هنگام روزه‌داری چه اتفاقی در بدن رخ می‌دهد؟

ازنظر علمی شواهد زیادی در خصوص فواید روزه برای بدن وجود دارد، اگرچه قابل‌توجه‌ترین داده‌ها در مطالعات روی حیوانات ثبت‌شده است. با این‌حال، این یافته‌ها برای انسان امیدوارکننده بوده و نشان می‌دهد که روزه گرفتن می‌تواند منجر به کاهش فشارخون، سم‌زدایی، بهبود کنترل قند خون و کاهش التهاب شود. همچنین روزه عملکرد روده را بهبود می‌بخشد و محافظت بالقوه‌ای را در برابر انواع مختلف سرطان ارائه می‌دهد.

هنگام روزه‌داری چه اتفاقی در بدن رخ می‌دهد؟

اساساً روزه‌داری بدن ما را از سموم پاک می‌کند و سلول‌ها را وادار به انجام فرآیند‌هایی می‌کند که معمولاً باوجود جریان ثابت سوخت از غذا، تحریک نمی‌شوند.

وقتی روزه می‌گیریم، بدن به گلوکز دسترسی معمولی ندارد و سلول‌ها را مجبور می‌کند برای تولید انرژی به وسایل و مواد دیگری متوسل شوند. درنتیجه، بدن گلوکونئوژنز یا همان فرآیندی طبیعی تولید قند را آغاز می‌کند. کبد با تبدیل مواد غیر کربوهیدراتی مانند لاکتات، اسید‌های آمینه و چربی‌ها به انرژی گلوکز کمک می‌کند. ازآنجایی‌که بدن ما در طول روزه‌داری انرژی خود را حفظ می‌کند، میزان متابولیسم پایه ما (میزان انرژی که بدن ما هنگام استراحت می‌سوزاند) کارآمدتر می‌شود و درنتیجه ضربان قلب و فشارخون ما کاهش می‌یابد.

به نظر می‌رسد که روزه گرفتن برای مدت کوتاه می‌تواند باعث ایجاد کتوز (سوخت‌وساز طبیعی بدن) شود که این فرآیند زمانی رخ می‌دهد که بدن گلوکز کافی برای انرژی ندارد، بنابراین چربی‌های ذخیره‌شده را در عوض تجزیه می‌کند. این باعث افزایش موادی به نام کتون می‌شود و همراه با کالری کمتری که به‌طورکلی مصرف می‌شود، می‌تواند منجر به کاهش وزن شود. تحقیقات نشان می‌دهد که روزه‌داری متناوب به‌اندازه یک رژیم غذایی کم‌کالری معمولی برای کاهش وزن مؤثر است.

روزه همچنین بر فرآیند‌های متابولیک در بدن تأثیر می‌گذارد که ممکن است برای کاهش التهاب و همچنین بهبود تنظیم قند خون و پاسخ به استرس فیزیکی مؤثر باشد. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که این ممکن است شرایط مرتبط با التهاب مانند آرتریت (روماتیسم مفصلی)، آسم و ام‌اس را بهبود بخشد. بنابراین، روزه فارغ از بُعد معنوی برای بهبود سلامتی توصیه می‌شود.

فواید روزه برای سلامتی

تحقیقات نشان داده که روزه فواید بسیاری برای سلامتی دارد. اگرچه روزه برای بسیاری از افراد بی‌خطر است، اما روزه برای همه افراد هم مناسب نیست. زنان باردار و شیرده، بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱، سنگ کلیه، رفلاکس معده و سایر مشکلات پزشکی ازجمله افرادی هستند که قبل از روزه گرفتن حتماً باید با پزشک خود مشورت نموده و در صورت اجازه پزشک، روزه‌بگیرند، اما به طور کلی، روزه فواید علمی ثابت‌شده‌ای دارد که به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

باعث کنترل قند خون می‌شود

چندین مطالعه نشان داده‌اند که روزه گرفتن ممکن است کنترل قند خون را بهبود بخشد که این امر، می‌تواند به‌ویژه برای کسانی که در معرض خطر دیابت هستند، مفید باشد. یک مطالعه روی ۱۰ نفر مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که روزه به‌طور قابل‌توجهی سطح قند خون را کاهش می‌دهد.

در همین حال، بررسی دیگری در سال ۲۰۱۴ نشان داد که روزه متناوب در کاهش مقاومت به انسولین مؤثر است و این امر می‌تواند حساسیت بدن به انسولین را افزایش دهد و به آن اجازه می‌دهد گلوکز را از جریان خون به سلول‌ها انتقال دهد. همراه با اثرات بالقوه روزه در کاهش قند خون، این امر می‌تواند به ثابت نگه‌داشتن قند خون نیز کمک کند و از افزایش و کاهش سطح قند خون جلوگیری نماید.

البته به خاطر داشته باشید که برخی از مطالعات نشان داده‌اند که روزه‌داری ممکن است بر میزان قند خون در مردان وزنان تأثیر متفاوتی بگذارد. به‌عنوان‌مثال، یک مطالعه نشان داد که روزه‌داری به بهبود کنترل قند خون در زنان کمک می‌کند، اما در مردان تأثیری ندارد.

به کاهش علائم ام‌اس کمک می‌کند

ام‌اس بیماری است که در آن سیستم ایمنی به سیستم عصبی مرکزی بدن (CNS) آسیب می‌رساند. این باعث می‌شود سیگنال‌های ارتباطی درون مغز و بین مغز و بدن قطع شود. این تداخل در جریان اطلاعات می‌تواند علائم مختلفی مانند درد، خستگی، بی‌حسی، گزگز، تغییرات خلقی، مشکلات حافظه، کوری و فلج را ایجاد کند.

