منتظر احیای برجام نباشید

منتظر برجام  نباشید .محتمل‌ترین سناریو برای توافق هسته‌ای ایران و آمریکا چیست ؟ به نظر می رسد تحلیل‌گران هیچ چشم‌انداز واقع بینانه‌ای برای احیای برجام نمی‌بینند.

به گزارش عرشه آنلاین، تلاش‌ها برای احیای برجام پس از خروج ترامپ از قدرت، تاکنون دست‌نیافتنی بوده است. با این حال، بر اساس ارزیابی‌های اطلاعاتی ایالات متحده، رهبران ایران تصمیم سیاسی برای ساخت تسلیحات هسته‌ای نگرفته‌اند، حتی در حالی که ذخایر اورانیوم نزدیک به درجه تسلیحات آنها افزایش یافته است و اختلافاتی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر آثار اورانیوم در سایت‌های اعلام‌نشده، وجود داشته است.

گزارش‌های اخیر در مورد اقدامات متقابل ایران و آمریکا ، بن‌بست را حل نخواهد کرد، اما می‌تواند از تشدید بیشتر که می‌تواند منجر به بالا گرفتن آتش در منطقه شود، جلوگیری کند. آنها همچنین می‌توانند مبنایی برای دیپلماسی آینده و توافق هسته ای ایجاد کنند که بهتر است به گونه‌ای باشد که در آزمون زمان مقاومت کند.

جایگزینی برای مذاکره احیای توافق

با توجه به دو قطبی شدن مسئله برجام در واشنگتن و تهران، گام‌های یک‌جانبه برای کاهش تنش ممکن است در حال حاضر از نظر سیاسی جایگزین مناسب‌تری نسبت به مذاکره برای توافق جدید یا احیای توافق هسته‌ای 2015 باشد.

از نظر ایالات متحده، کاهش تنش‌ها احتمال  پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران فراتر از خطوط قرمز آمریکا یا اسرائیل برای آغاز اقدام نظامی را کاهش می‌دهد. همچنین محدود کردن برخی فعالیت‌های هسته‌ای و افزایش شفافیت، فاصله ایران تا گریز هسته‌ای را بیش‌تر می‌کند.

درک این موضوع که هر دو طرف گام‌های متقابلی برای تنش‌زدایی برمی‌دارند، ممکن است از مخالفت کنگره با توافقات جدید جلوگیری کند. بر اساس «قانون بازنگری توافق هسته‌ای ایران»، اگر هر یک از نهادهای قانون‌گذاری آمریکا با یک توافق پیشنهادی مخالفت کنند، رئیس‌جمهور نمی‌تواند تحریم‌های ایران را لغو کند. با توجه به پویایی‌های سیاسی فعلی، هر گونه رای‌گیری در کنگره بحث برانگیز خواهد بود. در طرف ایران نیز چنین کاهش تنش‌هایی، خطر حملات نظامی به زیرساخت‌های هسته‌ای را کاهش می‌دهد و منافع اقتصادی به همراه خواهد داشت.

برداشتن گام‌هایی برای کاهش تنش همچنین به هر دو طرف اجازه می‌دهد تا اهرم‌هایی برای مذاکرات آتی داشته باشند و می‌تواند سریع‌تر از بازگشت به مذاکرات برجام اجرایی شود.

۰اگر علاقه متقابلی برای تنش‌زدایی وجود داشته باشد هم، دقیقاً مشخص نیست که هر دو طرف چه اقداماتی ممکن است انجام دهند. برنامه هسته‌ای ایران یکی از چندین موضوعی است که در مذاکرات رو در رو مورد بحث قرار گرفته است.

سناریوی محتمل‌تر از توافق هسته‌ای جدید

اکو ایران امروز نوشت ریچارد برنز، رئیس بخش ژئوپلیتیک در بخش انرژی، گفته که هیچ چشم‌انداز واقع‌بینانه‌ای از اینکه توافق هسته‌ای 2015 ایران (برنامه جامع اقدام مشترک)، پس از مذاکرات شکست خورده در سال‌های 2021-2022، بازسازی شود، نمی‌بیند.

طبق آنچه در گزارش وب‌سایت ریگزون آمده، در ماه‌های اخیر، گفتگوهای غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران برای بررسی یک توافق بسیار محدودتر انجام شده است که محدودیت‌هایی بر برخی جنبه‌های برنامه هسته‌ای ایران، به‌ویژه غنی‌سازی اورانیوم با خلوص بالای ۲۰ درصد، ایجاد می‌کند. 

