چگونه از ابتلا به آلزایمر جلوگیری کنیم؟

همه ما گاهی در روزمرگی‌هایمان دچار فراموشی‌‌های شدید یا خفیفی می‌شویم که در اثر عوامل زیادی مانند استرس، نداشتن تمرکز، مشغله‌های فکری، ارث و ژنتیک، کهولت سن و... به وجود می‌آید.

به همسرش می‌گوید: «تو ندیدی من کیف پولمو کجا گذاشتم؟ همه جارو گشتم هیچ جا نیست. آب شده رفته تو زمین. نمیدونم چرا تازگیا همه چیزمو گم می‌کنیم!» احتمالاً برایتان پیش آمده که به یاد نیاورید کلید ماشین و یا وسایلتان را کجا گذاشته‌اید؟ یا نام شخصی را که به تازگی با او ملاقات کرده‌اید فراموش کنید؟

همه ما گاهی در روزمرگی‌هایمان دچار فراموشی‌‌های شدید یا خفیفی می‌شویم که در اثر عوامل زیادی مانند استرس، نداشتن تمرکز، مشغله‌های فکری، ارث و ژنتیک، کهولت سن و... به وجود می‌آید. تعداد دفعات و نوع این فراموشی‌ها می‌تواند در طولانی مدت عواقب مختلفی از جمله ابتلا به آلزایمر داشته باشد که در این گزارش برخی از انواع از دست دادن حافظه را بررسی خواهیم کرد.

فراموشی در پیری

برخی از مشکلات حافظه علاوه بر افت برخی مهارت‌های مربوط به تفکر، بخشی از فرآیند پیری است. با این حال بین تغییرات عادی در حافظه، از دست دادن حافظه همراه با بیماری آلزایمر و اختلالات مربوط به آن تفاوت‌هایی وجود دارد. در این نوع از اختلال حافظه ممکن است فرد نام شخصی را برای لحظاتی فراموش کند اما بعد از گذشت مدتی آن را به خاطر بیاورد.

حتی این افراد در مواردی مجبور می‌شوند برای به خاطر سپردن قرارها و برنامه‌هایشان فهرستی از آنها تهیه کنند؛ اما به طور کلی این تغییرات در حافظه قابل کنترل هستند و توانایی فرد را در کار، زندگی مستقل یا حفظ یک زندگی اجتماعی مختل نمی‌کند. از دست دادن حافظه ناشی از افزایش سن مانعی برای داشتن یک زندگی کامل و پربار نیست. 

«زوال عقل»، مخل زندگی روزمره 

«زوال عقل» نوعی اختلال حافظه است با مجموعه‌ای از علائم مانند اختلال در حافظه، استدلال، قدرت قضاوت، زبان و سایر مهارت‌های تفکر نمایان می‌شود. زوال عقل معمولا به تدریج شروع شده و در گذر زمان پیشرفت می‌کند و توانایی‌های فرد را در کار تعاملات اجتماعی و روابط مختل می‌کند. از دست دادن حافظه به طوری که زندگی فرد را مختل کند، یکی از اولین و بارزترین نشانه‌های زوال عقل است.

از جمله علائم ابتدایی ابتلا به این نوع از اختلال حافظه می‌توان به مواردی مانند پرسیدن مکرر سوالات مشابه، فراموش کردن کلمات رایج هنگام صحبت کردن، استفاده نابه جا از کلمات، صرف زمان بیشتر برای انجام اموری که برای فرد آشنا است و در آن مهارت دارد، گذاشتن وسایل در جای نامناسب مانند قرار دادن کیف پول در کشوی آشپزخانه، گم شدن هنگام راه رفتن با رانندگی در منطقه‌ای که برای فرد آشنا است، تغییر در خلق و خو یا رفتار بدون دلیل مشخص و... اشاره کرد.

چرا دچار فراموشی «زوال عقل» می‌شویم؟

فراموشی‌های غیرارادی و زوال عقل می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌ها و اختلال‌های دیگر مانند آلزایمر، زوال عقل عروقی، فراموشی پیشانی گیجگاهی، زوال عقل اجسام لویی «یکی از انواع زوال عقل» و... در فرد باشد. این بیماری‌ها شایع‌ترین بیماری‌های مربوط به زوال عقل هستند که باعث آسیب پیشرونده به مغز و در نتیجه زوال عقل می‌شوند.

گفتنی است که روند بروز بیماری «آسیب شناسی» هر یک از این موارد تا حدودی متفاوت است. همیشه اختلال حافظه و فراموشی اولین علامت نیست و نوع مشکلات حافظه متفاوت است. هم چنین ممکن است بیش از یک نوع زوال عقل در یک فرد وجود داشته باشد که به عنوان زوال عقل مختلط شناخته می‌شود.

همچنین کمبود ویتامین‌هایی مانند B۱۲  «ویتامین B۱۲ به حفظ سلامت سلول های عصبی و گلبول های قرمز خون کمک می‌کند» می‌تواند در ابتلا به اختلالات حافظه مؤثر باشد. گفتنی است که کمبود ویتامین B۱۲ که در افراد مسن شایع است و می‌تواند باعث مشکلات حافظه شود.

