آینده مبهم بازماندگان داعش در سوریه

مقامات کُرد که بر شرق و شمال سوریه حکومت می‌کنند، از ترس اینکه نسل جدیدی از شبه نظامیان داعش از کمپ الهول بیرون بیایند، در حال آزمایش یک برنامه توانبخشی با هدف بیرون کشیدن کودکان از افکار افراطی هستند.

مراکز توانبخشی برای کودکان جنگجویان "دولت اسلامی" به تازگی در سوریه افتتاح شده است تا آن‌ها را از ایدئولوژی افراطی دور نگه دارد. با این حال، این مراکز با مشکلات زیادی روبرو هستند و از سوی سازمان‌های حقوق بشری نیز مورد انتقاد قرار می‌گیرند.

حداقل چهار سال است که هزاران کودک در اردوگاهی در شمال شرق سوریه که خانواده‌های جنگجویان داعش را در خود جای داده است، بزرگ شده اند. این کودکان در فضایی بزرگ می‌شوند که ایدئولوژی افراطی این گروه هنوز هم رواج دارد و تقریباً هیچ دسترسی به آموزش ندارند.

مقامات کُرد که شرق و شمال سوریه را تحت کنترل دارند، از ترس ظهور نسل جدیدی از شبه نظامیان از اردوگاه الهول، در حال اجرای آزمایشی یک برنامه توانبخشی با هدف نجات کودکان از چنگال ایدئولوژی افراطی هستند.

اما این به نوبه خود به معنای حذف آن‌ها از مادران و خانواده هایشان برای مدت نامحدود است، رویه‌ای که باعث نگرانی گروه‌های حقوقی شده است. حتی اگر آن‌ها بازپروری شوند، با توجه به عدم تمایل کشور‌های مبدأ آن‌ها به بازگرداندن کودکان، آینده آن‌ها نامشخص است.

خالد رامو، رئیس مشترک دفتر دادگستری و امور اصلاحات کردها، گفت: اگر این کودکان در اردوگاه بمانند، منجر به ظهور نسل جدیدی از افراط‌گرایان خواهد شد که ممکن است متعصب‌تر از کسانی باشند که پیش از آن‌ها بودند.

اخیراً یک تیم رسانه‌ای اجازه یافتند از مرکز توانبخشی اورکش که اواخر سال گذشته افتتاح شد، بازدید کنند. این مرکز ده‌ها پسر و نوجوانی را در خود جای داده است که از اردوگاه الهول برده شده اند. آن‌ها بین ۱۱ تا ۱۸ سال سن دارند و حدود ۱۵ ملیت مختلف از جمله فرانسه و آلمان را نمایندگی می‌کنند.

در اورکش، پسربچه‌ها نقاشی و موسیقی را یاد می‌گیرند. آن‌ها همچنین مهارت‌هایی را برای مشاغل آینده مانند خیاطی یا آرایشگری یاد می‌گیرند. پسر‌ها ساعت ۷ صبح زود بیدار می‌شوند و صبحانه می‌خورند سپس تا ساعت ۳ بعد از ظهر درس می‌خوانند و بعد از آن می‌توانند فوتبال و بسکتبال بازی کنند. آن‌ها در خوابگاه‌ها زندگی می‌کنند، جایی که از آن‌ها انتظار می‌رود نظم را حفظ کنند و تخت‌های خود را مرتب کنند. آن‌ها همچنین مجاز به تماس با والدین و خواهر و برادر هستند.

مقامات به آسوشیتدپرس اجازه ندادند به دلیل نگرانی از حفظ حریم خصوصی با پسران در مرکز صحبت کند. در طی یک بازدید جداگانه از الهول، ساکنان به خبرنگاران پاسخ ندادند و از مصاحبه خودداری کردند. آسوشیتدپرس همچنین با خانواده‌هایی که از اردوگاه الهول آزاد شده بودند تماس گرفت، اما هیچ یک از آن‌ها پاسخی ندادند.

با این حال، این مرکز نشان می‌دهد که چگونه مقامات کرد تحت حمایت ایالات متحده با میراث دولت اسلامی دست و پنجه نرم می‌کنند.

اردوگاه الهول حدود ۵۱۰۰۰ نفر را در خود جای داده است که اکثراً زنان و کودکان از جمله همسران، بیوه‌ها و اعضای خانواده شبه نظامیان داعش هستند. اکثر آن‌ها سوری و عراقی هستند. اما حدود ۸۰۰۰ زن و کودک از ۶۰ ملیت دیگر نیز در بخشی از کمپ موسوم به الملحق زندگی می‌کنند. این‌ها عموماً از تندروترین حامیان داعش در میان ساکنان اردوگاه به شمار می‌روند.

