مجوز مذاکرات هسته‌ای و برجامی صادر شد؟!

رهبر معظم ایران در دیدار روز سه‌‌‌شنبه رئیس‌‌‌جمهور و دولت چهاردهم با ایشان که از تلویزیون دولتی پخش شد، تلویحاً پیشنهاد کردند که کشورش مذاکرات هسته‌‌‌ای با ایالات متحده را دنبال کند و به دولت این کشور گفت که «هیچ مانعی» برای گفت‌وگو با «دشمن» وجود ندارد. ایشان در این سخنان با تأکید بر اینکه به دشمن نباید امید بست و منتظر آن ماند، گفتند: «این واقعیت در سخنان رئیس‌‌‌جمهور و اظهارات چند روز قبل وزیر امور خارجه نیز وجود داشت؛ البته این منافاتی ندارد که در جایی با دشمن تعامل کنیم بلکه مساله این است که نباید به او امید بست و اعتماد کرد.»

مشخص نیست که آیا این سخنان بیانگر آن است که این کشور به دنبال چیزی مهم‌تر از مذاکرات پشت پرده ادامه‌دار که اخیرا ایالات متحده و ایران در مورد وضعیت برنامه هسته‌ای تهران و تحریم‌های غرب انجام داده اند، هست یا خیر. اظهارات ایشان، از جمله هشدار نسبت به اعتماد به ایالات متحده، در جریان دیدار با کابینه مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در بحبوحه افزایش تنش‌ها بین ایران و اسرائیل بیان شد. دکتر پزشکیان، جراح قلب، در انتخابات ویژه‌ای که در خرداد ماه برگزار شد، پس از جان باختن سلف خود، ابراهیم رئیسی در سانحه هلیکوپتر، پیروز شد.

به گزارش دنیای اقتصاد به نقل از نیویورک‌تایمز، هنوز مشخص نیست که آیا تغییر کابینه ایران و نزدیک شدن به انتخاب رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده در نوامبر می‌تواند موجد تغییری در روابط بین دو کشور باشد یا خیر. این در حالی است که در ایران برخی مسائل همچون گفتگو با ایالات متحده آمریکا توسط سران عالی نظام تعیین می‌شود و مشخص نیست که مسعود پزشکیان تا چه حد می‌تواند سیاست خارجی را هدایت کند. دکتر پزشکیان در طول مبارزات انتخاباتی خود گفت که غرب را متعهد به مذاکرات هسته‌ای برای رفع تحریم‌های اقتصادی فلج‌کننده اقتصاد ایران خواهد کرد. مقامات عالی نظام ایران نیز با کاهش تحریم‌ها موافق هستند، اما امروز تنش‌های منطقه‌ای که به نوعی ایران را با آمریکا هم درگیر می‌کند، شرایط را پیچیده‌تر کرده است.

ری تکیه، کارشناس مسائل ایران و کارشناس ارشد شورای روابط خارجی می‌گوید: «بسیاری در دولت قبلی فکر نمی‌کردند که بتوانند با ترامپ مذاکره کنند، زیرا او را غیرقابل پیش‌بینی می‌دیدند.» این مساله اساسا پارامتر‌های مذاکرات را در صورت پیروزی کامالا هریس تعیین می‌کند.

عمان و قطر اخیرا به عنوان واسطه برای ارتباطات غیررسمی بین ایالات متحده و ایران عمل کرده اند. گفتگو‌های غیرمستقیم در ماه مه در عمان انجام شد و شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی نخست وزیر قطر روز دوشنبه به ایران سفر کرد. به ادعای رئیس دانشکده هنر و آموزش در دانشگاه علم و صنعت میسوری اظهارات آیت‌الله خامنه‌ای در روز سه‌شنبه احتمالا به معنای چراغ سبز برای گفتگو‌های مستقیم با ایالات متحده نبوده است. در سال ۲۰۱۵، ایران موافقت کرد که برنامه هسته‌ای خود به ویژه غنی سازی اورانیوم را در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی کاهش دهد. اما در سال ۲۰۱۸، دونالد جی ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، کشورش را به صورت یکجانبه از توافق خارج کرد، تحریم‌ها را بازگرداند و مجازات‌های جدیدی را اعمال کرد. ایران سپس غنی‌سازی اورانیوم خود را به شدت افزایش داد و همکاری با سازمان هسته‌ای سازمان ملل متحد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را متوقف کرد.

روابط بین ایالات متحده و ایران همچنان تیره است، زیرا تنش‌ها بین ایران و اسرائیل بعد از آغاز جنگ بین اسرائیل و حماس، متحد ایران، تشدید شده است. از زمان آغاز آن جنگ، نیرو‌های تحت حمایت ایران در لبنان و یمن بار‌ها به اسرائیل حمله کرده اند. چند ماه پیش نیز اسرائیل گروهی از فرماندهان ایرانی را در سوریه هدف قرار داد و بعد از آن جمهوری اسلامی با رگبار موشک و پهپاد‌هایی که به سمت اسرائیل نشانه رفتند، به تجاوز اسرائیل پاسخ داد. ایران اخیرا پس از ترور اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس در تهران، اسرائیل را تهدید به تلافی کرده است. با اصرار ایالات متحده و دیگران به خویشتن‌داری، انتقام تمام‌عیار هنوز صورت نگرفته است، اما ترس از درگیری بزرگ‌تر در خاورمیانه همچنان پابرجاست.