معرفی کتاب جنگ و صلح

لئو تولستوی، نامی آشنا در تمام جهان در عرصه ادبیات فاخر و رمان‌هایی ماندگار است و همه حداقل یک‌بار نام او را شنیده‌ایم. این نویسندۀ روسی را باید به‌عنوان یکی از نوابغ زمان خود معرفی کنیم که آثار ارزشمندی را در صفحه ادبیات دنیا به یادگار گذاشت.

کتاب جنگ و صلح به‌عنوان معروف‌ترین اثر از لئو تولستوی، از آن دست کتاب‌هایی است که باید علاقه خاصی به خواندنش داشته باشید، چراکه این کتاب نسبتاً طولانی و پرحادثه است. اما مسلماً جنگ و صلح تولستوی را باید از آن کتاب‌هایی دانست که واقعاً ارزش خواندن دارد پس شهرت این کتاب در گستره دنیا و ترجمه‌اش به زبان‌های مختلف خیلی هم بی‌دلیل نیست. اما در بطن کتاب جنگ و صلح لئو تولستوی چه می‌گذرد؟

 سؤالی که احتمالاً برای شما نیز، همانند بسیاری دیگر از خوانندگان دنیا پیش‌آمده است. کتاب جنگ و صلح حکایت از روزهای جنگ فرانسه و روسیه دارد، دورانی که مردم این دو کشور درگیر جنگ و کشورگشایی بوده و از روزهای تلخ و تاریک تاریخ دنیاست. جنگ و صلح برای اولین بار دریکی از روزنامه‌های روسیه، به نام پیام‌آور و در سال‌های ۱۸۶۵ تا ۱۸۶۷ به چاپ می‌رسید. با توجه به علاقه‌مندی مردم به مطالعه این رمان جذاب و البته ارزشمندی محتوا و قلم شیوای نویسنده کتاب، لئو تولستوی، بلالخره در سال ۱۸۶۹ داستانهای جنگ و صلح به‌صورت یک کتاب به چاپ رسید.

شهرت داستان جنگ و صلح و محبوبت آن در بین ادیبان تمام دنیا اصلاً بی‌دلیل نیست. چراکه در این کتاب فاخر شاهد روایت داستانی از پنج خانواده روسی هستیم که در دوران جنگ خونین فرانسه و روسیه روزگار می‌گذرانند. رمانی به معنای واقعی شاهکار که تا پایان داستان شاهد حضور و معرفی ۵۸۰ شخصیت مختلف در آن هستیم. جالب‌تر اینکه در تمام سیر محتوا و وسعت چنین کار ارزشمندی، پیوستگی و ارتباط موضوعی از ابتدا تا انتها متن قابل‌مشاهده بوده و یکپارچگی اثر حفظ‌ شده است.

بیان لئو تولستوی در کتاب جنگ و صلح و مجموع داستان‌هایی که در این رمان ارزشمند آورده شده است به‌قدری شیواست که نه‌تنها هیچ‌یک از شخصیت‌ها دارای تکرار و تشابه باهم نیستند و هریک شخصیت متفاوت‌اند، در سراسر کتاب هم معرفی بسیار زیبا و مناسبی از هر شخصیت به‌عمل‌آمده است. پس شاهکار بودن رمان لئو تولستوی واژه‌ای بسیار برازنده و مناسب برای این کتاب است. خلق، توصیف و نقش دادن به ۵۸۰ شخصیت متفاوت در یک رمان را بیشتر باید به یک معجزه تشبیه کرد، کاری که در توانایی کمتر کسی در دنیا وجود دارد.

همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم در کتاب جنگ و صلح تولستوی شاهد حضور و معرفی بیش از ۵۸۰ شخصیت مختلف هستیم. افرادی که همگی به قلم لئو تولستوی جان‌یافته و در این کتاب زندگی می‌کنند. البته برخی از شخصیت‌های داستان کتاب الگو گرفته از نزدیکان تولستوی هستند. برای مثال شخصیت کنت روس توف از بطن شخصیت پدربزرگ لئو تولستوی بیرون آمده است و برخی از ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری او را دارد.

یا به‌عنوان مثالی دیگر در حین کتاب بافردی به نام پرنسس ماری آشنا می‌شویم. شخصیتی جذاب و دلربا که نقشی کلیدی تا پایان داستان دارد و تمام برگرفته از الگوی های اخلاقی و رفتاری مادر لئو تولستوی است. اما مهم‌ترین شخصیت‌هایی که در ادامه روند جنگ و صلح با آن‌ها آشنا می‌شویم پی‎یر بزوخوف و پرنس آندره اند. افرادی که درکمال ناباوری دو شخصیت الگو گرفته از خود لئو تولستوی هستند.

