زندگینامه: محمدرضا شفیعی کدکنی
محمدرضا شفیعی کدکنی در نوزدهم مهرماه ۱۳۱۸ در کدکن از روستاهای قدیمی بین نیشابور و تربت حیدریه به دنیا آمد. شفیعی کدکنی هرگز به دبستان و دبیرستان نرفت و از آغاز کودکی نزد پدر خود (که روحانی بود) و محمدتقی ادیب نیشابوری (ادیب نیشابوری دوم) به فراگیری زبان و ادبیات عرب پرداخت (در هفت‌سالگی تمام الفیهٔ ابن مالک را از حفظ بود) و فقه، کلام و اصول را نزد شیخ هاشم قزوینی (معروف به «فقیه آزادگان») فراگرفت.
وی پس از مرگ شیخ هاشم، تا آخرین مراحل درس خارج فقه را نزد سید محمدهادی میلانی خواند . او به پیشنهاد دکتر علی‌اکبر فیاض در دانشگاه فردوسی مشهد نام‌نویسی کرد و در کنکور آن سال نفر اول شد و به دانشکدهٔ ادبیات رفت و مدرک کارشناسی خود را در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه فردوسی، و مدرک دکتری را نیز در همین رشته از دانشگاه تهران گرفت. او مدتی در بنیاد فرهنگ ایران و کتابخانه مجلس سنا به کار اشتغال ورزید و سپس به عنوان استاد دانشکده ادبیات تهران در رشته سبک شناسی و نقد ادبی به کار مشغول شد.
دکتر شفیعی همچنین مدتی را بنا به دعوت دانشگاه‌های آکسفورد انگلستان و پرینستون آمریکا و ژاپن به عنوان استاد به تدریس و تحقیق اشتغال داشت. شفیعی کدکنی از سال ۱۳۴۸ تاکنون استاد دانشگاه تهران است. بدیع‌الزمان فروزانفر زیر برگهٔ پیشنهاد استخدام وی نوشته بود «احترامی است به فضیلت او». شفیعی از جمله دوستان نزدیک مهدی اخوان ثالث، شاعر خراسانی، به‌شمار می‌رود و دلبستگی خود را به اشعار وی پنهان نمی‌کند.در سالهای بعد از 1332 با همکاری تنی چند از جوانان شاعر و اهل ادب انجمن ادبی تشکیل دادند که بیشتر طرفداران شعر نو و ادبیات داستانی و ترجمه ادبیات فرنگی بودند که دکتر علی شریعتی نیز از جمله اعضای آن انجمن بودند.
او در زمانی که در مشهد به تحصیل اشتغال داشت از اعضای موثر و فعال انجمنهای ادبی به شمار می رفت و از همان آغاز نوجوانی آثارش در مطبوعات خراسان با نام مستعار ش م سرشک به چاپ می رسید.و طی آشنایی با نیما یوشیج سبک شعر نو را انتخاب کرد.
بیشتر بخوانید
- زندگینامه: محمدرضا شفیعی کدکنی
- پادکست / زندگینامه محمدرضا شفیعی کدکنی
- تصاویر استاد شفیعی کدکنی و بزرگان هنر و ادبیات فارسی
- هوشنگ ابتهاج (ه. الف. سایه)
زمزمه‌ها در حال و هوای سبک هندی سروده شده و تعلق خاطر شاعر به شاعران خراسانی را می‌رساند. دفتر شعر «در کوچه باغ‌های نیشابور» که در سال۱۳۵۰ منتشر شد، وی را به اوج شهرت رساند.
سروده (هزاره دوم آهوی کوهی) یکی از ناب‌ترین اشعار م. سرشک است که در زمره ماندگارترین اشعار معاصر فارسی‌قلمداد شده است.
در اشعار دکتر شفیعی‌کد کنی‌چند ویژگی به چشم می‌خورد: شاعر به سنت‌های ادبی ایران و اسلام دلبستگی دارد و این رایحه فرهیختگی را در اشعار خود به بهترین نحو منعکس‌کرده است.
دیگر اینکه طبیعت و محیط طبیعی استان خراسان را در اشعار خود آشکار کرده و خواننده را با آمیزه‌ای از خاطرات تاریخی خود و طبیعت عبوس خراسان آشنا می‌سازد. اشعار دکتر کدکنی غالبا رنگ اجتماعی دارد و اوضاع جامعه ایران در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی در شعر او به صورت‌تصاویر، رمزها و کنایه‌ها جلوه‌گراست.
او در عرصه تالیف و تصحیح و ترجمه و نقد و تحقیق، بی هیچ تردیدی، چهره‌ای ممتاز در ادبیات ایران است.
