نیروی دریایی ارتش ایران در رژه بزرگ سن پترزبورگ

 همکاری‌‌‌های نظامی ایران و روسیه بعد از آغاز جنگ اوکراین در پنجم اسفند ماه سال ۱۴۰۰ تعمیق پیدا کرده است؛ با توجه به این مساله و همچنین در نظر گرفتن برخی اخبار تایید‌نشده در ارتباط با به مشکل خوردن تحویل سوخو ۳۵ به ایران اختلاف‌‌‌نظری بین کارشناسان درباره آینده این مناسبات نظامی پیش آمده است. در حالی که در چند ماه گذشته تحویل سوخو۳۵‌ها به تهران با جدیت زیاد در دستور کار بود اما اخیرا محمدرضا آشتیانی، وزیر دفاع کشور در پاسخ به این سوال که ایران چه زمانی جنگنده‌‌‌های سوخو را دریافت خواهد کرد، گفت:‌«وقتی ما یک‌‌‌سری توانمندی داریم، شاید در خیلی از زمینه‌‌‌ها احساس نیاز به خرید تجهیزات نکنیم یا حتی دیگر کشور‌‌‌ها برای خرید به ایران مراجعه می‌کنند.» برخی صحبت‌‌‌های وزیر دفاع را این‌گونه تحلیل کرد‌‌‌ه‌‌‌اند که فعلا خبری از تحویل سوخو‌‌‌ها به ایران نیست.

اما روز شنبه خبری منتشر شد که باز می‌توان آن را در جهت تعمیق مناسبات نظامی دو کشور ارزیابی کرد؛ در رژه سالانه روز نیروی دریایی روسیه که روز یکشنبه هشتم مرداد با حضور ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و مقامات بلندپایه دفاعی ۲۱ کشور جهان در سن‌‌‌پترزبورگ برگزار شد، دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی راهبردی ارتش ایران نیز حضور یافت. دریادار ایرانی بعد از ورود به سن‌‌‌پترزبورگ با هدف شرکت در این مراسم گفت: «حضور ما و شناورهایمان در رژه امسال به‌‌‌دعوت فرمانده نیروی دریایی ارتش روسیه است.» همزمان با برگزاری رژه سالانه روز نیروی دریایی روسیه در سن‌‌‌پترزبورگ، دو فروند شناور نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در شمال دریای خزر در محل بندر کاسپیسک به مراسم رژه دریایی روسیه پیوستند. حال این پرسش محل بحث قرار گرفته که چشم‌‌‌انداز همکاری‌‌‌های نظامی بین ایران و روسیه چه سمت و سویی خواهد داشت؟ آیا با توجه به اتفاقاتی که روی داده، همکاری‌ها در آینده تعمیق بیشتری خواهد یافت یا با محدودیت‌ها و چالش‌‌‌هایی مواجه خواهد شد که این روند را تضعیف می‌کند؟ این موضوع را با دو کارشناس مسائل روسیه به بحث گذاشتیم.

تداوم همکاری‌‌‌ها در سطح غیراستراتژیک

محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه در این رابطه گفت: «بحث همکاری‌‌‌های نظامی ایران و روسیه در سه دهه گذشته تداوم داشته؛ اگرچه فرازوفرودهای زیادی در این همکاری‌‌‌ها بوده و تحت برخی شرایط و فشارهای کشورهای ثالث، این همکاری‌‌‌ها با موانعی مواجه بوده است، اما کلیت این همکاری‌‌‌ها از زمان فروپاشی شوروی تا به امروز با یک روند مثبتی تداوم داشته و هم ایران و هم روسیه از این همکاری نفع برده‌‌‌اند.» شوری با اشاره به اینکه بحث تسلیحات استراتژیک استثناست، افزود: «روس‌‌‌ها در این زمینه با برخی موانع مواجه هستند و به عبارت صحیح‌‌‌تر در این خصوص محدودیت‌ها و قید‌‌‌هایی دارند که مانع از ارتقای همکاری‌‌‌های نظامی ایران و روسیه به سطح استراتژیک می‌شود.»

