشه در حال وقوع است. در طول نسلهای متمادی جهشهای زیادی که سن را بدتر میکنند در ژنوم ما جمع میشوند.
تصور میشود که بیماری هانتینگتون نمونهای از این تجمع جهشهای منفی باشد. سن شروع این بیماری کشنده در حدود ۳۵ سالگی است. بر اساس مقالهای که «فلت» و «لیندا پارتریج» در نشریه BMC Biology منتشر کردهاند هم چنین شواهدی وجود دارند که نشان میدهند انتخاب طبیعی میتواند به نفع برخی جهشها باشد که میتوانند در سنین پایین تاثیر مثبت داشته باشند، اما در سنین بالا اثرات منفی دارند.
نمونهای از این موارد شامل جهش در ژن BRCA۱/۲ است که باروری زنان را افزایش میدهد و باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان در زنان نیز میشود. پس زمانی که پزشکی مدرن و رژیمهای غذایی بهداشت و شرایط زندگی بهبود یافته به ما اجازه میدهد بسیار طولانیتر زندگی کنیم چه اتفاقی رخ میدهد؟ ما در دورههایی زندگی میکنیم که در آن میتوانیم همه آن اثرات منفی را تجربه نماییم.
چرا برخی از موجودات زنده بیشتر از بقیه عمر میکنند؟
اگر به طبیعت نگاه کنیم پیری فرآیند بسیار متنوعی است. به نظر میرسد برخی از موجودات به هیچ وجه پیر نمیشوند. هیدراها (پولیپهای آب شیرین) مرتبط با چتر دریایی و مرجانها هستند که به نظر میرسد هرگز پیر نمیشوند و به طور بالقوه جاودانه هستند.
هم چنین، بسیاری از گیاهان وجود دارند که هیچ نشانهای از پیری را نشان نمیدهند و برخی از درختان مانند کاج مخروطی گریت بیسین میتوانند هزاران سال زندگی کنند. یکی از این کاجها به نام متوشلخ تقریبا ۵۰۰۰ سال قدمت دارد. نمونه جالب دیگر کوسه گرینلند است. در سن ۱۵۰ سالگی به بلوغ جنسی میرسد و میتواند تا ۴۰۰ سال زندگی کند و طولانیترین طول عمر را در بین مهره داران به ارمغان میآورد.
برعکس، و شاید باعث خوشحالی بسیار برای ما باشد یک پشه ماده آن گونه که در خواب شما را نیش میزند تنها حدود ۵۰ روز زندگی میکند!
ما هنوز نمیدانیم که چرا این تفاوتهای بزرگ در پیری و طول عمر وجود دارند، اما بخشی از پاسخ به تکامل مربوط میشود. برای موجودات مختلف، فشارهای محیطی ممکن است به نفع بلوغ و تولید مثل سریعتر و طول عمر کوتاهتر باشد در حالی که دیگران روندی برعکس را ترجیح میدهند.
«سباستین گرونکه» پژوهشگر در انستیتو ماکس پلانک به «دویچه وله» میگوید: «حیواناتی که در معرض خطر بالایی برای مرگ هستند معمولا عمر کوتاهی دارند که البته منطقی است، زیرا اگر خطر مرگ بسیار بالایی دارید نیازی به سرمایهگذاری برای زندگی طولانی ندارید. شما ترجیح میدهید روی تولید مثل سریع سرمایهگذاری کنید تا بتوانید پیش از مرگ تولید مثل کنید».
ارسال نظر