جمعیت اردوگاه از ۷۳۰۰۰ نفر کاهش یافته است که بیشتر به دلیل سوری‌ها و عراقی‌هایی است که اجازه بازگشت به خانه را داشته اند. اما کشور‌های دیگر تا حد زیادی از بازگرداندن شهروندان خود که پس از تصرف بخش‌های وسیعی از عراق و سوریه توسط این گروه در سال ۲۰۱۴ برای پیوستن به داعش سفر کرده‌اند، خودداری کرده‌اند.

اگرچه این اردوگاه توسط نیرو‌های امنیتی به رهبری کرد‌ها اداره می‌شود، اما آن‌ها در تلاش برای حفظ امنیت هستند. بنابراین، افراط گرایی داعش هنوز هم گسترده است، زیرا پیروان آن، دیگران را به وحشت می‌اندازند.

کودکان در اردوگاه الهول کار کمی دارند و فرصت کمی برای آموزش دارند. کمتر از نیمی از ۲۵۰۰۰ کودک در اردوگاه در کلاس‌های خواندن و نوشتن در مراکز آموزشی شرکت می‌کنند.

در جریان تور اخیر آسوشیتدپرس از الهول، برخی از پسران به خبرنگاران سنگ پرتاب کردند. یکی از آن‌ها در حالی که به خبرنگاران نگاه می‌کرد با گذاشتن انگشتش روی گلویش اشاره کرد که نشان دهنده سر بریدن بود.

جیهان حنان، مدیر اردوگاه به آسوشیتدپرس گفت: زمانی که این کودکان به سن ۱۲ سالگی می‌رسند، می‌توانند خطرناک شوند و دیگران را بکشند و کتک بزنند. او ادامه می‌دهد، بنابراین ما یک انتخاب داشتیم، یعنی قرار دادن آن‌ها در مراکز توانبخشی و دور نگه داشتن آن‌ها از ایدئولوژی افراطی که مادرانشان دارند.

شیخموس احمد، رئیس دفتر امور آوارگان می‌گوید به محض اینکه پسر‌ها ۱۳ ساله می‌شوند، وفاداران داعش آن‌ها را مجبور می‌کنند با دختران جوان ازدواج کنند.

تاکنون تعداد کودکانی که تحت توانبخشی قرار می‌گیرند کم است و حدود ۳۰۰ نفر هستند و همه آن‌ها پسران خارجی هستند. بقیه در مرکز الحوری هستند، مرکز دیگری که در سال ۲۰۱۷ پذیرش پسران برای توانبخشی را آغاز کرد.

الحوری یک مشکل دیرینه را برجسته می‌کند: برخی از پسران سال هاست که در مرکز زندگی می‌کنند، زیرا جایی برای رفتن ندارند. تنها راه حل این است که آن‌ها را به اردوگاه الهول بازگردانند. مقامات می‌گویند که تنها چهار تن از فرزندان الحوری توانسته اند مکان جدیدی برای زندگی پیدا کنند.

به گزارش فرارو، لتا تایلر، معاون مدیر درگیری و بحران در دیده بان حقوق بشر می‌گوید: اگرچه قصد انتقال این پسران به بازداشتگاه‌های جداگانه ممکن است با نیت خوب باشد، اما بازپروری نیست. این بازداشت نامحدود بدون اتهام کودکان است که خود قربانیان داعش هستند.

او ادامه می‌دهد: برای بسیاری از این کودکان که از وحشت‌های غیرقابل تصوری از زیر داعش و در اردوگاه‌هایی که از زمان سقوط داعش محبوس شده‌اند، جان سالم به در برده‌اند، مادر و سایر اعضای خانواده تنها منبع ثبات آن‌ها هستند.

کاترین آشیل، مدیر رسانه‌ای در سازمان بین‌المللی نجات کودکان می‌گوید جدایی از مادر فقط باید آخرین راه حل باشد که دولت پس از بازگشت خانواده‌ها به صورت فردی با آن برخورد می‌کند.

در این مورد، جیهان حنان، مدیر کمپ الهول می‌گوید که آن‌ها گزینه‌های کمی دارند و یک پیشنهاد ایجاد مراکز توانبخشی در داخل یا نزدیک کمپ است. حنان ادامه می‌دهد: شاید در آینده بتوانیم در مورد این مراکز با سازمان‌های بین المللی به توافق برسیم، زیرا بهترین راه حل برای این کودکان هستند.

اما مقامات کرد و آژانس‌های بشردوستانه توافق دارند که تنها راه حل واقعی این است که کشور‌های مبدا شهروندان خود را پس بگیرند. پس از بازگشت به خانه، کودکان و سایر قربانیان داعش می‌توانند بازپروری و ادغام شوند. لتا تایلر از دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید، بزرگسالان را می‌توان تحت نظارت یا پیگرد قانونی قرار داد.