وی ادامه داد: «بیشترین مانعی که در این رابطه وجود دارد فشارهایی است که آمریکا از گذشته وارد کرده و در مقطعی نیز اسرائیل و برخی کشورهای عربی نیز به این مسیر پیوستند. آنها تلاش کردند تا مانع دادن تسلیحات روسی به ایران شوند؛ تسلیحاتی که موازنه استراتژیک را در روابط منطقه‌‌‌ای ایران تغییر خواهد داد.» به گفته شوری، این همکاری‌‌‌های نظامی یک قید دارد مبنی بر اینکه نباید موازنه استراتژیک را دچار تغییر اساسی کند. بنابراین تا جایی که این قید رعایت شود، همکاری‌‌‌ها تداوم می‌‌‌یابد. کارشناس مسائل روسیه درباره مشارکت ایران در رژه نظامی دریایی روسیه نیز توضیح داد که بحث حضور ایران در مانورهای نظامی موضوع جدیدی نیست و در گذشته نیز ایران در چنین مانورهایی حضور داشته است. بنابراین این امر را نمی‌توان نشانه تحول خاصی در روابط نظامی دو کشور تلقی کرد.

وی تاکید کرد: «با این همه روابط نظامی ایران و روسیه در سطوح غیراستراتژیک تداوم خواهد یافت.» شوری معتقد است که احتمالا روس‌‌‌ها جنگنده‌‌‌های سوخو ۳۵ را به ایران تحویل ندهند زیرا موازنه استراتژیک را در روابط ایران با سایر کشورهای منطقه دچار تغییر می‌کند. وی ادامه داد: «تحویل اس ۳۰۰ به ایران نیز با چالش‌‌‌هایی مواجه بود و زمانی که اس ۳۰۰ ارزش استراتژیک اصلی خود را نداشت، روسیه آن را به ایران تحویل داد.»

گشایش‌ها پیش رو است

حسن بهشتی‌‌‌پور، دیگر کارشناس مسائل روسیه نیز با اشاره به اینکه موانع زیادی در مسیر همکاری‌‌‌های نظامی تهران و مسکو دیده نمی‌شود، گفت: «اگر منظور قطعنامه‌‌‌های شورای امنیت است باید توجه داشت که در این قطعنامه درباره پهپاد در تبصره‌‌‌ای آمریکا از قول خودشان گفته‌‌‌اند که در زمینه خرید و فروش پهپاد با ایران همکاری نخواهیم کرد. بنابراین قطعنامه شورای امنیت را نمی‌توان ملاک قرار داد.» بهشتی‌‌‌پور درباره دلیل تعلیق تحویل سوخو ۳۵ به ایران توضیح داد: «در این رابطه بحث‌‌‌های مختلفی مطرح است از جمله اینکه مثلا ایران پول آنها را نداده یا مبادله‌‌‌ای که باید انجام می‌‌‌شده انجام نگرفته است.

البته طرف ایرانی می‌‌‌گوید توافقی صورت گرفته اما روس‌‌‌ها آن را اجرا نمی‌‌‌کنند. هرچند روسیه در‌باره اس ۳۰۰ نیز همین روند را دنبال کرد و آن را بعد از امضای برجام به ایران تحویل داد.» این کارشناس تاکید کرد: «من بعید می‌‌‌دانم روسیه سوخو ۳۵ را تحویل ایران ندهد؛ زیرا این جنگنده‌‌‌ها و تعدادی که قرار است به ایران بدهند، به گونه‌‌‌ای نیست که معادلات نظامی را به نفع ایران تغییر دهد.» بهشتی‌‌‌پور در نهایت گفت که تمایل روسیه برای تعمیق همکاری‌‌‌های نظامی با ایران بعد از جنگ اوکراین افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که قبلا این تمایل از سمت ایران بود اما امروز دو طرف خواستار چنین همکاری‌‌‌هایی هستند.