محققان در حال بررسی چگونگی تأثیر روزه متناوب بر ام‌اس هستند. هنگامی‌که سیستم ایمنی به سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) در ام اس حمله می‌کند، التهاب ایجاد می‌شود. التهاب می‌تواند باعث آسیب به پوشش محافظ اطراف رشته‌های عصبی (میلین) شود. این آسیب عصبی منجر به علائم مرتبط با ام‌اس می‌شود. برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که روزه‌داری و محدودیت کالری ممکن است باکتری‌های روده را در افراد مبتلا به ام‌اس تغییر دهد و این امر، ممکن است التهاب و پاسخ ایمنی بدن را کاهش دهد یا آن را تغییر دهد تا دیگر به سیستم عصبی مرکزی حمله نکند.

اما از آنجایی که علائم ام‌اس از فردی به فرد دیگر مبتلا به ام‌اس متفاوت است و می‌تواند از موقت تا مزمن متغیر باشد، این افراد بهتر است با توجه به‌شدت بیماری خود قبل از شروع روزه با پزشک خود مشورت نمایند.

استرس را کاهش می‌دهد

روزه یک الگوی غذایی است که به مدیریت عادات غذایی نامنظم و تقویت سیستم گوارشی با حذف سموم از بدن کمک می‌کند. حذف سموم، سلامت روده را تقویت و به آرامش ذهن نیز کمک می‌کند. درواقع، طبق تحقیقات منتشرشده توسط انتشارات سلامت هاروارد، سلامت روده به‌طور جدایی‌ناپذیری با سلامت روانی مرتبط است؛ بنابراین، سطح کلی استرس و اضطراب ممکن است هنگام روزه‌داری کاهش یابد، زیرا بدن دوره‌ای از پاک‌سازی و بهبود سلامت روده را تجربه می‌کند.

به پیشگیری از سرطان کمک می‌کند

سرطان با رشد کنترل نشده سلول‌ها مشخص می‌شود. ثابت‌شده است که روزه چندین اثر مفید بر متابولیسم دارد که ممکن است منجر به کاهش خطر ابتلا به سرطان شود. شواهد از مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که روزه‌داری متناوب ممکن است به پیشگیری از سرطان کمک کنند. تحقیقات روی انسان‌ها نیز به یافته‌های مشابهی منجر شده است، اگرچه مطالعات بیشتری موردنیاز است. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد روزه‌داری عوارض جانبی مختلف شیمی‌درمانی را در انسان کاهش می‌دهد.

فوایدی برای مغز دارد

آنچه برای بدن مفید است اغلب برای مغز نیز مفید است. روزه ویژگی‌های متابولیکی مختلفی را که برای سلامت مغز مهم هستند، بهبود می‌بخشد. روزه منجر به کاهش استرس اکسیداتیو، التهاب، سطح قند خون و مقاومت به انسولین می‌شود. چندین مطالعه روی موش‌ها نشان داده‌اند که روزه ممکن است رشد سلول‌های عصبی جدید را افزایش دهد که این امر برای عملکرد مغز فوایدی دارد.

روزه همچنین سطح هورمون مغزی به نام فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF) را افزایش می‌دهد. این در حالی است که کمبود BDNF، در افسردگی و سایر مشکلات مغزی دخیل است لذا افزایش آن در حین روزه‌داری می‌تواند منجر به کاهش افسردگی و سایر مشکلات مغزی شود. مطالعات حیوانی همچنین نشان داده است که روزه از آسیب مغزی ناشی از سکته مغزی محافظت می‌کند.

طول عمر را افزایش می‌دهد

یکی از هیجان‌انگیزترین کاربرد‌های روزه، توانایی آن در افزایش طول عمر است. مطالعات روی جوندگان نشان داده است که روزه‌داری متناوب طول عمر را افزایش می‌دهد. در برخی از این مطالعات، اثرات کاملاً چشمگیر بود. در یک مطالعه قدیمی‌تر، موش‌هایی که یک روز در میان روزه می‌گرفتند، ۸۳ درصد بیشتر از موش‌هایی که روزه نمی‌گرفتند، عمر کردند.

در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷، موش‌هایی که یک روز در میان روزه می‌گرفتند، شاهد افزایش طول عمرشان حدود ۱۳ درصد بودند. همچنین این تحقیقات نشان داد که روزه‌داری روزانه باعث بهبود سلامت کلی موش‌های نر می‌شود و به تأخیر در شروع شرایطی مانند بیماری کبد چرب و سرطان کبد که هر دو در موش‌های مسن شایع هستند، کمک می‌کند.

اگرچه این امر در انسان‌ها چندان مشخص نیست و دانشمندان هنوز به‌طور دقیق علت افزایش طول عمر در افراد روزه‌دار را درک نکردند، ولی به دلایلی ناشناخته سلول‌ها زمانی که انسان روزه می‌گیرد مقاومت بیشتری در برابر عوامل آسیب‌زننده از خود نشان می‌دهند. با توجه به فواید شناخته‌شده روزه برای متابولیسم و انواع نشانگر‌های سلامتی، منطقی است که روزه گرفتن می‌تواند کمک کند زندگی طولانی‌تر و سالم‌تری داشته باشیم.