موانع تداوم همکاری فنی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشخص شد

تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل گفت:‌ تداوم تعامل و همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از یکسو نیازمند تلاش جهت تنش‌زدایی در حوزه سیاسی است و از سوی دیگر مستلزم همراهی و همکاری همه جناح‌ها و نهادهای داخلی است.

رضا نصری در پاسخ به این سوال که بعد از سفر سال گذشته رافائل گروسی به تهران، امروز شاهد توافقاتی درباره اقدامات اتمی ایران هستیم. پرونده یکی از مکان‌های ادعایی سایت مریوان در شمال آباده حل و فصل شده است. آژانس درباره ذرات ۸۳ درصد قانع شد و تعدادی از دوربین‌های آژانس به صورت آفلاین بار دیگر نصب شدند. ارزیابی شما درباره روند به وجود آمده چیست، گفت:  به نظرم روند خوبی است.‌ در واقع، پیشرفت‌های مثبتِ بدست که در گزارش مدیرکل به «شورای حکام» منعکس شد، در مجموع فضای مطلوب‌تری برای کلیت پرونده هسته‌ای ایجاد خواهد کرد.  به صورت کلی، می‌توان گفت طرفین انعطاف و همکاری‌های فنی خوبی داشتند؛ و این همکاری در بستر یک فضای سیاسی تلطیف‌شده - چه در حوزه داخلی و چه در حوزه بین‌المللی - انجام گرفت. 

نصری در پاسخ به این سوال که درباره حل و فصل دو مکان ادعایی دیگر تا چه اندازه می‌توان امیدوار بود، گفت: گزارشات دلالت بر بسته شدن پرونده دو موضوع از چهار موضوع مورد مناقشه دارد.  لابی‌ها و سازمان‌های مخالف دیپلماسی و برجام در واشنگتن نیز از هم‌اکنون از این موفقیت مضطرب شده‌اند. در نتیجه، به می‌توان با اطمینان این دو موضوع را مختومه دانست. 

وی افزود: حل این دو موضوع، نشان می‌دهد دست‌کم عزم سیاسی برای حل سایر اختلافات باقی‌مانده وجود دارد. ضمن اینکه واهی بودن اتهامات در مورد غنی‌سازی ۸۳ درصد، به اعتبار ایران در مورد سایر اتهامات می‌افزاید و موقعیت مذاکراتی ایران را برای حل‌وفصل آن‌ها تقویت می‌کند.

نصری در پاسخ به این سوال که آیا از این موضوع می‌توان نتیجه گرفت که اختلاف بین ایران و آژانس موضوعی حل نشدنی نیست و ما باید از توانایی‌های دیپلماتیک و فنی خودمان در این مورد بدون سیاسی‌کاری بیشترین بهره را ببریم، گفت: اصولا کم‌تر موضوعی در عالم روابط بین‌الملل با گفت‌وگو و مذاکره قابل حل نیست. ایران نیز دستگاه دیپلماسی توانمندی دارد که قابلیت‌های فنی خود را در مقاطع مختلف تاریخ چهل سال اخیر به اثبات رسانده است. منتها متاسفانه رقابت‌های سیاسی و جناحی در سطوح بالاتر بعضاً مانع کار و پیشرفت‌های دیپلماتیک می‌شود یا دست‌کم آن‌ها را به تاخیر می‌اندازد. یعنی فضای سیاست داخلی به نحوی شکل گرفته که توافقی که برای یک دولت رواست شاید برای یک دولت دیگر حرام باشد و این نقصی است که لازم است در سیستم اصلاح شود. 

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که چقدر ضرورت دارد که آژانس از احتمال تاثیرگذاری خرابکاری اسرائیل درباره مکان‌های ادعایی به راحتی عبور نکند و پیگیری لازم را انجام دهد، گفت: بحث کلی‌تر این است که آیا آژانس اصولا مختار است از «اطلاعات» ارائه شده توسط سازمان‌های امنیتی سایر کشورها (که ذی‌نفع یا مغرض هستند) استفاده کند یا اینکه - به عنوان یک نهاد تخصصی و بی‌طرف - باید صرفا به اطلاعات و داده‌هایی اکتفا کند که خود در روند تحقیقات و بازرسی‌هایش بدست آورده است؟ تجربه ایران نشان داده این موضوع مهمی است که شایسته است در مجامع بین‌المللی به صورت جدی‌تری مطرح شود. 

