برنده نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ چه کسی خواهد بود؟

۱۲۷ سال از وصیت آلفرد نوبل، شیمیدان سوئدی مبنی بر وقف بخش بزرگی از ثروتش برای راه‌اندازی جایزه نوبل می‌گذرد. اگرچه وصیت‌نامه نوبل، بنیان‌گذار این جوایز بود، اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تاسیس شود.

در نهایت و از سال ۱۹۰۱ که نخستین جوایز نوبل اهدا شد، هر ساله و در ماه اکتبر، کمیته‌هایی در دو کشور سوئد و نروژ جایزه نوبل را به برندگان جوایز در رشته‌های فیزیولوژی یا پزشکی، فیزیک، شیمی، ادبیات و صلح اعطاء می‌کنند.

از سال ۱۹۶۸، بانک مرکزی سوئد نیز تصمیم گرفت جایزه علوم اقتصادی (جایزه یادبود نوبل اقتصاد) را به یاد آلفرد نوبل پایه‌گذاری کند. اساس این جایزه، کمک‌های مالی بانک مرکزی سوئد به مناسبت سیصدمین سالگرد تاسیس بانک به بنیاد نوبل است. در همین راستا، اولین نوبل اقتصادی به یان تینبرگن از هلند و راگنار فریش از نروژ برای تئوری «توسعه و به‌کارگیری مدل‌های پویا در تحلیل فرآیندهای اقتصادی» تعلق گرفت.

برنده جایزه علوم اقتصادی سال ۲۰۲۲ در ۱۰ اکتبر، هجدهم مهرماه اعلام می‌شود. برندگان جایزه نوبل ۲۰۲۲ هر کدام حدود ۸۰۰هزار پوند دریافت خواهند کرد.

اگرچه فرایند انتخاب نامزدها و همچنین انتخاب برنده و یا برندگان نوبل اقتصاد، یک موضوع رسانه‌ای نیست و بر اساس مشورت و رای‌گیری از متخصصان این رشته است، اما در روزهای منتهی به اهدای جایزه نوبل اقتصادی، حدس و گمان‌هایی درباره اینکه کدام اقتصاددانان و برای کار بر روی کدام تئوری ممکن است این جایزه معتبر علمی را دریافت کنند، آغاز می‌شود.

بر اساس پیش‌بینی‌ها، امسال ۱۰ اقتصاددان شانس زیادی برای دریافت جایزه نوبل اقتصاد دارند:

۱.رابرت آیرز و هرمن دالی آمریکایی به علت تحقیقات گسترده در زمینه اقتصاد زیست محیطی و سهم جدایی‌ناپذیر آن در اقتصاد جهانی، به عنوان شانس‌های دریافت این جایزه معتبر مطرح شده‌اند.

(رابرت آیرز ۸۸ساله در صورت انتخاب، یکی از مسن‌ترین دریافت‌کنندگان نوبل اقتصاد خواهد بود.)

(هرمن دالی)

۲. دارون عجم‌اغلو ‌آمریکایی ترک‌تبار، سیمون جانسون آمریکایی و جیمز رابینسون بریتانیایی از دیگر شانس‌های دریافت نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ هستند. این سه اقتصاددان به دلیل تحقیقات گسترده خود درباره نقش نهادهای سیاسی و اقتصادی در شکل دادن به توسعه ملی، شهره هستند.

(دارون عجم‌اغلو ۵۵ ساله در صورت انتخاب یکی از جوان‌ترین و اولین ترک‌تبار دریافت کننده نوبل اقتصاد خواهد بود)

(سیمون جانسون)

(جیمز رابینسون)

۳.ساموئل باولز و هربرت جینتیس آمریکایی نیز به دلیل فعالیت‌های خود برای ارائه شواهد و مدل‌هایی که درک ما از رفتار اقتصادی را گسترش می‌دهد تا نه تنها منافع شخصی، بلکه رفتار متقابل، نوع‌دوستی و دیگر اشکال همکاری اجتماعی را نیز در برگیرد، از شانس‌های احتمالی دریافت جایزه نوبل اقتصاد هستند.

(ساموئل باولز)

(هربرت جینتیس)

۴.ریچارد ایسترلین آمریکایی، ریچارد لیارد و اندرو اسوالد بریتانیایی نیز به دلیل مطالعات خود بر روی  اقتصاد خوشحالی و خوشبختی اظهارشده از شانس‌های دریافت نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ هستند.

(ریچارد ایسترلین)

(ریچارد لیارد)

(اندرو اسوالد)

اگر فرض را بر این بگذاریم که از میان اسامی نوشته شده، برنده نهایی نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ انتخاب شود، نکته قابل توجه این است که هیچ زنی در میان نامزدهای احتمالی وجود ندارد.

از ابتدا تنها دو اقتصاددان زن، برنده جایزه نوبل اقتصاد شده‌اند. الینور اوستروم، نخستین اقتصاددان زن بود که برای تحلیل حاکمیت اقتصادی، به ویژه منابع مشترک به همراه الیور ای ویلیامسون برای تحلیل حاکمیت اقتصادی در سال ۲۰۰۹ نوبل اقتصادی را دریافت کردند. استر دوفلو، دومین اقتصاددان زنی بود که در سال ۲۰۱۹، به همراه مایکل کرمر و آبیجیت بنرجی به دلیل رویکرد تجربی در کاهش جهانی فقر نوبلیست اقتصادی شدند.

همچنین از میان نامزدهای احتمالی، ۶ اقتصاددان آمریکایی هستند. دومین برنده نوبل اقتصادی، پل ساموئلسون برای کار علمی روی نظریه توسعه اقتصاد پویا و نقش موثر در بالا بردن سطح تحلیل علم اقتصاد بود. ساموئلسون، نخستین اقتصاددان آمریکایی و همچنین نخستین اقتصاددانی بود که بصورت تک و نه بصورت مشترک با یک یا چند اقتصاددان دیگر موفق به دریافت این جایزه شد.

از سوی دیگر، آخرین باری که یک نفر به تنهایی جایزه نوبل اقتصاد را برد به ۵ سال قبل در سال ۲۰۱۷ باز می‌گردد و امسال نیز بنظر نمی‌رسد که تنها یک اقتصاددان این جایزه را ببرد. در سال ۱۹۹۰ برای نخستین بار سه اقتصاددان به صورت همزمان نوبل اقتصادی دریافت کردند؛ هری مارکوویتز، مرتون میلر و ویلیام شارپ هر سه از آمریکا، اقتصاددانانی بودند که برای پیشگامی در ارائه نظریه اقتصاد مالی موفق به کسب این جایزه شدند.

سال گذشته نیز سه اقتصاددان هلندی، آمریکایی و کانادایی به نام‌های گویدو آیمبنز، جاشوا انگریست و دیوید کارد به دلیل مطالعه در زمینه بررسی شواهد تجربی و تحلیل اقتصادی با روش آزمایشگاهی، برنده نوبل شدند.

(برندگان نوبل اقتصاد در سال ۲۰۲۱)

حالا هم باید منتظر ماند و دید که در ۱۰ اکتبر نام چه اقتصاددان یا اقتصاددانانی از سوی کمیته نوبل اقتصاد اعلام خواهند شد؟