علی باقری جانشین وزیر خارجه شهید کیست؟ سکان سیاست خارجی در اختیار یار سعید جلیلی؟

علی باقری کنی  (زادهٔ ۱۳۴۶)، دیپلمات ایرانی و معاون سیاسی حسین امیر عبداللهیان وزیر امورخارجه فقید ایران با تصمیم هیات دولت سیزدهم،به سرپرستی وزارت خارجه منصوب شد. باقری نزدیک به کدام جریان سیاسی است و چه پیشبینی از مدیریت او در سیاست خارجی ایران وجود دارد؟ 

علی باقری کنی  (زادهٔ ۱۳۴۶)، دیپلمات ایرانی و معاون سیاسی حسین امیر عبداللهیان وزیر امورخارجه ایران است. او همچنین معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه ایران و دبیر ستاد حقوق بشر بوده‌است. باقری کنی در دوران دبیری سعید جلیلی در شورای عالی امنیت ملی، معاون سیاست خارجی و امنیت بین‌الملل دبیر این شورا و نیز مذاکره‌کنندهٔ ارشد پروندهٔ هسته‌ای ایران بود.

علی باقری کنی متولد ۱۳۴۶ خورشیدی، فرزند محمدباقر باقری کنی عضو سابق مجلس خبرگان رهبری و دانش‌آموخته رشته معارف اسلامی و اقتصاد از دانشگاه امام صادق(ع) است که پیشینه تدریس اقتصاد در دانشگاه را نیز دارد. محمدرضا مهدوی کنی، عموی علی باقری‌کنی است که نخست‌وزیر سابق ایران و رئیس سابق مجلس خبرگان رهبری بود. همچنین حجت الاسلام محمدباقر باقری‌کنی پدر علی از ۱۳۹۴ خورشیدی با حکم آیت الله خامنه‌ای(ره) مقام معظم رهبری به عضویت هیات امنای موسسه جامعه الصادق درآمد.

علی باقری کنی در وزارت امور خارجه

زمانی که سعید جلیلی معاونت اروپا و آمریکا وزارت امور خارجه را برعهده داشت، باقری کنی مدیرکل اروپای مرکزی و شمالی این معاونت بود و پس از سعید جلیلی مدتی به عنوان معاون اروپای وزیر امور خارجه فعالیت کرد و پس از حضور جلیلی در شورای عالی امنیت ملی علی باقری به عنوان معاون او منصوب شد. گفتنی است در جریان مذاکرات هسته‌ای در زمان جلیلی، باقری از مذاره کنندگان ارشد ایران بود.

باقری در گفت و گویی درباره حضور کوتاهش در صدا و سیما و انتقالش به وزارت خارجه در ۱۳۷۳ خورشیدی می گوید: ابتدا در بخش معاونت عربی آفریقایی، اداره اول خاورمیانه عربی و شمال آفریقا بودم که موضع لبنان، فلسطین، اردن، مصر، رژیم صهیونیستی را در واقع در آن جا پیگیری می کردم، بعد مجدد به وزارت خارجه برگشتم و رفتم معاونت بین الملل. در مهر ۸۶ آقای جلیلی دبیر شورای عالی امنیت شدند، از وزارت خارجه رفتند. رفتن ایشان مصادف با یک سری تغییرات ساختاری در وزارت خارجه شد، معاونت اروپا-آمریکا تبدیل به معاونت آمریکا شد. در آن دوره ای که ایشان دبیر شورای عالی امنیت ملی شدند، بنده چند ماهی معاون اروپا بودم و بعد از یک مدتی با صحبتی که آقای دکتر جلیلی شد، ایشان احساس کردند اگر بنده به دبیرخانه بروم مؤثرتر خواهم بود، برای همین در سال ۸۷ از وزارت خارجه به دبیرخانه رفتم. تا اواخر شهریور ۹۲ که دکتر جلیلی دبیر شورای امنیت ملی بودند، من معاون ایشان در آن عرصه بودم. چون بحث مذاکرات هسته ای از قبل به دبیرخانه محول شده بود ایشان مسئول مذاکرات بودند از طرف جمهوری اسلامی ایران و من به جهت این که معاون سیاست امنیت بین الملل بودم در واقع کمک کار ایشان در امور مذاکرات بودم.

باقری‌کنی از ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ خورشیدی در کنار سعید جلیلی در تیم هسته‌ای ایران در دولت محمود احمدی‌نژاد حضور داشت اما تلاش‌های این تیم برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای به جایی نرسید. در دولت روحانی هم به سرعت از تیم هسته‌ای کنار رفت و نقدهایش درباره برجام را در شبکه افق سیما و وب‌سایت مدرسه کالک وابسته به بسیج دانشجویی و مرکز رشد دانشگاه امام صادق منتشر کرد و مقدمه‌ای هم بر نسخه فارسی کتاب خاطرات وندی‌شرمن، مذاکره کننده تیم هسته‌ای نوشت.

