فیلترینگ شکست خورد؟ | بازگشت تلگرام و اینستاگرام به زندگی کاربران

مجموعه‌ی «دیتاک» در روزهای اخیر گزارش سالانه‌خود را درخصوص تحلیل رفتار کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی مختلف منتشر کرد. براساس گزارش دیتاک، کاربران ایرانی با وجود محدودیت‌هایی که از قبل روی برخی از شبکه‌های اجتماعی اعمال شده بود و همچنین محدودیت‌های جدیدی که در شهریور سال گذشته روی پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و واتساپ اعمال شد و همچنین سایر محدودیت‌های گاه‌ و بی‌گاه مربوط به سرعت اینترنت، همچنان در شبکه‌های اجتماعی خارجی حضور دارند. فعالیت ایرانی‌ها و همچنین تولید محتوای فارسی در برخی از این پلتفرم‌های خارجی مانند توییتر حتی افزایش هم یافته است. 

بیگ‌دیتا چیست و چه اهمیتی دارد؟

بیگ‌دیتا یا کلان داده اصطلاحی است که در مورد حجم زیادی از اطلاعات استفاده می‌شود که پیچیده هستند و پردازش آن‌ها با استفاده از روش‌های سنتی، غیرممکن و دشوار است. این داده‌های کلان از آن‌جا که اهمیت زیادی دارند در موضوعات و صنایع مختلف اعم از صنعت آموزش، سلامت، دیجیتال مارکتینگ و شبکه‌های اجتماعی، تولید محتوا و غیره کاربرد دارند. تحلیل بیگ‌دیتای شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی راه‌ را برای داشتن بینش‌های عمیق و فهم نکات مفید برای شناخت این فضا استفاده‌ی درست از آن اهمیت فراوانی دارد.

کدام شبکه‌های اجتماعی بیشترین کاربر فعال ایرانی را دارا هستند؟

براساس گزارشی که دیتاک منتشر کرده، کاربران ایرانی با وجود محدودیت‌های فیلترینگ، کماکان در شبکه‌های اجتماعی مختلف خارجی فعال هستند و از پیام‌رسان‌های بین‌المللی به‌صورت گسترده استفاده می‌کنند.

- تلگرام: ۵۸ تا ۶۱ میلیون کاربر

- اینستاگرام: ۴۲ تا ۴۶ میلیون کاربر

- توییتر: ۴ تا ۳.۵ میلیون کاربر

بنابر این گزارش، اپلیکیشن تلگرام با وجود فیلتر بودن، همچنان در صدر استفاده‌ی کاربران ایرانی قرار دارد و بین ۵۸ تا ۶۱ میلیون کاربر ایرانی دارد.

پس از تلگرام، اینستاگرام با داشتن ۴۲ تا ۴۶ میلیون کاربر ایرانی، در رده‌ی دوم قرار دارد.

توییتر هم با داشتن ۴ تا ۳.۵ میلیون کاربر ایرانی در رده‌ی سوم فعالیت از نظر شمار کاربران ایرانی قرار دارد.

بازگشت کاربران به تلگرام پس از محدودیت واتساپ

نکته‌ی قابل توجه این است که تا پیش از اعمال فیلترینگ جدید روی شبکه‌های اجتماعی در شهریور سال ۱۴۰۱، کاربران به استفاده از پیام‌رسان واتساپ متمایل شده بودند اما با فیلتر شدن واتساپ، کاربران ایرانی به‌صورت گسترده دوباره اقدام به استفاده‌ از تلگرام کرده‌اند.

البته ذکر این نکته ضروری است که این آمار براساس تعداد حساب‌های کاربری ایجاد شده توسط ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی ذکر شده گردآوری شده است. با توجه به این نکته که در شبکه‌های اجتماعی، کسب و کارهای ایرانی هم حضور دارند و ممکن است هر نفر حقیقی، بیش از یک حساب شخصی داشته باشد یا حتی کاربران علاوه بر صفحه شخصی‌شان، صفحه‌های مربوط به کسب و کارشان را هم در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده باشد، این داده‌ها با تعداد نفرات فعال متفاوت خواهد بود.