کتاب‌های «صور خیال در شعر فارسی»، «موسیقی شعر»، «اسرار التوحید» و ده‌ها کتاب و مقاله دیگر وی امروزه، در زمره آثار مرجع به شمار می‌روند.
همسر شفیعی کدکنی
دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی در سال ۱۳۴۹ وقتی ۳۱ ساله بود ازدواج کرد، همسرش فارغ‌التحصیل رشته حقوق و از شیفتگان شعر بود؛ حاصل این زندگی سه فرزند است.
نشان عالی هنر برای صلح شفیعی کدکنی
در مهر ۱۳۹۸ در هفتمین دورهٔ جشنوارهٔ بین‌المللی هنر برای صلح، «نشان عالی هنر برای صلح» به سببِ بیش از نیم قرن تلاش در اعتلای فرهنگ و ادب پارسی به محمدرضا شفیعی کدکنی اهدا شد.
آغاز شعر سرودن شفیعی کدکنی
شفیعی کدکنی سرودن شعر را از جوانی به شیوه قدمایی آغاز کرد و پس از چندی به سبک نو مشهور به نیما یوشیج روی آورد. با انتشار دفتر شعر در کوچه باغ‌های نشابور نام‌آور شد. آثار شفیعی را می‌توان به سه گروه انتقادی و نظری و مجموعه اشعار خود وی تقسیم کرد. وی با انتشار دفتر شعر در کوچه باغ‌های نشابور نام‌آور شد. شفیعی کدکنی را باید در زمره شاعران اجتماعی دانست، او در اشعار خود تصویری از جامعه ایرانی در دههٔ ۴۰ و ۵۰ خورشیدی را بازتاب می‌دهد و با رمز و کنایه آن دوران را به خواننده نمایانده، دلبستگی و گرایش فراوان به آئین و فرهنگ ایرانی و به خصوص خراسان را نشان می‌دهد.
شعری از دکتر شفیعی کدکنی:
شعر سفر به خیر؛ از مجموعه در کوچه باغ‌های نیشابور:
«به کجا چنین شتابان؟» / گون از نسیم پرسید
«دل من گرفته زاین جا / هوس سفر نداری / زغبار این بیابان؟»
«همه آرزویم اما / چه کنم که بسته پایم»
«به کجا چنین شتابان؟»
«به هر آن کجا که باشد، به جز این سرا، سرایم»
«سفرت به خیر اما تو و دوستی، خدا را /
چو از این کویر وحشت به سلامتی گذشتی، / به شکوفه ها، به باران،/
برسان سلام ما را».
استاد شفیعی کدکنی به شهر نیشابور تعلق خاطر خاصی دارد. او در «مرثیه های سرو کاشمر» در شعری به نام « در جست و جوی نشابور»، احساسات خود را چنین بیان می‌کند:
در نشابورم و جویای نشابور هنوز
وه !
چه ها فاصله !
اینجاست
درین نقطه که من
در دل شهرم و هر لحظه شوم دورهنوز
در نشابورم و جویای نشابور هنوز
پرسم از خویش و
ـ نه با خویش ـ
درین لحظه : کجاست
جای آن جام ، که در ظلمت اعصار و قرون
پرتو باده اش از دور دهد نور هنوز ؟
در نشابورم و جویای نشابورهنوز
هزاره دوم آهوی کوهی ـ
روحم ابری و
افق سرخ و
درختان صرعی
لیک آن دور
یکی پیر در افسانه و سحر
زآستین کرده برون طرفه ، یکی طنبوری
می زند راه حزینی ، همه درمویه چنانک
هفت دریای جهان
با همه طوفان هایش
می زند غوطه در آن کاسه ً طنبور هنوز
در نشابورم و جویای نشابور هنوز
هزاره دوم آهوی کوهی ـ
آثار محمدرضا شفیعی کدکنی
مجموعه اشعار
- ۱۳۴۴ - زمزمه‌ها
- ۱۳۴۴ – شبخوانی
- ۱۳۴۷ - از زبان برگ
- ۱۳۵۰ - در کوچه‌باغ‌های نشابور
- ۱۳۵۶ - بوی جوی مولیان
- ۱۳۵۶ - از بودن و سرودن
- ۱۳۵۶ - مثل درخت در شب باران
- ۱۳۷۶ - هزارهٔ دوم آهوی کوهی (مرثیه‌های سرو کاشمر، خطی ز دل تنگی، غزل برای گل آفتابگردان، ستاره‌ی دنباله‌دار و در ستایش کبوترها)
- ۱۳۹۹ - طفلی به نام شادی
هفت دفتر زمزمه‌ها، شبخوانی، از زبان برگ، در کوچه‌باغ‌های نشابور، مثل درخت در شب باران، از بودن و سرودن، بوی جوی مولیان در مجموعه‌ای به نام آیینه‌ای برای صداها که برگرفته از شعری به همین نام از دفتر بوی جوی مولیان است، گردآوری شده است.
