خط قرمز روی نام نوازندگان زن کنسرت‌ها

ممانعت از برگزاری کنسرت در شهر اصفهان به‌دلیل حضور نوازندهٔ زن در حالی بود که مدیران فرهنگی این شهر بارها کنسرت خوانندگان دیگر را نیز به همین دلیل لغو کرده‌اند

برخوردهای سلیقه‌ای دربارهٔ حضور نوازندگان زن روی صحنه، به کنسرت «علیرضا قربانی» رسید و روز بیست‌وسوم مهرماه امسال این خواننده با انتشار پستی در صفحهٔ خود از لغو کنسرت‌هایش در این شهر خبر داد. لغو کنسرت به‌دلیل حضور نوازندگان زن، موضوعی است که سال‌هاست نسبت به آن در شهرهای مختلف، رویکردهای سلیقه‌ای وجود دارد و درحالی اجرا می‌شود که ظاهراً هیچ قانونی از حضور نوازندگان زن بر روی صحنه ممانعت نمی‌کند.

فصل دوم تور کنسرت‌های «علیرضا قربانی» درحالی به اصفهان رسید و قرار بود مهرماه در این شهر به صحنه برود که این خواننده از صادر نشدن مجوز برای اجرای کنسرت خود خبر داد. این درحالی‌است که این هنرمند در نیمهٔ اول سال در شهرهای مختلف ایران روی صحنه رفت و بعداً به‌مدت یک‌ماه در کاخ سعدآباد تهران، کنسرت برگزار کرد. چندی پیش نیز کنسرت قربانی در یزد با استقبال روبه‌رو شد. اما در اتفاقی عجیب قربانی در صفحهٔ شخصی خود دربارهٔ لغو کنسرتش نوشت: «متأسفانه طی روزهای گذشته علی‌رغم تلاش و پیگیری‌های خارج از تصور تیم اجرایی برای برگزاری کنسرت در شهر اصفهان، مجوز کنسرت صادر نشد.»

تبعیض در نواختن

«علی رضوی»، مدیر برنامه‌های علیرضا قربانی به «پیام ما» می‌گوید که ارشاد اصفهان بدون هیچ توضیحی درخواست مجوز را رد کرده است: «از ما خواسته بودند که نوازنده‌های خانم را حذف کنیم؛ ما قبول نکردیم و بعد درخواست مجوز ما را رد کردند.»

او دربارهٔ تجربه‌های مشابه از لغو کنسرت در اصفهان نیز توضیح می‌دهد: «سال‌ها پیش هم این اتفاق در اصفهان افتاده بود و به‌دلیل ممانعت از حضور نوازندگان زن، نه‌تنها ما بلکه همایون شجریان نیز اجرا نکرد.»

به گفتهٔ رضوی قرار بود کنسرت در «سیتی‌سنتر» اصفهان به‌عنوان یک مجموعهٔ خصوصی برگزار شود و لغو این کنسرت به‌دلیل حضور دو نوازندهٔ زن سازهای «ویولا» و «فلوت»، در‌حالی‌است که تا به‌حال این گروه چنین تجربهٔ مشابهی را در هیچ شهر دیگری نداشته است.

«علی رضوی»، مدیر برنامه‌های علیرضا قربانی: از ما خواسته بودند که دو نوازندهٔ خانم را حذف کنیم؛ ما قبول نکردیم و بعد درخواست مجوز ما را رد کردند

اما لغو کنسرت‌ها در اصفهان به کنسرت علیرضا قربانی ختم نمی‌شود و پیشینهٔ طولانی دارد. خبرگزاری ایرنا سال ۹۳ نوشته بود «حسین علیزاده»، چهرهٔ سرشناس موسیقی سنتی و سرپرست گروه «هم‌آوایان» اعلام کرد که کنسرتش به‌دلیل حضور نوازندهٔ زن لغو شده است. همان سال ایسنا هم نوشت که گروه «عرفان» قرار بود در هنرسرای «خورشید» اصفهان روی صحنه برود، اجرایش به‌دلیل حضور نوازندگان زن روی صحنه‌ٔ اجرا، لغو شد. آن‌طور که «ایرنا» در آن زمان نوشته، یک‌سال قبل‌تر از این تاریخ هم «سالار عقیلی» سرپرست گروه «قمر» در نخستین اجرایش در اصفهان از به موافقت نشدن با حضور بانوان روی صحنه خبر داده بود. سال ۹۵ نیز «خبرآنلاین» نوشت که در کنسرت گروه «شهرام ناظری» در اصفهان، از حضور نوازندگان زن جلوگیری شد و این خواننده در کنسرت خود ضمن اعتراض به «سیاست‌های سلیقه‌ای» دربارهٔ برگزاری کنسرت‌های موسیقی، لغو کنسرتش در نیشابور را «مأیوس‌کننده» خواند.