تولستوی این دو شخصیت متفاوت در جنگ و صلح را با شناختی که از خود دارد خلق می‌کند. با علم بر جنبه‌های مختلف شخصیتی و رفتارهای متضادی که دارد. حضور این دو شخصیت در جنگ و صلح ازآنجا آغاز می‌شود که پی‌یر فرزند نامشروع کنت بزوخوف از فرانسه بازمی‌گردد تا ثروت چشمگیر پدرش را در دست بگیرد.

در میانه‌های جنگ نیز با اسیر شدن پی‌یر و مشکلاتی که پشت سر می‌گذارد بهترین تصویرسازی از جنگ و مشکلات آن به وجود آمده است. از دیگر شخصیت‌های مهم دیگری که در کتاب جنگ و صلح وجود دارد باید به افرادی همچون شاهزاده ناتاشا روستوف، شاهزاده ماریا بالکونسکایا و شاهزاده نیکولا روستوف هم اشاره‌کنیم. در صفحات گسترده رمان جنگ و صلح و تا پایان داستان شاهد حضور این شخصیت‌ها در بخش‌های مختلف و اثرگذاری از داستان هستیم.

همچنین مقام معظم رهبریدر دیدار جمعی با پیشکوستان ادبیات و هنر مقاومت در رابطه با کتاب می فرمایند : دوره‌ی سختی برای یک کشور - چه سختی جنگ باشد، چه سختی اقتصادی باشد، چه فشارهای گوناگون سیاسی باشد - دوره‌ی نشان دادن ظرفیت‌هاست؛ که این ملت چقدر ظرفیت دارد، چقدر قابلیت اظهار وجود دارد، چقدر لیاقت بقا دارد. لذا بهترین آثار هنری هم که انسان نگاه می‌کند، یا بخش‌های زیبای بهترین آثار هنری، مربوط به همین دوره‌های این کشورهاست. شما به آثار داستانی‌یی که وجود دارد، اگر نگاه کنید، شیرین‌ترین و هنرمندانه‌ترین نوشته‌های هنری و رمانهای بزرگ مربوط به بخش‌هایی است که ملتی دارد کار بزرگی از این قبیل انجام می‌دهد. «جنگ و صلح» تولستوی مربوط به مقاومت عجیب مردم روسیه است در مقابل حمله‌ی ناپلئون و حرکت عظیمی که مردم مسکو انجام دادند برای ناکام کردن ناپلئون. تولستوی کتابهای دیگری هم دارد، اما به نظر من این کتاب برجستگی‌اش به خاطر این است که کاملاً بر محور روح دفاع مردم روسیه است.

 در ادامه برش کوتاهی از این اثر فاخر و به‌یادماندنی از لئو تولستوی را نیز برای شما آورده‌ایم:

«در محافل اشرافی پترزبورگ همه‌جا بحث از حملۀ ناپلئون به کشورهای اروپایی، پیوستن روسیه به ارتش اتریش در دفاع از اروپا در مقابل کشورگشایی‌های ناپلئون، و نیز جوان درشت‌هیکلی به نام پی‌یر فرزند نامشروع و عزیزدردانه کنت بزوخف (یکی از مردان مشهور دربار که اینک در بستر مرگ است) می‌باشد، چون کنت این جوان را وارث ثروتش کرده است. پی‎یر جوان ده سالی در فرانسه درس‌خوانده و تازه به روسیه آمده و پایش به محافل اشرافی بازشده است. وی سه ماهی می‌شود که بنا به دستور پدرش از مسکو به پترزبورگ آمده تا شغلی برای خود پیدا کند اما هنوز شغلی برای خود انتخاب نکرده است. بااین‌حال همه می‌دانند که طبق وصیت کنت بزوخف او وارث احتمالی تمام دارایی این کنت بسیار ثروتمند است. به همین جهت همه‌کسانی که آرزو دارند او دامادشان شود در اطراف او می‌چرخند و او را دائم به محافل اشرافی دعوت می‌کنند. پی‌یر آدم ساده و متواضعی است. در محافل اشراف نیز وی باآنکه هنوز از روابط افراد سر درنمی‌آورد با حرف‌های صریح و تندش در بحث‌های سیاسی روز شرکت می‌کند و گاه با این حرف‌ها باعث رنجش دیگران می‌شود. مثلاً او از ناپلئون دفاع می‌کند و معتقد است او آدم‌بزرگی است، چون بااینکه انقلاب پیروز شده ولی حقوق شهروندانش را حفظ کرده است. برای همین آنا پاولونا بانی محفلی که پی‎یر در آنجا مهمان است همه‌جا مواظب حرف زدن‌های اوست. پرنس آندره دوست پی‌یر نیز تقریباً با او هم‌عقیده است و می‌گوید کارهای ملی یک امپراتور را باید از مسائل خصوصی او جدا کرد.