نصری در پاسخ به این سوال که با توجه به خبرهای منتشر شده، آیا نمی‌توان این موضوع را دریافت که بین ایران و آژانس همکاری و تعامل خوبی برقرار است؟‌ به چه شکل می‌توان این تعامل و همکاری را همچنان حفظ کرد، گفت: معتقدم امر فنی و امر سیاسی را نمی‌توان به صورت مطلق از هم جدا دانست. این دو حوزه - چه بخواهیم چه نخواهیم - به هم پیوند خورده‌اند و باید یک نگاه کل‌نگر (Holistic) نسبت به این موضوع اتخاذ کرد. تاریخچه دو دهه مذاکرات اخیر نیز مبین این ادعاست. یعنی کم‌تر موردی می‌توان سراغ گرفت که یکی بدون رسیدگی به دیگری به نتیجه مطلوب رسیده باشد! در نتیجه، تداوم این تعامل و همکاری فنی از یکسو نیازمند تلاش جهت تنش‌زدایی در حوزه سیاسی است؛ و از سوی دیگر مستلزم همراهی و همکاری همه جناح‌ها و نهادهای داخلی است. 

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال به چه شکل می‌توان این فضا را بهبود داد که اروپا با سیاسی کاری، آژانس را در برابر اقدامات قانونی انرژی اتمی ایران تحت فشار نگذارد، گفت: در همه کشورها - از جمله در آمریکا و اروپا - جریان‌هایی موافق و جریان‌های مخالف تنش‌زدایی با ایران وجود دارد. افکار عمومی و رسانه‌ها و سازمان‌های پیرامونی نیز هر یک به سهم خود در فرایند سیاستگذاری‌ها تاثیر دارند. در نتیجه، برای جهت دادن به رفتار ‌‌و سیاست این کشورها لازم است در ایران جریان‌شناسی و شناخت دقیقی از صحنه سیاسی، فضای داخلی، سازوکارهای تصمیم‌سازی و افکار عمومی آن‌ها داشته باشیم.

وی افزود:‌ به عنوان مثال، اگر به وضوح می‌بینیم جریان‌های ایران‌ستیز - با محوریت لابی‌های اسرائیل - تلاش می‌کنند در اذهان مردم اروپا «ایران» را به یکی از «طرفین جنگ اوکراین» تبدیل کنند تا عرصه را برای جریان طرفدار تنش‌زدایی تنگ کنند، لازم است تدابیری آماده داشته باشیم تا این فضاسازی را خنثی کنیم! یعنی اگر در حوزه سیاست خارجی، کشورها را سیاه یا سفید ببینیم و حاضر نباشیم ظرافت‌ها (یا به قول انگلیسی‌زبان‌ها Nuance) و پیچیدگی‌های ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داخلی آن‌ها را به رسمیت بشناسیم، تعامل و جهت‌دهی به رفتار آن‌ها دشوار خواهد بود. 

نصری در پاسخ به این سوال به چه شکل ایران و آژانس می‌توانند مقابل بازی‌های سیاسی اسرائیل در حوزه فعالیت هسته‌ای ایران بایستند، گفت:  به نظر نمی‌رسد در شرایط کنونی اسرائیل توان تأثیرگذاری بر رویکرد آژانس را داشته باشد. اگر بخواهد استرس یا فشاری به روند دیپلماتیک فعلی وارد کند، حتما خارج از این‌ چارچوب اقدام خواهد کرد. 

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به خبرهای امروز، سناریوی پیش رو درباره از سرگیری مذاکرات احیای برجام را چه طور تحلیل می‌کنید و آیا می‌توان امیدوار بود که این روند در کوتاه‌مدت باعث از سرگیری مذاکرات شود گفت: به نظر می‌رسد طرفین از کانال‌های مختلفی - با یک نقشه راه کلی - در حال تلاش برای رسیدن به نوعی توافق در مورد پرونده هسته‌ای هستند.‌ احتمالا پیش‌رفت با آژانس نیز در بستر همین نقشه‌راه صورت گرفته است.