پیش‌بینی ترسناک هواشناسی از پاییز جهنمی؛ «لانینا» دختر ترسناک کوچک در ایران

ال نینو و لانینا، به  ایران می رسند؟ بر اساس پیش‌بینی‌ها، در فصل‌های تابستان، پاییز و زمستان ال نینو می رود و «لانینا» بر کشور حاکم می‌شود. ال‌نینو یا لانینا واژه‌هایی که این روزها زیاد اسمشان را می‌شنویم. معنی این کلمات چیست؟ این کلمات به چه پدیده‌ای اشاره دارند؟ سازمان هواشناسی از پدیده النینو در کشور و در پی آن وقوع خشکسالی آتی خبر می‌دهد. اما این واژه‌ها به چه معناست؟

ال نینو در زبان اسپانیایی به معنای پسر کوچک است. لانینا مشابه ال نینو ولی سردتر از آن و بخشی از نوسان جنوبی ال‌نینو است. واژه La Niña از زبان اسپانیایی به معنای «دختر» (در قیاس با El Niño به معنای «پسر») گرفته شده‌است.

ال نینو  و لانینا، از جمله پدیده‌های جوی، اقیانوسی و حاصل فرآیندهای پیچیده‌ای هستند که تحت تاثیر انرژی تابشی خورشید به گردش در می‌آیند و بخش بزرگی از منطقه حاره را مستقیما تحت تاثیر تظاهرات خود قرار می‌دهند.

هشدار؛ پاییز خشک و گرم در راه است

سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه از منظر مراجع ملی و بین‌المللی هواشناسی، سال آبی جدید، سالی خشک و نسبتاً گرم برای ایران پیش‌بینی شده است، گفت: «سایه شوم تغییرات اقلیمی همچنان بر روی منابع آبی بوده و کشورمان راه دیگری جز سازگاری با این شرایط و مدیریت مصرف آب ندارد.»

«فیروز قاسم‌زاده» در باره ابعاد و اثرات تغییرات اقلیمی بر منابع آبی ادامه داد: در شهریور ۱۴۰۲ بحث فعال‌شدن «ال‌نینو» و اثر آن بر بارش‌های ایران و شکل‌گیری پاییز پربارش برای کشورمان توسط مراجع ملی و بین‌المللی مطرح شد؛ اما پاییزی که اتفاق افتاد، یکی از خشک‌ترین پاییز‌های نیم‌قرن اخیر بود؛ به‌طوری‌که از سهم ۲۵ درصدی پاییز از بارش سالانه، حدود ۱۶ درصد بارش تحقق یافت و به عبارتی کشور وارد چهارمین سال خشک متوالی با شرایط نامطمئن از نظر ذخایر سد‌های کشور شد.

وی این پدیده را به‌نوعی ره‌آورد تغییرات اقلیمی و افزایش عدم قطعیت در وقایع اقلیمی دانست و ادامه داد:، اما ماجرا به اینجا ختم نشد و وقایع حدی ناشی از تغییر اقلیم، باعث وقوع سیلاب‌های مهیب در نقاط مختلف کشور شد، سیلاب‌هایی که بعضاً حجم آورد آن‌ها در یک واقعه از آورد کل سال آبی حوضه آبریز مربوطه بیشتر بود و امکان مهار آن‌ها فراهم نبود.

سخنگوی صنعت آب خاطرنشان کرد: به طور مثال در بلوچستان جنوبی سیلاب‌های اسفند ۱۴۰۲ و فروردین ۱۴۰۳ در منطقه «دشتیاری»، سیلاب سد «کهیر» و ... ازاین‌قبیل بودند البته بعضاً نیز تند سیلاب‌های مخرب رخ می‌داد که حجم آورد آن‌ها بسیار نازل بود؛ اما به دلیل پیک بسیار بالا، باعث وقوع خسارت شدید می‌شد، مشابه آنچه در اردیبهشت ۱۴۰۳ در شهر مشهد اتفاق افتاد.

قاسم‌زاده گفت: مجموع این اتفاق‌ها باعث شد در یک سال نرمال بارشی، در مناطقی از کشور با رشد بارش بیش از ۵۰ درصد و حجم تولید رواناب بالا روبرو باشیم و در مناطقی دیگر، کاهش بیش از ۱۵ درصدی بارش و خشک‌شدن برخی رودخانه‌ها تجربه شده و حجم ورودی به مخازن سد‌ها در مقایسه با متوسط پنج سال گذشته با کاهش حدود ۱۵ درصدی روبرو شود.

وی با بیان اینکه ناپایداری وضعیت منابع آبی و نقص در سیستم‌های تأمین آب در چنین شرایطی، دور از انتظار نیست، ادامه داد: آنچه که امروز شاهد هستیم، برآیند رشد جمعیت و کاهش منابع آب در دسترس بوده که با متأثر شدن آن از سال‌های خشک، منجر به برخی محدودیت‌ها و تنش‌ها شده است، اما این تمام ماجرا نیست.

سخنگوی صنعت آب با تأکید بر اینکه پاییز ۱۴۰۳ به عنوان فصل آغازین سال آبی ۱۴۰۴ - ۱۴۰۳ از منظر مراجع ملی و بین‌المللی هواشناسی، سال خشک و نسبتاً گرمی برای ایران پیش‌بینی شده است، افزود: این یعنی سایه شوم تغییرات اقلیمی همچنان بر روی منابع آبی کشور بوده و رودخانه‌های خشک کشور و کسری مخزن آبخوان‌ها، باید منتظر یک تلنگر دیگر نیز باشد.

قاسم‌زاده خاطرنشان کرد: آنچه که واضح است، این است که عدم قطعیت‌های اقلیمی، بالا رفته است و روند عمومی تغییرات نیز در درازمدت به نفع منابع آبی کشور ایران نیست؛ پس کشورمان ایران، راه دیگری جز سازگاری با این شرایط و مدیریت مصرف آب ندارد.