میزان فعالیت کاربران ایرانی در تلگرام

- براساس گزارش دیتاک، کاربران ایرانی تلگرام به‌صورت میانگین ۲۲ پست در ثانیه منتشر می‌کنند.

- در هر ثانیه، ۲۷ هزار پست تلگرامی توسط کاربران ایرانی مشاهده می‌شود.

- هر پست تلگرامی به صورت میانگین هزار و دویست بازدید دارد.

- حدود ۱۰ درصد از پست‌های تلگرام محتوای بازنشر شده است. اغلب کانال‌های تلگرامی، محتوا را کپی کرده و سپس بازنشر می‌کنند و محتواها را از کانال‌های مبدأ به‌صورت مستقیم فوروارد نمی‌کنند.

- تنها ۳۶ درصد از کانال‌های عمومی (Public) در تلگرام به‌صورت مستمر فعالیت دارند.

میزان فعالیت کاربران ایرانی در اینستاگرام

علیرغم تصور اولیه مبنی بر اینکه با وجود محدودیت روی شبکه اجتماعی اینستاگرام، از شمار کاربران یا فعالیت در این پلتفرم کاسته می‌شود، داده‌هایی که دیتاک منتشر کرده نشان می‌دهد که از زمان ایجاد محدودیت روی این شبکه از شهریور ۱۴۰۱، حجم محتوای عمومی این بستر به مرور افزایش هم یافته است.

- تاکنون ۴۵۰ میلیون پست از ۶ میلیون صفحه‌ی عمومی (Public) متعلق به کاربران ایرانی در اینستاگرام منتشر شده است.

- به‌صورت میانگین ۱۴ پست در ثانیه توسط کاربران ایرانی در اینستاگرام منتشر می‌شود.

- کاربران ایرانی در هر ثانیه بیش از ۲۵ هزار بار پست‌های اینستاگرام را می‌بینند.

- حدود یک درصد از کاربران پس از مشاهده‌ی یک پست در اینستاگرام، آن را لایک می‌کنند.

میزان فعالیت کاربران ایرانی در توییتر

توییتر فارسی با حضور گیک‌های فناوری و فعالان حوزه رسانه، آی‌تی و سیاست شکل گرفت؛ تا پیش از اعتراضات شهریورماه سال ۱۴۰۱، شخصیت‌های گروه‌های مرجع نیز به فعالان این پلتفرم اضافه شدند. با آغاز اعتراضات فعالیت قشر جوان جامعه نیز در توییتر فارسی افزایش یافت.

در مجموع فضای پلتفرم توییتر یک فضای قطبی است و همین موضوع، یکی از دلایل عدم فعالیت پررنگ کسب و کارهای ایرانی در این شبکه اجتماعی است.

- تاکنون ۷.۳۵ میلیارد توییت از ۹.۱ میلیون کاربر ایرانی در توییتر منتشر شده است.

- کاربران ایرانی به صورت میانگین در هر ثانیه ۲۳۳ توییت منتشر می‌کنند.

- بررسی و پایش کل محتوای توییتر فارسی نشان می‌دهد که تنها ۵ درصد از محتواهای ارسالی توسط کاربران، توییت دست اول هستند و ۹۵ درصد بقیه‌ی محتواها، محتواهای بازنشر یا ریتوییت بوده‌اند.

- همچنین یک کاربر ایرانی به‌عنوان فعال‌ترین کاربر توییتر، روزانه بیش از ۶۰۰ توییت منتشر می‌کند.

میزان تولید و انتشار محتوا توسط ایرانی‌ها در شبکه‌های اجتماعی چقدر است؟

دیتاک در ادامه‌ی این گزارش نوشته «با آغاز اعتراضات در سال گذشته، محدودیت اینترنت و فیلتر شدن اینستاگرام در اواخر شهریورماه، میزان انتشار پست‌ توسط کاربران ایرانی در اینستاگرام، به‌طور واضحی کاهش یافت. همانطور که در این نمودار مشاهده می‌کنید، بازگشت روند تولید محتوای دو بستر توییتر و اینستاگرام تا اوایل دی‌ماه طول کشیده است.»

