خلیج‌فارس شعله‌ور می‌شود؟ سیگنال نیروی دریایی ایران به آمریکا

نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در رزمایش‌های اخیر خود توانمندی‌های جدیدی را به نمایش گذاشت. این مانورها به ویژه در اطراف جزایر سه‌گانه ایرانی مورد ادعای امارات متحده عربی برگزار شد که حاوی پیام دوگانه‌ای برای آمریکایی‌هاست.

ایران با انتقاد از تلاش‌های آمریکا برای جلوگیری از حرکت نفتکش‌های ایرانی در آب‌های بین‌المللی، بر دریانوردی آزاد برای همه تأکید کرده است. این در حالی است که ایالات متحده در حال تقویت حضور نظامی خود در خلیج‌فارس و تنگه هرمز بوده که ظاهراً ناشی از نگرانی‌ها از تنش‌های موجود با تهران است. به نوشته امواج مدیا، با این حال، گزارش شده که اقدامات ایران در ماه‌های گذشته تا حدی در تلافی توقیف نفت ایران توسط آمریکا بوده است.

در این شرایط، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در رزمایش‌های اخیر خود توانمندی‌های جدیدی را به نمایش گذاشت. این مانورها به ویژه در اطراف جزایر سه‌گانه ایرانی مورد ادعای امارات متحده عربی برگزار شد.

رهبر ایران در ۶ آگوست خطاب به نیروی دریایی ارتش، تلاش‌های آمریکا برای جلوگیری از حرکت «کشتی‌های خاص» در آب‌های بین‌المللی را «غلط اضافه» توصیف کرد. او با تأکید بر اینکه «امنیت کشتیرانی و حمل‌ونقل دریایی باید برای همه تأمین شود»، گفت که «دریای آزاد متعلق به همه است». او همچنین از آمریکا به دلیل «حمله به نفتکش‌ها» انتقاد کرد و واشنگتن را به «کمک به باندهای قاچاق دریایی در منطقه ما» و فراتر از آن متهم کرد. فراخوان رهبری برای دریانوردی آزاد و ایمن در دریاهای آزاد در پی رزمایش دریایی چندروزه نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایراد شد.

این رزمایش در ۲ آگوست آغاز شد و در اطراف جزیره استراتژیک ابوموسی برگزار شد. امارات متحده عربی با حمایت کشورهای عرب خلیج‌فارس، مدت‌هاست که در حاکمیت ایران بر این جزیره و همچنین جزایر تنب بزرگ و کوچک مناقشه کرده‌اند.

در این رزمایش، نیروی دریایی سپاه توانمندی‌های جدیدی را به نمایش گذاشت. تجهیزات جدید شامل موشک بالستیک کوتاه‌برد فتح ۳۶۰ «مجهز به هوش مصنوعی»، موشک کروز قدیر و کشتی‌های مجهز به پرتابه‌هایی است که می‌توانند تا ۶۰۰ کیلومتر را طی کنند.

رزمایش ایران پس از اعلام آمریکا در ۱۸ جولای مبنی بر تقویت حضور خود در خلیج‌فارس با اعزام جت‌های جنگنده و یک کشتی جنگی برگزار می‌شود. تصمیم واشنگتن پس از آن اتخاذ شد که نیروی دریایی آمریکا ادعا کرد که تلاش ایران برای توقیف دو نفتکش در ۵ ژوئن را خنثی کرده است.

امیر آشتیانی، وزیر دفاع ایران در ۱۹ جولای به خبرنگاران گفت: «جمهوری اسلامی اساساً در مرحله‌ای از اقتدار قرار دارد که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را تهدید کند».

در بحبوحه تشدید تنش‌ها در دریا، گزارش شده که ایالات متحده همچنین قصد دارد در کشتی‌های تجاری که از تنگه هرمز عبور می‌کنند، نیروی مسلح مستقر کند.

تنش ایران و آمریکا از زمانی که دولت دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ به طور یک‌جانبه از برجام خارج شد و تمامی تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی را مجدداً اعمال کرد، افزایش یافته است. از آنجایی که تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا بر تجارت ایران با طرف‌های ثالث از جمله کره جنوبی تأثیر گذاشته است، تهران در سال‌های گذشته با توقیف نفت‌کش‌ها در نزدیکی تنگه هرمز به دنبال اهرم‌های فشاری بوده است.

تنش‌ها بین تهران و واشنگتن در دوران دولت جو بایدن و به‌ویژه از زمانی که کاخ سفید در اواخر سال گذشته روشن کرد که هیچ برنامه‌ای برای بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ندارد، همچنان در حال افزایش است. با این حال، اخیراً صحبت‌هایی در مورد تفاهمی نانوشته برای «کاهش تنش» شکل گرفته است.

ایالات متحده بارها محموله‌های ایرانی را در دریاهای آزاد توقیف کرده که به عنوان عملیات اجرای تحریم‌ها توصیف می‌شود. آخرین نمونه آن در آوریل رخ داد. در حال حاضر، نفتکشی به نام سوئز راجان در سواحل تگزاس لنگر انداخته است، اما شرکت‌های آمریکایی از ترس ایران تمایلی به تخلیه آن ندارند. ایران در ماه ژوئن آمریکا و هر شرکتی را که به تخلیه کشتی کمک کند، تهدید کرد. در واکنش به مصادره سوئز راجان ، ایران نیز در ماه آوریل ادونتج سوییت را در خلیج عمان توقیف کرد. این کشتی عازم آمریکا بود.

آتش‌افروزی در دریا

مدت‌هاست که ایران از حضور نیروهای آمریکایی در همسایگی خود شکایت کرده و تأکید دارد که کشورهای منطقه به اندازه کافی قادر به تضمین امنیت کشتیرانی هستند. در ماه ژوئن، ایران اعلام کرد که در حال تشکیل یک اتحاد دریایی جدید با کشورهای عرب خلیج‌فارس و جنوب آسیا برای تقویت امنیت منطقه است.

در صورت اجرای طرح آمریکا، استقرار نیروهای آمریکایی در کشتی‌های تجاری تشدید تنش بزرگی از سوی دولت بایدن خواهد بود که پیامدهایی نامعلومی خواهد داشت. حامیان موضع‌گیری تهاجمی‌تر ایالات متحده استدلال می‌کنند که ممکن است ایران از توقیف کشتی‌های بیشتر منصرف شود. با این حال، ممکن است ایران با قراردادن پرسنل مسلح روی نفتکش‌های خود و احتمالاً سایر کشتی‌هایی که کالاهای ایرانی را حمل می‌کنند، متقابلاً اقدام کند.

ایران همچنین می‌تواند با تضعیف کشتی‌های مجاور از طریق پهپادها یا مین‌های دریایی، احتمالاً با هدف منحرف‌کردن آن‌ها به داخل آب‌های خود، پاسخ دهد. اگر نیروهای مسلح ایالات متحده در این گونه کشتی‌ها حضور داشته باشند، می‌تواند به اسیرشدن آن‌ها منجر شود.

علی‌رغم چرخه تشدید احتمالی پیش رو، تأکید بر آزادی دریانوردی و رزمایش نیروی دریایی سپاه، پیام دوگانه گفتگو و بازدارندگی را برجسته می‌کند.

نه ایران و نه آمریکا هیچ علاقه‌ای به یک درگیری بزرگ در دریا ندارند. به این ترتیب، هر دو طرف عاقلانه رفتار خواهند کرد تا از اقدامات مخاطره‌آمیزی و بی‌فایده اجتناب کنند.