آثار نظری و انتقادی و تصحیح و ترجمه
- صور خیال در شعر فارسی
- موسیقی شعر
- تصحیح اسرارالتوحید نوشتهٔ محمد بن منور بن ابی‌سعد بن ابی‌طاهر بن ابی‌سعید میهنی
- تصحیح تاریخ نیشابور نوشتهٔ حاکم نیشابوری
- از مجموعهٔ آثار فریدالدین عطار نیشابوری، انتشارات سخن:
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات مختارنامه
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات مصیبت‌نامه
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات منطق‌الطیر
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات اسرارنامه
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات الهی‌نامه
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات دیوان عطار (هنوز به چاپ نرسیده‌است)
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات تذکرةالاولیاء، در دو جلد
- مقدمه، ترجمه و تعلیقات بر آفرینش و تاریخ از طاهربن مطهربن مقدسی در دو جلد، نشر آگاه
- مفلس کیمیا فروش دربارهٔ شعر انوری، انتشارات سخن
- زبور پارسی: نگاهی به زندگی و غزل‌های عطار، نشر آگاه
- تازیانه‌های سلوک: در بارهٔ قصاید سنایی، نشر آگاه
- در اقلیم روشنایی: تفسیر چند غزل حکیم سنایی، نشر آگاه
- شاعر آئینه‌ها: بررسی سبک هندی و شعر بی دل دهلوی، نشر آگاه
- آن سوی حرف و صوت: گزیدهٔ اسرارالتوحید، انتشارات سخن
- از مجموعهٔ میراث عرفانی ایران، انتشارات سخن:
- دفتر روشنایی (دربارهٔ بایزید بسطامی)
- نوشته بر دریا (دربارهٔ ابوالحسن خرقانی)
- چشیدن طعم وقت (دربارهٔ ابوسعید ابوالخیر)
- در هرگز و همیشهٔ انسان (دربارهٔ خواجه عبدالله انصاری)
- درویش ستیهنده (دربارهٔ شیخ جام ژنده‌پیل)
- زبان شعر در نثر صوفیه درآمدی به سبک‌شناسی نگاه عرفانی
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات بر حالات و سخنان ابوسعید تألیف جمال‌الدین ابوروح لطف‌الله بن ابی‌سعید بن ابی‌سعد، انتشارات سخن
- ادوار شعر فارسی از مشروطه تا سقوط سلطنت، انتشارات سخن
- زمینهٔ اجتماعی شعر فارسی، انتشارات اختران ۸۶
- قلندریه در تاریخ دگردیسی‌های یک ایدئولوژی، انتشارات سخن ۸۶
- ترجمهٔ تصوف اسلامی و رابطهٔ انسان و خدا، نوشتهٔ رینولد نیکلسون نشر سخن
- تصحیح غزلیات شمس تبریز انتشارات سخن ۸۸
- مقدمه‌نویسی و انتشار تصویر نسخه خطی منظومهٔ علی‌نامه، انتشارات میراث مکتوب ۸۸
- مقدمهٔ تحلیلی و تعلیقات بر دیوان قائمیات، نو یافته‌ترین دیوان شعری مذهب اسماعیلیه، به تصحیح «سید جلال حسینی بدخشانی»، انتشارات میراث مکتوب
- با چراغ و آینه در جستجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران، انتشارات سخن، ۹۱
- حالات و مقامات م. امید (مهدی اخوان ثالث)، انتشارات سخن، ۹۱
- شاعری در هجوم منتقدان، نقد ادبی در سبک هندی پیرامون شعر حزین لاهیجی، نشر آگه، ۱۳۷۵
- مقدمه، تصحیح و تعلیقات «مرموزات اسدی در مزمورات داودی» از نجم‌الدین رازی، انتشارات سخن
- رستاخیز کلمات درس‌گفتارهایی دربارهٔ تئوری فرمالیسم روسی، انتشارات سخن، ۹۲
- گزیدهٔ غزلیات شمس، ناشر: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری مؤسسهٔ انتشارات امیرکبیر
- ترجمهٔ آوازهای سندباد سرودهٔ عبدالوهاب البیاتی، انتشارات نیل، ۱۳۴۸
- شعر معاصر عرب انتشارات سخن
- این کیمیای هستی (ویراست دوّم در سه جلد)، انتشارات سخن، ۱۳۹۷
- رسوم دارالخلافه یا نقش آئین‌های ایرانی در نظام خلافت اسلامی؛ هلال ابن محسن صابی، تصحیح این متن، نشر کارنامه، ۱۳۹۷
ارسال نظر