در پلتفرم تلگرام اما روند تولید محتوا توسط کاربران ایرانی متفاوت بوده و انتشار محتوا در بستر تلگرام در کل سال نرمال و بدون تغییرات چشمگیر بوده است.

محتوای فارسی در پلتفرم‌های گوناگون بیشتر به چه صورتی منتشر شده است؟

براساس آماری که در این نمودار دیده می‌شود، در بستر تلگرام و اینستاگرام بیشترین قالب محتوایی، تصویر است. در پلتفرم توییتر اما توییت متنی بیشترین نوع موارد منتشر شده کاربران را به خود اختصاص داده است.

مطالب منتشر شده در تلگرام چه موضوعاتی را در بر می‌گیرند؟

بیشترین موضوعی که توسط کاربران ایرانی در تلگرام به آن پرداخته شده سرگرمی و روزمره با ۶۷.۵ درصد از کل محتواهای منتشر شده در این پلتفرم بوده است.

پس از آن، هنر و رسانه ۹.۵درصد، مالی و اقتصادی ۷.۳ درصد، مسائل اجتماعی ۶.۹ درصد، ورزش و جوانان ۳.۶ درصد، موضوعات سیاسی ۷.۳ درصد و همچنین مسائل بین‌المللی و علمی و آموزشی از کل محتواهای منتشر شده در این پلتفرم ارزیابی شده است.

پرتکرارترین هشتگ‌های فارسی در شبکه‌های اجتماعی مختلف

دیتاک در این گزارش آورده: «لیست هشتگ‌های پرکاربرد در هر شبکه اجتماعی در بازه‌های زمانی مختلف که جامعه درگیر اتفاقات اجتماعی و فرهنگی مختلف است، تغییر می‌کند اما در بازه‌ی زمانی طولانی و میانگین سالانه، هشتگ‌های ثابتی را شامل می‌شود؛ اعتراضات سال ۱۴۰۱ به دلیل طولانی بودن، میانگین سالانه‌ی این لیست را تغییر داده است. به‌طوری که در هر بستر، هشتگ‌های مرتبط با این موضوع قابل مشاهده است.

هشتگ‌های پراستفاده در شبکه‌های اجتماعی

هشتگ‌های پراستفاده در تلگرام:

- هشتگ‌های پراستفاده در کانال‌های تلگرامی، هشتگ‌های بورسی، رمزارزی، نرخ دلار و .... هستند.

- استفاده از هشتگ در پست‌های تلگرامی مرسوم نیست و عموما جهت دسته‌بندی محتوای کانال کاربرد دارد.

نکته‌ی جالب این است که یک کانال اعلام قیمت باربری موجب حاضر شدن هشتگ #تریلی در لیست ۱۰ هشتگ پراستفاده شده است.

هشتگ‌های پراستفاده در توییتر:

لازم به ذکر است که ۹۴ درصد از ۱۰۰ هشتگ پرکاربرد کاربران ایرانی در توییتر، هشتگ‌های مربوط به اعتراضات سال ۱۴۰۱ هستند.

پرتکرارترین هشتگ‌های کاربران ایرانی در اینستاگرام

هشتگ‌های #بلوچستان و #زاهدان به دلیل اعتراضات سال گذشته، در اینستاگرام جزو پرکاربردترین‌ها بوده‌اند.

پیش از اعتراضات، در بازه‌های زمانی مختلف هشتگ‌های مرتبط با گروه‌های خوانندگان کره‌ای BTS، جزو پرکاربردترین هشتگ‌های اینستاگرام بوده‌اند.

بیشترین موارد جست‌وجوی ایرانی‌ها در گوگل در سال گذشته چه بوده است؟

این لیست در بازه‌های زمانی مختلف عموما شامل کلمات مشخص و ثابتی است؛ اما نکته‌ی جالب آن وجود کلیدواژه‌های طلا و قیمت طلا به‌دلیل افزایش قیمت آن در سال گذشته است. کلیدواژه‌هایی مانند دیوار، دیجی‌کالا و نی‌نی‌سایت هم از نظر کاربران ایرانی به عنوان منابع اصلی و حوزه‌های تخصصی به شمار رفته است.