لازم به ذکر است که برخی از بیماری‌ها مانند کم کاری تیروئید و سایر بیماری‌های مغزی «تومور یا عفونت در مغز» می تواند باعث مشکلات حافظه یا سایر علائم شبیه به زوال عقل شود.

اختلال شناختی خفیف

این اختلال شامل کاهش قابل توجه عملکرد حداقل یکی از مهارت‌های تفکر مانند حافظه است. اختلال شناختی خفیف، با شدت بیشتری نسبت به تغییرات حافظه ناشی از افزایش سن و در عین حال خفیف تر از زوال عقل بروز پیدا می‌کند. این بیماری عموماً مانع از انجام کارهای روزمره و مشارکت‌های اجتماعی نمی‌شود. اما ممکن است در بسیاری از افراد به زوال عقل منجر شود.

آیا زوال عقل قابل درمان است؟

بسیاری از مشکلات پزشکی می‌توانند باعث از دست دادن حافظه یا سایر علایم شبیه به زوال عقل شوند. اکثر این بیماری‌ها قابل درمان هستند و پزشک می‌تواند عاملی که باعث به وجود آمدن این شرایط شده را بررسی کند.

دلایل احتمالی از دست دادن حافظه برگشت پذیر شامل داروها «برخی از داروها یا ترکیبی از داروها می‌توانند باعث فراموشی یا گیجی شوند»، ضربه یا جراحت جزئی به سر «آسیب به سر در اثر زمین خوردن یا تصادف می تواند باعث مشکلات حافظه شود؛ حتی اگر فرد هوشیاری خود را از دست ندهد»، اختلالات عاطفی «استرس، اضطراب یا افسردگی می تواند باعث فراموشی، گیجی و مشکل در تمرکز شود و فعالیت های روزانه را مختل کند»، اعتیاد به الکل «اعتیاد مزمن به الکل می‌تواند به طور جدی توانایی‌های ذهنی را مختل کند. هم چنین الکل می‌تواند با داروها تداخل کرده و باعث از دست دادن حافظه شود.»

چگونه از ابتلا به آلزایمر جلوگیری کنیم؟

انجام تمرین‌های جلوگیری از آلزایمر «گوش‌دادن به رادیو، خواندن روزنامه و حل جدول برای جلوگیری از آلزایمر، چینش پازل یا حل بازی سودوکو، یادگیری یک زبان جدید، طبیعت‌گردی و بازدید از موزه‌ها»، ‌افزایش مشارکت اجتماعی، ورزشی هوازی، ترک سیگار و مصرف الکل، مصرف داروهای گیاهی پیشگیری از آلزایمر و... از جمله روش‌های پیشگیری از ابتلا به آلزایمر است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

کنار آمدن با این بیماری و پذیرفتن شروع احتمالی آن ممکن است دشوار باشد. برخی افراد سعی می‌کنند این مشکل را پنهان کنند. گاهی حتی برخی از اعضای خانواده و یا دوستان هم سعی در چشم پوشی از این مشکل می کنند. اما مهم است بدانید که تشخیص فوری اختلالات مرتبط با حافظه بسیار حائز اهمیت است و به فرد مبتلا کمک می‌کند تا درمان مناسب را دریافت کند.

هم چنین تشخیص زودهنگام اختلال شناختی خفیف، بیماری آلزایمر یا اختلال مربوط به آن کمک می‌کند؛ بنابراین باید به محض مشاهده علائم اولیه بهتر است که متخصص مراجعه کنید. 

پزشک «زوال عقل» را چگونه تشخیص می‌دهد؟

به احتمال زیاد پزشک برای تشخیص بیماری زوال عقل از شما سوالاتی می‌پرسد؛ بنابراین برای تأیید صحت حرفهایتان یکی از اعضای خانواده در کنارتان حضور داشته باشد تا درستی حرفهایتان را تأیید کند. سوالات ممکن است شامل مواردی مانند مشکلات حافظه شما از چه زمانی شروع شد؟، چه داروهای بدون نسخه و مکمل های غذایی و در چه دوزهایی مصرف می کنید؟، آیا اخیرا تصادف کرده‌اید، سرتان ضربه خورده یا زخمی شده‌اید؟  آیا احساس ناراحتی افسردگی یا اضطراب می‌کنید؟ آیا اخیرا در زندگی یک فقدان یا تغییر بزرگ و یا رویداد استرس زا داشته اید؟

علاوه بر معاینه عمومی احتمالا پزشک برای سنجش حافظه و سایر مهارت‌های تفکر، آزمایش خون و آزمایش‌های تصویربرداری از مغز را تجویز کند که می‌تواند به شناسایی علل برگشت‌پذیر مشکلات حافظه و علائم شبه زوال عقل کمک کند.

 برای تشخیص این بیماری بهتر است به پزشک متخصص مغز و اعصاب، روانپزشک، روان‌شناس  و یا متخصص بیماری‌های سالمندان مراجعه کنید.

منبع: فارس