نکتهٔ دیگر این است که لغو کنسرت‌ها به‌دلیل حضور نوازندهٔ زن تنها به اصفهان محدود نبوده است. اسفندماه سال ۸۸ کنسرت «هم‌نوازان حصار» به خوانندگی «همایون شجریان» در تبریز لغو شد. بهمن‌ماه سال ۹۲ کنسرت گروه موسیقی «سپید و سیاه» به خوانندگی «وحید تاج» در شهر دزفول خبرساز شد. در اتفاقی مشابه در سال ۹۳، نوازندهٔ زن دف کنسرت سالار عقیلی در مشهد از سن پایین آورده شد و کنسرت ادامه پیدا کرد.

البته ممانعت از اجرای بانوان به کنسرت‌های موسیقی سنتی هم محدود نیست و سال ۹۵ «ملانی آوانسیان»، نوازندهٔ ویلن سل اجازهٔ حضور و ساز زدن در کنسرت «بنیامین بهادری» پیدا نکرد و صندلی این نوازنده تا انتهای این کنسرت خالی ماند.

قانونی وجود دارد؟

سال ۹۳ «سید حسین نقوی حسینی»، یکی از نمایندگان مجلس در گفتگویی با «مهر» از نامه‌ٔ نمایندگان مجلس به «حسن روحانی»، رئیس‌جمهور وقت خبر و دربارهٔ «تک‌نوازی» و «خوانندگی زنان» در برخی کنسرت‌ها انتقاد کرده بود.

اما «نعمت احمدی» حقوقدان فقید، موضوع حذف زنان از اجراهای موسیقی را قانونی نمی‌دانست. او چند سال پیش در گفت‌وگویی با ایرنا گفته بود که ‌به‌عنوان یک حقوقدان تاکنون در قانون، ممنوعیتی برای فعالیت هنری زنان در عرصهٔ موسیقی ندیده است: «تنها در شرایطی که حرفهٔ یک زن با شئونات اخلاقی خانواده هماهنگ نباشد، دادگاه حکم به توقف فعالیت زن خواهد داد؛ در غیر این‌صورت فعالیت شرعی بانوان هیچ منعی ندارد.»

سه سال بعد از صحبت‌های او نیز «سید عباس صالحی»، وزیر ارشاد در دولت دوازدهم در حاشیهٔ سی‌وسومین جشنوارهٔ موسیقی فجر در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر علت ممنوعیت نوازندگی زنان در برخی از استان‌های کشور از جمله اصفهان، گفته بود: «تدوین دستور‌العملی که طی آن اجراهای مورد نظر حوزهٔ موسیقی در شهرهای مختلف کشور از یک قانون تبعیت کنند، نیازمند بررسی و اجرایی کردن آن در مرکز است. به هر ترتیب، در این نوع موارد حتماً باید رویهٔ عمومی به‌عنوان معیار مورد نظر قرار گیرد و به‌طور طبیعی اگر اتفاقاتی خارج از این رویه انجام بگیرد نیز نباید بار دیگر اتفاق بیفتد.» به گزارش تسنیم، او تأکید کرده بود که حضور نوازندهٔ زن روی صحنه «مشکلی ندارد» و همه‌جا هم باید با همین رویه نسبت به حضور هنرمندان خانم روی صحنه اقدام کنند.

او از معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواسته بود تا «دستورالعمل‌های مربوط به اجرای زندهٔ بانوان نوازنده» در اجراهای صحنه‌ای شهرستان‌ها به‌صورت «کاملاً شفاف» تدوین شود.

باوجود این وعده و اینکه کمتر از یک‌ماه پیش، وزیر ارشاد گفته بود که «در هیچ استانی برای برگزاری کنسرت مشکلی نداریم»، برگزار نشدن کنسرت در «مشهد» و رویه‌ای که اصفهان هم در حال دنبال کردن آن است و از حضور نوازندگان زن جلوگیری می‌‌شود، کماکان بی‌پاسخ مانده است. دیروز تنها معاون هنری وزارت ارشاد بابت لغو کنسرت قربانی عذرخواهی و ابراز امیدواری کرد که کنسرت این خواننده به‌‌زودی در اصفهان اجرا شود. پیگیری‌های «پیام ما» نیز از دلیل «صادرنشدن مجوز» و «وجود منع قانونی» دربارهٔ این موضوع درحالی بود که اداره‌کل ارشاد استان اصفهان حاضر به پاسخگویی نشد و هنوز مشخص نیست که چرا صدور مجوز برگزاری کنسرت در شهرهای مختلف روندی یکسان ندارد.