کلیدواژه ایران‌خودرو هم به دلیل قرعه‌کشی خودرو و همچنین کلیدواژه شاد هم به دلیل اهمیت آن برای دانش‌آموزان در این لیست به چشم می‌خورند.

بخش دوم گزارش؛ مقایسه‌ی فضای مجازی در ایران و جهان

چه تعدادی از مردم ایران و جهان به اینترنت دسترسی دارند؟

- بنابر گزارش دیتاک، ۷۹ درصد از مردم در موقعیت جغرافیایی ایران به اینترنت دسترسی دارند.

- ۷۵ درصد از کاربران ایرانی، از طریق موبایل در اینترنت فعالیت دارند.

- همچنین ۵۴ درصد از کاربران اینترنت در ایران در شبکه‌های اجتماعی فعالیت دارند.

مقایسه‌ی سرعت اینترنت همراه و خانگی در ایران و جهان

بنابر گزارش دیتاک، میانگین سرعت اینترنت همراه در ایران ۴۰ مگابیت‌بر ثانیه است و میانگین سرعت اینترنت در جهان ۴۱ مگابیت بر ثانیه است. بنابراین می‌توان گفت که سرعت اینترنت موبایل در ایران تقریباً با میانگین جهانی برابر است اما اوضاع در اینترنت ثابت متفاوت است.

- بنابر آمار، ۸۶ درصد کاربران اینترنت در ایران، به اینترنت ۳G و بالاتر از آن، دسترسی دارند.

- میانگین سرعت اینترنت ثابت در ایران ۱۲ مگابیت بر ثانیه برآورد شده درحالی که میانگین سرعت اینترنت ثابت جهانی ۷۹ مگابیت بر ثانیه است. بنابراین سرعت اینترنت ثابت در ایران به‌طور چشمگیری از میانگین جهانی آن کمتر است.

محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در جهان کدام‌اند؟

محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در جهان به‌ترتیب شمار و تعداد کاربران به شرح زیر است:

فیسبوک – ۲ میلیارد و نهصد و پنجاه و هشت میلیون کاربر

یوتیوب – ۲ میلیارد و پانصد و چهارده میلیون کاربر

اینستاگرام – ۲ میلیارد کاربر

واتساپ – ۲ میلیارد کاربر

وی‌چت – یک میلیارد و سیصد و سیزده میلیون کاربر

تیک‌تاک – یک میلیارد و پنجاه و یک میلیون کاربر

تلگرام – هفتصد میلیون کاربر

اسنپ‌چت – ششصت و سی و پنج میلیون کاربر

توییتر – پانصد و پنجاه و شش میلیون کاربر

پینترست – چهارصد و چهل و پنج میلیون کاربر

فعال‌ترین وبسایت‌های خبری در ایران (براساس تعداد مطالب منتشر شده)

دیتاک در ادامه‌ی این گزارش لیستی از هشت خبرگزاری فعال و رسمی کشور را منتشر کرده که رسالت‌شان تولید و انتشار خبر است. برهمین اساس سایت‌های خبرخوان و سایت‌هایی که صرفا به بازنشر اخبار می‌پردازند از لیست زیر حذف شده‌اند.

خبرگزاری ایسنا با انتشار ۷۳۸ مطلب در روز، دومین خبرگزاری فعال در ایران شناخته شده است.

فعال‌ترین سایت‌های خبری ایرانی:

خبرگزاری صداوسیما – ۱۰۲۸ مطلب در روز

خبرگزاری ایسنا – ۷۳۸ مطلب در روز

خبرگزاری مهر – ۶۳۹ مطلب در روز

خبرگزاری فارس – ۵۹۵ مطلب در روز

خبرگزاری باشگاه خبرنگاران – ۵۶۴ مطلب در روز

خبرگزاری ایرنا – ۵۶۰ مطلب در روز

خبرگزاری تسنیم – ۴۵۵ مطلب در روز

خبرآنلاین – ۳۴۷ مطلب در روز