وی استفاده از روش‌های بهینه مصرف، کاهش تلفات منابع آبی، کاهش مصرف، تأمین اقتصادی‌تر نیاز‌های آبی و افزایش بهره‌وری را از جمله راه‌های پایداری محیط‌زیست کشور و معیشت مردم در شرایط جدید برشمرد و گفت: آنچه که به‌وضوح قابل‌درک است، همه این راه‌حل‌ها در بستر یک حکمرانی مطلوب و با نقش‌آفرینی صحیح و مسئولانه سه ضلع حاکمیت، بخش خصوصی و جامعه مدنی در بستر قوانین و اسناد بالادستی قابل‌تحقق خواهد بود که اصلی‌ترین بعد آن، «وفاق ملی» برای مدیریت مصرف آب است.

سخنگوی صنعت آب ادامه داد: امروز باید بپذیریم که مدیریت آب و رهیافت برای خروج از بحران آب، بدون ایجاد شتاب در تغییر فرهنگ عمومی مصرف آب، ایجاد روحیه دغدغه‌مندی عمومی برای مقابله با بحران آب، جلب مشارکت همه گروداران و ایجاد همدلی اجتماعی دراین‌خصوص مقدور نخواهد بود.

قاسم‌زاده، لازمه چنین تغییری را ایجاد فضای شفاف بین ذی‌نفعان و ذی‌مدخلان، گفت وگوی بین اضلاع سه‌گانه حکمرانی و ایجاد زمینه‌های فهم مشترک از موضوعات آب دانست و افزود: در چنین شرایطی، سازوکار جامع و شفافی برای اولاً سیاست‌گذاری صحیح مدیریت مصرف آب، ثانیاً پیگیری و اجرای برنامه‌ها و سیاست‌ها و ثالثاً پایش، ارزیابی و حفاظت کمی و کیفی منابع آب، شکل خواهد گرفت.

وی خاطرنشان کرد: امروز همه باید برای مدیریت مصرف آب تلاش کنیم و بدانیم که هر قطره مصرف کمتر آب، به پایداری سرزمین و تأمین مطمئن آب کمک خواهد کرد.

ال‌نینو و لانینا، از جمله پدیده‌های جوی، اقیانوسی و حاصل فرآیندهای پیچیده‌ای هستند که تحت تاثیر انرژی تابشی خورشید به گردش در می‌آیند و بخش بزرگی از منطقه حاره را مستقیما تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. هواشناسان و اقیانوس شناسان جهان در سالهای اخیر مطالعات زیاد و دقیقی در مورد مکانیزم ایجاد ال نینو و تاثیرات متقابل جو و اقیانوس انجام داده اند.

ال‌نینو کلمه‌ای اسپانیایی و یکی از چرخه‌های مشهور اقلیمی جهان است که دو تا هفت سال یک‌بار باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب و هوای کره زمین می‌شود. از جمله ناهنجاری‌های بوجود آمده بعد از این پدیده، خشکسالی و قحطی است. ال نینو به معنی پسر کوچک است. ال نینو را در اصل ماهیگیران در سواحل جنوب امریکا در 1600 به رسمیت شناختند. 

ال‌نینیو به طور ساده عبارت است از یک رخداد اقلیمی کلان که در اثر رها شدن انرژی انباشته در بزرگترین حوزه اقیانوسی جهان یعنی جنوب اقیانوس آرام رخ می‌دهد. نشانه اولیه آن هم تغییر جهت جریان آب‌های سرد و گرم و همچنین بادهای این منطقه است. 

در طول پدیده ال نینو بادها در استوا بر روی اقیانوس از غرب به شرق می وزند. این بادها در سطح آب اقیانوس جابجا شده و آبهای گرم سطح اقیانوس را که بوسیله خورشید در مناطق گرمسیری حرارت دیده اند، به سواحل غربی شمال و جنوب قاره آمریکا می آورد. به دنبال آبهای گرم، بارندگی نیز به سمت مشرق متمایل می شود، به همراه سیل در پرو و خشکسالی در اندونزی و استرالیا. نشانه کلیدی ال نینو، افزایش دمای غیر عادی در امتداد و هر دو طرف خط استوا در اقیانوس آرام مرکزی و شرقی است. این جریان هر چند سال یکبار با یک گرمایش عظیم و غیر معمول همراه می شود. بطوری که در این حال دماهای سطح دریا حداقل برای چند ماه پیاپی در 3 تا 5 محل ساحلی بالای حد نرمال می رود. و در پی آن دمای سطح دریا برای یک سال و یا حتی بیشتر بصورت غیر عادی باقی می ماند و برای برگشت به شرایط عادی منطقه، حداقل تا ژانویه یا مارس آینده زمان لازم است.

لانینیا به معنی دختر کوچک در اسپانیا است. لانینیا همچنین گاهی اوقات ال ویجو، ضد ال نینو، و یا به سادگی به نام یک رویداد سرد گفته می شود.

لانینیا وضعیتی است که در قسمت مرکزی و شرقی استوایی اقیانوس آرام، آب سردتر از حالت طبیعی می‌شود. لانینا تقریبا متضاد ال نینو است. لانینا در هر سه تا هفت سال اتفاق می‌افتد و درجه حرارت آب دریا سرد می‌شود. این پدیده حاصل تغییر اختلاف فشار منطقه است و اجازه می دهد سطح آب‌های اقیانوس در قسمت شرقی سردتر از حالت معمول شود و در قسمت‌های حاره غربی گرم‌تر از حالت عادی گسترش یابد. علل لانینا برعکس عواملی است که در ایجاد ال نینو موثر هستند.