وی افزود: «هیچ جدول زمانی مشخصی برای این تلاش‌های دیپلماتیک وجود ندارد، اما اگر تمایل هر دو طرف برای مصالحه وجود داشته باشد، ممکن است در چند ماه آینده به یک توافق منجر شود». وی ادامه داد: یکی از موضوعاتی که گفته می‌شود در متن مذاکره است، مبادله زندانیان اتباع خارجی است، بنابراین هرگونه خبر یا اعلان دیپلماتیک از این نوع ممکن است نشان‌دهنده پیشرفت مذاکرات باشد.

برنز همچنین تأکید کرد که «این مساله برای بازارهای نفت مهم است»، او انتظار ندارد که ایالات متحده با «کاهش قابل توجه تحریم‌های نفتی به عنوان بخشی از یک توافق حداقلی» موافقت کند.  وی گفت: «با این حال، ایران در ماه‌های اخیر توانسته است علیرغم باقی ماندن تحریم‌های ثانویه آمریکا، تولید و صادرات نفت خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و بیشتر حجم اضافی به چین فرستاده شده است».

امیلی هاثورن، تحلیلگر ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا در رین، به ریگزون گفت که در حال حاضر، سناریوی محتمل‌تر از توافق هسته‌ای جدید، ادامه مذاکرات بین ایالات متحده و ایران است «که به حفظ و کاهش تنش‌ها در سطوح قابل کنترل کمک می‌کند.» هاثورن گفت: «توافق ممکن است اما در حال حاضر محتمل نیست» و افزود: «اگر ایران و غرب روزی با میانجی‌گری به توافق هسته‌ای جدید دست یابند، می‌تواند تنها یک توافق موقت و محدود باشد، این امر مستلزم آن است که ایالات متحده امتیازات قابل توجهی در مورد موضوعات کلیدی مانند اعطای کمک مالی و اجازه به ایران برای حفظ برخی تجهیزات پیشرفته غنی‌سازی اورانیوم بدهد. هاثورن گفته: «از آنجایی که این امتیازات از نظر سیاسی بحث برانگیز خواهد بود، احتمالاً تنها تحت یک دولت دموکرات در ایالات متحده تمدید می‌شود.»

تولید نفت ایران

بر اساس بررسی آماری موسسه انرژی (EI) در سال 2023، ایران در سال 2022 روزانه 3.822 میلیون بشکه نفت تولید کرده است.

این رقم نسبت به سال گذشته 4.6 درصد افزایش و 4.1 درصد از سهم کل تولید نفت جهان در سال 2022 را نشان می‌دهد. تولید نفت این کشور در سال 2021، 3.653 میلیون بشکه در روز، در سال 2020، 3.120 میلیون بشکه در روز، در سال 2019، 3.407 میلیون بشکه در روز، در سال 2018 4.620، در سال ۲۰۱۶، روزانه 3.853 میلیون بشکه در روز، در سال 2015، 3.714 میلیون بشکه در روز، در سال 2014، در سال ۲۰۱۳، 3.609 بشکه در روز و  3.810 میلیون بشکه در روز در سال 2012 بوده است.

آمار تولید نفت مورد بررسی EI شامل نفت خام، نفت شیل، ماسه های نفتی، میعانات (میعانات اجاره‌ای یا میعانات گازی که نیاز به پالایش بیشتر دارند) و NGLs (مایعات گاز طبیعی - اتان، LPG و نفتای جدا شده از تولید گاز طبیعی) بوده است.

برگه اطلاعاتی کاخ سفید که در 8 می 2018 منتشر شد، فاش کرد که دونالد جی ترامپ، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، مشارکت ایالات متحده در برنامه جامع اقدام مشترک با ایران را خاتمه داده و تحریم‌های لغو شده بر اساس این توافق را مجدداً اعمال می‌کند. ترامپ در آن زمان گفت: «توافق ایران یکی از بدترین و یک‌طرفه‌ترین معاملاتی بود که ایالات متحده تاکنون وارد آن شده است». 

بر اساس وب سایت اوپک، که ایران یکی از اعضای موسس آن است، در سال 2021 روزانه 2.392 میلیون بشکه نفت خام توسط ایران تولید شده است.  وب سایت اوپک نشان داد که در آن سال، صادرات نفت خام ایران به 763 هزار بشکه در روز رسید، ارزش صادرات نفت این کشور به 25 میلیارد و 313 میلیون دلار و تقاضای نفت ایران 1 میلیون و 777 هزار بشکه در روز بود.