کتاب "بدون هراس"خاطرات وندی شرمن (رئیس تیم آمریکا در مذاکرات ۱+۵ ایران) از زوایای پیدا و پنهان مذاکرات هسته‌ای کشور با ۱+۵ است که انتشارات سروش آن را با ترجمه دکتر محمد جمشیدی و حافظ رستمی  و با مقدمه علی باقری به چاپ رسانده است.

باقری درباره ۵ سال حضورش به عنوان عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای و رویکردهای جناح های مخالف به مذاکرات آن زمان گفته است: در عرصه مناسبات خارجی کشورها با هم تقریباً مثل مناسبات افراد با هم، برآورد یک کشور نسبت به کشور دیگر، آن کشور اول نسبت به کشور دوم رفتار اش را تنظیم می کند. بنده رفتارم را بر اساس برآوردم نسبت به رفتار شما تنظیم می کنم. به طور مثال اگر فرض من این باشد که شما در بحث هسته ای خیلی تخصص دارید، بنده هیچگاه در یک جلسه با شما صحبت نخواهم کرد. چون می دانم شما خیلی بالاتر از من هستید بنده قادر نخواهم بود با شما ... کنم. وقتی من می آیم و با شما در مورد هسته ای ... می کنم، برآوردم این است که از شما اشرافم بر موضوع بیشتر است، حال ممکن است این برآورد غلط باشد. در کشور هم به همین صورت است، بر اساس برآورد هایشان سیاست هایشان را تنظیم می کنند و اقدام می کنند. 

علی باقری کنی در ستاد انتخاباتی سعید جلیلی

علی باقری کنی در ۱۳۹۲ خورشیدی رئیس ستاد انتخاباتی سعید جلیلی نامزد انتحابات ریاست جمهوری بود. او پس از پیروزی حسن روحانی در آن انتخابات در کنار سعید جلیلی به یکی از منتقدان جدی مذاکرات هسته‌ای در دولت روحانی بدل شد. او پس از توافق ژنو در ۱۳۹۳خورشیدی که پیش درآمد توافق برجام بود در مجلس حضور یافت و محتوای مذاکرات و توافقات را نقد کرد. باقری در مقاطع دیگری از جمله حضور در برنامه های شبکه افق سیما در نقد عملکرد تیم سیاست خارجی دولت سخنانی را ابراز داشت.

از صدا و سیما به وزارت خارجه

او در سال ۱۳۷۳ پس از مدت کوتاهی حضور در سازمان صدا و سیما، فعالیت در وزارت خارجه را آغاز کرد و ابتدا به بخش معاونت عربی-آفریقایی وزارت خارجه رفت و در زمینه روابط جمهوری اسلامی با کشورهایی مثل لبنان، اردن، مصر و فلسطین فعالیت می‌کرد.

از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ در دولت محمود احمدی نژاد در تیم هسته ای ایران بود و در مذاکرات هسته ای در کنار سعید جلیلی فعالیت می کرد. 

در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ باقری کنی رئیس ستاد انتخاباتی سعید جلیلی بود، و در شورای عالی امنیت ملی به عنوان معاون جلیلی حضور داشت. 

 علی باقری کنی در قوه قضاییه

علی باقری‌کنی هشتم دی ۱۳۹۸ خورشیدی با حکم ابراهیم رئیسی به عنوان معاون امور بین‌الملل و رئیس ستاد حقوق بشر قوه قضاییه منصوب شد. ستاد حقوق بشر زیر مجموعه قوه قضائیه است که در ۱۳۸۴ خورشیدی به پیشنهاد آیت الله محمود هاشمی شاهرودی رئیس سابق این قوه و با تصویب آیت‌اللهخامنه‌ای،مقام معظم رهبری تاسیس شد. این ستاد در واقع نقش دستگاه دیپلماسی قوه قضاییه جمهوری اسلامی را بازی می‌کند و در مجامع جهانی به عنوان نماینده ایران در مجامع بین‌المللی پاسخ‌گوی اتهامات مربوط به نقض حقوق بشر در کشور است. در طول ۱۴ سال گذشته محمدجواد لاریجانی ریاست این نهاد را در دوران ریاست آیت الله محمود هاشمی شاهرودی، صادق لاریجانی و ابراهیم رئیسی بر قوه قضائیه بر عهده داشت. گفتنی است علی باقری‌کنی که از چهره‌های اصولگرای سیاست ایران محسوب می‌شود،  او داعیه‌هایی برای جهانی‌کردن مفاهیم حقوق بشر اسلامی در این منصب دارد که در آینده شاهد بروز و ظهور آن خواهیم بود.

علی باقری در وزارت خارجه 

 از همان روزهای نخست پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ۱۴۰۰، یکی از گزینه‌های احتمالی وزیر وزارت خارجه، باقری کنی بود. حتی عکس‌هایی از حضور او در وزارت خارجه در کنار محمدجواد ظریف برای گرفتن رشته امور دست‌به‌دست می‌شد؛ اما درنهایت این پست به حسین امیرعبداللهیان رسید.

