منظور لاریجانی از «خالص سازی» چیست؟

روز گذشته انتشار پاسخ کوتاه علی لاریجانی به شایعه ها پیرامون ارائه لیست انتخاباتی توسط وی در انتخابات آتی، بازتاب وسیعی در رسانه ها و محافل سیاسی یافت. او در بخشی از آن متن نوشته بود: «نه بحثی درباره حرکت انتخاباتی در میان است و نه ارائه لیست سراسری و نه رایزنی با دیگران صورت پذیرفته. لذا بدین وسیله از جریان خالص سازی رفع نگرانی می شود و بعید است به این روش های برادران بتوان رقابت تصنعی ایجاد کرد. ملک را چاره ای دیگر نیاز است».

تعبیر «خالص سازی» که وی در این پاسخ استفاده کرده از دیروز تبدیل به هشتگ در شبکه های اجتماعی شده و تفاسیر و روایت های مختلفی از مفهوم و سابقه آن بیان شده است.

خبرنگار جماران در این خصوص به سراغ دفتر علی لاریجانی رفت و توضیحات بیشتر در خصوص این موضوع را جویا شد.دفتر رسانه وی اما، در پاسخ به این سوال مطلبی با عنوان «سه پرده از مخالفت آیت‌الله خامنه‌ای، شهید مطهری، و شهید سلیمانی با جریان خالص‌سازی» را ارسال کرد که عینا در پی می آید:

«اگر فرض کنید پیغمبر در همان جامعۀ چند هزار نفری -که کار خالص‌سازی خیلی آسان‌تر بود از یک جامعۀ هفتاد میلیونی کشور ما- می‌خواست خالص‌سازی کند، چه کار می‌کرد؟ چه برایش می‌ماند؟ آن که یک گناهی کرده، باید می‌رفت؛ آن که یک تشری شنفته، باید می‌رفت؛ آن که در یک وقتی که نباید از پیغمبر اجازۀ مرخصی بگیرد، باید می‌رفت؛ آن که زکاتش را یک خرده دیر داده، باید می‌رفت؛ خوب، کسی نمی‌ماند. امروز هم همین‌جور است. اینجوری نیست که شما بیایید افراد ضعاف‌الایمان را از دائره خارج کنید، به بهانۀ اینکه می‌خواهیم خالص کنیم». رهبر انقلاب — ۱۳۸۹/۰۹/۱۶

«شهید سلیمانی وقتی می‌دید در داخل سر مسائل کم‌ارزش اختلاف را به حدی می‌رساندند که یک شکاف اجتماعی ایجاد می‌کرد، ایشان رنج می‌برد. چرا؟ چون این شکاف‌ها و کشمکش‌ها وقتی علاج نمی‌شود، تبدیل به کینه و خشونت می‌شود. نتیجه چیست؟ نتیجه دسته‌بندی‌هایی در جامعه است که به‌جای آنکه اراده‌شان به‌سوی آبادانی کشور سوق پیدا کند، به دنبال کشمکش می‌روند. او این را درک می‌کرد. برخی کشورهای منطقه سال‌هاست درگیر کشمکش داخلی‌اند. پولدارند، اما آبادانی نیست. ما نباید این‌طور باشیم. باید بفهمیم نباید این‌گونه عمل کنیم. در این نباید تردید کرد که ایشان با گرایش‌هایی که در جامعه قطب‌بندی و تضادآفرینی و وحدت‌شکنی می‌کند مخالف بود. علی‌الاغلب در جلسات به ما می‌گفت و نقد می‌کرد و می‌گفت با فکر بعضی‌ها که نمی‌شود مملکت را اداره کرد. فکرشان برای یک گروه خوب است.

باید مسئله را حل کرد. گاه یک مسئلۀ بین‌المللی مطرح بود، ایشان بلد بود مسائل را جدا کند و می‌گفت چرا بعضی‌ها این‌طور رفتار می‌کنند؟ می‌گفت کار ما را سخت می‌کنند. کسانی که به منافع ایران فکر می‌کنند می‌دانند اگر یک محور وحدانی نداشته باشیم، شکستگی پیدا می‌کنیم. حال برخی می‌گویند اگر یک محور وحدانی داشته باشیم، دیگر تکثر نداشته باشیم. نمی‌توانید یک جامعۀ پویا داشته باشید، بدون تکثر. تکثر را نباید تحت عنوان خالص‌سازی از بین برد. شهید مطهری در یکی از آثارشان نکته‌ای می‌گویند که خیلی پندآموز است. می‌گویند آن تمدن اسلامی، که گل سرسبد زمان خودش بود، چگونه به وجود آمد؟ یک زمانی در قطب‌بندی دنیا تمدن اسلامی حرف اول را می‌زد و تا دروازه‌های اروپا و از آن سو تا چین پیش رفته بود.

ایشان می‌گوید علت این پیشرفت این بود که جوامع مختلف با فرهنگ‌های مختلف این را پذیرفتند که زیر این چارچوب قرار بگیرند. تساهل و مدارای حاکمان اسلامی بود نسبت به ادیان مختلف. یعنی مجوس، زرتشتی‌ها، مسیحیان، یهودیان همگی احساس می‌کردند در دامان این تمدن اسلامی می‌توانند یک زیست شرافتمندانه داشته باشند. حتی مسیحیانی که از بیزانس فرار می‌کردند اینجا پناه می‌دادند. این یعنی تکثر پذیرفته شده، اما ذیل آن چارچوب وحدت حکومت اسلامی / علی لاریجانی؛ ملک سلیمان؛ شبکۀ سۀ سیما، ویژه‌برنامۀ یادبود شهید سلیمانی؛ ۱۴۰۱/۱۰/۱۰

برخی به‌دنبال تئوری‌های من‌درآوردی خالص‌سازی‌اند و به هر بهانه‌ای تجزیۀ افراد جامعه را می‌خواهند. این جهت عکس فکر آقای مطهری است. شعار خالص‌سازی در حکومت به‌معنای محروم‌کردن از اندیشه‌ها و توانمندی‌های گسترده و مختلف مردم است. با این‌گونه روش‌ها، تمدن جدید سامان پیدا نمی‌کند. ممکن است تصور شود کثرت‌گرایی در به‌کارگیری اندیشه‌های مختلف مربوط به مدیرتی جامعه نیست.

اما در تمدن گذشته و تساهل در اندیشه‌های مختلف مذهبی در مواقفی از آرای مختلف حتی ادیان مختلف در مساند مختلف حکومت بهره جسته‌اند. بنابراین اگر پیش‌تر شما شاهد تمدن قوی اسلامی بوده‌اید، این‌گونه نبود که تصنعی گرایش‌های مختلف را به کار گرفته باشند. به تعبیر استاد مطهری، در شکل‌گیری تمدن باشکوه اسلامی، همۀ معتقدان ادیان را بدون کوچک‌ترین دوگانگی در بین خود قرار دادند / علی لاریجانی؛ همایش شهید مطهری و امتداد اجتماعی حکمت و فلسفۀ اسلامی، ۱۴۰۱/۰۲/۱۰