با تمام این تفاسیر چرا باید خواندن کتاب طولانی و عمیقی مانند داستان های جنگ و صلح برای خوانندگان جذابیت داشته باشد؟ این رمان در تمام صفحات و روزهای خود مضامین عمیقی همچون سرنوشت آزاد و یا از پیش تعیین‌شده را موردنقد قرا می‌دهد. در حقیقت باید چنین گفت که تولستوی در رمان جنگ و صلح به بیانی شیوا به این بحث پرداخته است که آیا انسان سرنوشت از پیش تعیین‌شده‌ای دارد؟ تصمیماتی که می‌گیرد از سر اختیار است و یا همگی داستان‌هایی از پیش تعیین‌شده‌اند و همگی انسان‌ها از ازل تا ابد عروسک‌هایی در خیمۀ عروسک‌گردانان هستند؟

فلسفه و تفکری که تاب حال به بیان و زبان‌های مختلف در تمام ادیان و فرهنگ‌های دنیا موردبحث قرارگرفته است و هریک دلایلی در پذیرش و یا رد آن آورده‌اند. تولستوی در شاهکار خود چنین مفاهیمی را در پیوند با جنگ و به شکلی وسیع‌تر موردبررسی قرار داده است و با استفاده از ۵۸۰ شخصیتی که در داستان خود خلق کرده است، تصمیمات آن‌ها را موردبررسی قرار داده و تأثیر هر یک از تصمیمات بر دیگری را به تصویر می‌کشد.

بهترین تصویرسازی از چنین فلسفه‌ای را به‌خصوص در بخش‌های پایانی کتاب و مکالمات بین ناپلئون و پی‌یر مشاهده می‌کنیم. در تمام کتاب‌ها به‌گونه‌ای نامحسوس به بررسی این مفهوم عمیق پرداخته‌شده است اما در بخش‌های پایانی که نسبتاً طولانی‌تر هم هستند، به‌وضوح شاهد تنش بین دو شخصیت نامبرده هستیم و این بهترین نمونه از بررسی سرنوشت آزاد و یا غیرقابل‌اجتناب است.

در ادامه صحبت‌های ناپلئون و پی‌یر مشاهده می‌کنیم که مفهوم آزادی چگونه به زبانی روایی موردبحث قرارگرفته است. مفهوم آزادی در تصمیم‌گیری بهترین تصویرسازی و توصیف ممکن را در مکالمات دو شخصیت نامبرده و بخش‌های پایانی کتاب دارد. در حقیقت لئو تولستوی، این ادیب ارزشمند روسی در تلاش است تا این مفهوم را بیان کند که آزادی بستگی به موقعیتی دارد که افراد در آن قرار می‌گیرند. به‌خصوص این موضوع زمانی روشن می‌شود که پی یر به این درک می‌رسد که اگر اسیر باشد آزادی بیشتری دارد تا اینکه یکی از اشراف ثروتمند که همه‌چیز در اختیار دارد. بررسی چنین تفکرات عمیقی در این شاهکار ادبی خود یکی از بزرگ‌ترین دلایلی است که رمان جنگ و صلح را خواندنی می‌کند. البته این تنها یک از دریای ویژگی‌های ادبی و ارزشمند این رمان‌نویس روسی است.

همچنین مخاطبان میتوانند جهت دسترسی به کتاب صوتی جنگ و صلح به اپلیکیشن نوین کتاب گویا مراجعه کنند از سال ۱۳۹۵ نوین کتاب گویا اولین همکاری‌اش را با پلتفرم «نوار» برای عرضه‌ی دیجیتال آثارش آغاز کرد. در آن زمان، هنوز پلتفرم‌های عرضه‌ی دیجیتال در حوزه‌ی کتاب چندان شکل نگرفته بودند. اما حالا، فیدیبو،‌ کتابراه و طاقچه هم آثار نوین کتاب را به دست مخاطبان کتاب گویا می‌رسانند. این کتاب با خوانش مهیار ستاری در دو جلد روایت شده است .

مهیار ستاری مدرک کارشناسی تئاتر با گرایش بازیگری دارد. او از سال ۱۳۷۹ همکاری‌اش را با رادیو به عنوان بازیگر نمایش رادیویی و گوینده آغاز کرد و تا کنون با رادیو ایران، رادیو نمایش، رادیو صدای آشنا همکاری داشته است. ستاری در سال ۱۳۸۲ کار اجرای تلویزیونی در شبکه‌های تلویزیونی یک سیما و سلامت را آغاز کرد؛ سپس در سال ۱۳۸۸ کار دوبله را شروع کرد و هم‌اکنون عضو انجمن گویندگان و سرپرستان فیلم است. ستاری نزد استادانی چون «مرحوم صدرالدین شجره»، «میکائیل شهرستانی»، «داریوش کاردان» و «امیر نوری» تعلیم دیده است.

مهسا جلوه