کنار گذاشتن عباس عراقچی از معاونت سیاسی وزارت خارجه و روی کار آمدن علی باقری کنی را می‌توان مهم‌ترین نشانه پایان یک دوران در سیاست خارجی ایران و مشخصاً پرونده هسته‌ای دانست.

باقری بعد از خروج ترامپ از برجام و همزمان با تصدی قوه قضاییه از سوی ابراهیم رئیسی، در تاریخ ۸ دی ماه سال ۱۳۹۸ به عنوان معاون امور بین الملل و رئیس ستاد حقوق بشر قوه قضاییه منصوب شد. ستاد حقوق بشر زیر مجموعه قوه قضاییه است و در دوران ریاست مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی و با تصویب رهبرانقلاب در سال ۱۳۸۴ تاسیس شده است، و نقش دستگاه دیپلماسی قوه قضاییه را ایفا می کند، و در مجامع جهانی پاسخگوی اتهامات مربوط به نقض حقوق بشر در ایران است. پیش از باقری کنی، محمدجواد لاریجانی به مدت ۱۴ سال ریاست ستاد حقوق بشر قوه قضاییه را برعهده داشته است.

علی باقری که از همان روزهای نخست پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ۱۴۰۰، یکی از گزینه‌های احتمالی وزیر وزارت خارجه، باقری کنی بود. حتی عکس‌هایی از حضور او در وزارت خارجه در کنار محمدجواد ظریف برای گرفتن رشته امور دست‌به‌دست می‌شد؛ اما درنهایت این پست به حسین امیرعبداللهیان رسید.

علی باقری همزمان با افزایش گمانه زنی ها درباره ابعاد نظامی برنامه هسته ای ایران، در ملاقات با رافائل گروسی که هفته پیش انجام شد «ضمن اشاره به اهمیت همکاری‌های ایران و آژانس، بر ضرورت بی طرفی و حرفه ای گری آژانس به عنوان یک سازمان تخصصی تاکید کرد. »

باقری که از زمان آغاز ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی مسئول پیگیری مذاکرات غیرمستقیم ایران با امریکا شده است، نتوانسته مذاکرات وین را که در ماه های پایانی دولت روحانی در آستانه پذیرش طرفین رسانده بود به نتیجه رفع تحریم ها منتهی کند.

نگاه به سوابق سرپرست جدید وزارت خارجه؛ سکان سیاست خارجی در اختیار چه کسی است؟

او همچنین اوایل اردیبهشت ماه سال جاری که در مقام معاون سیاسی وزیر امورخارجه ایران برای شرکت در نشست معاونین وزیران امورخارجه و نمایندگان ویژه کشورهای بریکس در امورخاورمیانه به مسکو سفر کرده بود، با «میخائیل باگدانف» نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه و معاون وزیر امورخارجه در امور خاورمیانه و شمال آفریقا دیدار کرد. اگرچه روسیه از زمان آغاز دولت سیزدهم به واسطه مذاکرات ایران و امریکا تبدیل شده اما جنگ اوکراین به عنوان مولفه ای مهم اثرگذار بر مذاکرات برجام تاکنون توانسته سایه گسترده ای بر مذاکرات ایران و غرب بیندازد.

پیشتر نیز باقری و مورا مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ژنو سوئیس در آبان و دی ماه نیز با یکدیگر دیدار و درباره مسائل برجامی و منطقه‌ای گفت‌وگو کرده بودند.

ناظران سیاسی معتقدند انتخاب علی باقری به عنوان سرپرست وزارت خارجه تغییر محسوسی در سیاست خارجی ایران ایجاد نخواهد کرد. چه آنکه در شرایط فقدان رئیس جمهور و محدودیت صلاحیت تصمیمات او برابر قانون اساسی تا زمان تعیین وزیر خارجه، باقری صرفا در چارچوب اختیارات سرپرست فعالیت خواهد کرد. اما انتصاب او از آنجا اهیت دارد که موافقت رهبرانقلاب با این انتصاب، او را در ردیف افرادی قرار داد که ظرفیت معرفی به مجلس جدید به عنوان وزیر خارجه را خواهد داشت. چه آنکه آرایش مجلس جدید نشان می دهد نمایندگان منتخب در انتخابات اسفند ۱۴۰۲، همسویی حداکثری با جناح سیاسی متبوع علی باقری دارند.

همسر علی باقری کنی و فرزندان

علی باقری کنی در سال ۱۳۷۶ وقتی ۳۰ ساله بود با یکی از بستگان خود ازدواج کرد. همسر او، دخترِ پسرعمو و دخترِ دختر عمه‌اش است اما نام یا اطلاعات بیشتری از او در دسترس نیست.

ثمره این ازدواج دو فرزند دختر است که هر دو دانش آموز هستند.