بازی خطرناک اروپا با کارت «مکانیسم ماشه»

منابع خبری غربی فرازهایی از نامه سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان به دبیرخانه شورای امنیت را منتشر کرده‌اند که در آن با اشاره به افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۶۰ درصد در ایران، درباره استفاده از مکانیسم ماشه هشدار داده شده است.

سه کشور اروپایی در نامه مورخ ۶ دسامبر ۲۰۲۴ (۱۶ آذر ۱۴۰۳) ادعا کرده‌اند که برای فعال کردن اسنپ بک (سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه ایران) در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل آماده هستند.

طبق خبرگزاری رویترز، در این نامه آمده است: «ایران بایستی به منظور ایجاد یک محیط سیاسی که به پیشرفت‌های معنادار و رسیدن به یک راه حل مذاکره‌محور منجر شود، از برنامه هسته‌ای خود تنش‌زدایی کند.» این نامه می‌افزاید: «ما بر عزم خود جهت استفاده از تمامی ابزارهای دیپلماتیک، اعم از استفاده از مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها در صورت لزوم برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تأکید می‌کنیم.»

«مکانیسم ماشه» (اسپ بک) فرآیندی است که به طرف‌های مقابل در برجام این امکان را می‌دهد که در صورت بروز اختلاف درباره نحوه اجرای این توافق، تحریم‌هایی را که به واسطه قطعنامه ۲۲۳۱ تعلیق شده است، طی فرآیندی احیا کنند.

تروئیکا ۲۰ آذرماه نیز با صدور بیانیه‌ای مشترک ادعاهای سیاسی درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان را تکرار و بدون اشاره به اینکه بدعهدی و بی‌عملی کدام طرف‌ها اجرای توافق هسته‌ای را به بن‌بست کشانده است ادعا کردند که اقدامات ایران برجام را توخالی کرده است.

در بیانیه‌ای که یک نسخه آن در تارنمای دولت انگلیس منتشر شد، آمده است: ما بسیار نگران هستیم که ایران تعداد سانتریفیوژهای در حال استفاده را افزایش داده و مقدمات نصب زیرساخت‌های غنی سازی اضافی را آغاز کرده است. این امر ظرفیت غنی سازی در ایران را افزایش داده است.

سه کشور اروپایی بدون اشاره به بی‌عملی خود در اجرای تعهدات برجامی، ادعا کردند: اقدامات ایران برجام را بیش از پیش توخالی کرده و ذخایر اورانیوم غنی شده این کشور را درحالی افزایش خواهد داد که هیچ توجیه غیرنظامی معتبری ندارد. ما قویاً از ایران می‌خواهیم که این گام‌ها را به عقب برگرداند و فوراً تشدید تنش هسته‌ای خود را متوقف کند.

جمهوری اسلامی ایران هشدار داده است که اگر طرف‌های مقابل از سازوکار اسنپ‌بک برای مقاصد سیاسی کوته‌بینانه خود استفاده کنند، این احتمال وجود دارد که دکترین هسته‌ای ایران نیز تغییر کند. سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه در همین پیوند گفت: اگر کشورهای اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌ها را مجدداً علیه ایران اعمال کنند، همه در ایران متقاعد خواهند شد که دکترین هسته‌ای اشتباه بوده و باید تغییر مسیر بدهیم.

امیرسعید ایروانی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل نیز در نامه ای به شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل درباره اتهامات تروئیکای اروپا علیه تهران تصریح کرد: هرگونه تهدید به اجرای «مکانیسم ماشه» نه تنها سازنده نیست، بلکه با واکنش قاطع ایران مواجه خواهد شد.

وی افزود: ایران به تعامل با حسن نیت و بررسی همه مسیرهای دیپلماتیک برای پرداختن به چالش‌های مشترک متعهد است. با این حال، تروئیکا باید به این واقعیت اذعان کند که دیپلماسی معنادار مستلزم تقابل واقعی و احترام به تعهدات است.

به گزارش ایرنا، برنامه صلح آمیز هسته ای ایران در وهله اول با ابزارسازی بی دلیل آمریکا تحت تاثیر رژیم صهیونیستی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و همدستی تروئیکا به یک بحران غیرضروری تبدیل شد.

غربی‌ها پیش از امضاء توافق برجام، برنامه هسته‌ای ایران را بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی مطرح و تلاش کردند با امنیتی سازی این موضوع، راه‌حل آن را با اقدام نظامی و تحریم پیوند بزنند.

در نتیجه این تلاش‌ها، پرونده هسته‌ای ایران نزد آژانس بین المللی انرژی اتمی پی‌ام‌دی (مخفف ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران) نام‌گذاری شد و غربی‌ها به غایت ممکن تلاش کردند اثبات کنند که اقدامات مختلف علمی و صنعتی ایران، در راستای تولید سلاح هسته‌ای تعریف‌ شده است.

همان زمان متخصصین هسته‌ای بین‌المللی اذعان می‌کردند که پرونده هسته‌ای ایران بسیار سنگین است و امکان حل‌وفصل آن جز از مسیرهای سخت و پرداخت هزینه‌های سنگین از سوی ایران، وجود ندارد. اما این پرونده در سال ۹۴ بسته شد و آژانس در قطعنامه‌ای به‌طور رسمی این مساله را تائید کرد. به این ترتیب مستند و مستمسکی که برای برخورد با ایران در حوزه‌ نظامی و امنیتی طراحی شده بود، از دست غربی‌ها گرفته شد.

ایران پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه، به عنوان کشوری مسئولیت پذیر، تعهدات خود را بدون عیب و نقص اجرا کرد و این مساله در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت. اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، تحریم‌هایی که به واسطه برجام رفع شده بود، با تصمیم یکجانبه وی برای خروج از این توافق در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸) بازگردانده شد.

جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۸ سازوکار حل اختلاف را در چارچوب کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران امور خارجه اعضای باقی‌مانده در این توافق فعال کرد. در نتیجه این نشست، طرف‌های عضو برجام با صدور بیانیه‌ای، ۱۱ تعهد را برای جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از اقدام یکجانبه آمریکا مطرح کردند.

اما اجرای نامتوازنِ این توافق از یک طرف و فشارهای ناشی از اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا از طرف دیگر، باعث شد تا یکسال پس از خروج آمریکا از برجام، شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تصمیماتی در راستای متوقف کردن گام به گام اجرای اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌ای با اعطای فرصت‌های ۶۰ روزه به دیپلماسی، اتخاذ کند.

ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند اما با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، ایران نیز در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش داد.

دولت دموکرات جو بایدن پس از روی کار آمدن در ژانویه ۲۰۲۱، اقدام یکجانبه دولت سابق این کشور را برای خروج از توافق ایران و گروه ۱+۵ محکوم کرد اما همچنان سیاست‌های فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ را در پیش گرفته است.

جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید کرده است که تدابیر صورت گرفته برگشت پذیر بوده و هرزمان که سایر طرف‌ها به طور کامل به تعهدات‌شان عمل کنند ایران نیز متقابلا رفتار خواهد کرد.

در همین راستا، نمایندگان ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام ۹ آذر ماه در ژنو دیدار کردند تا از طریق گفت‌ وگو راه‌های خروج از وضعیت کنونی را بررسی کرده و مسیر تنش‌زدایی را مورد توجه قرار دهند