ورود چهره جدید به مذاکرات برجامی / پشت پرده دیدارهای اخیر احمدیان

به نظر می‌رسد احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی، پس از تصدی مسئولیت علی شمخانی در ۲۲ می، در حال تثبیت نقش جدید خود است. احمدیان از زمان انتصاب خود میزبان دیدار با مقامات ارشد عراق، قطر و روسیه بوده است.

احمدیان در ۲۳ ژوئیه برای شرکت در نشست مشاوران امنیت ملی گروه کشورهای بریکس به آفریقای جنوبی سفر کرد. این سفر اولین سفر خارجی گزارش شده او به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران است. احمدیان در این نشست در آفریقای جنوبی از پیشنهادات ایران و عربستان سعودی برای پیوستن به بریکس حمایت کرد و استدلال کرد که عضویت آنها باعث افزایش سهم این گروه از انرژی جهان خواهد شد.

سفر به آفریقای جنوبی که به دنبال چندین دیدار در تهران با مقامات ارشد خارجی انجام می‌شود، اولین سفر علی اکبر احمدیان پس از منصوب شدن به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران است. این سفر همچنین نشان می‌دهد که وجهه عمومی احمدیان در حال ارتقاء است.

این در حالی است که محمد بن عبدالعزیز الخلیفی، وزیر کشور قطر در امور خارجه در 23 ژوئیه با مقامات ارشد در تهران دیدار کرد. همتایان وی از جمله حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، علی باقری کنی معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد هسته‌ای، و برخی اعضای شورای عالی امنیت ملی از جمله منشی احمدیان در این دیدار حضور داشتند.

در بیانیه‌های وزارت امور خارجه ایران از دیدارهای خلیفی با امیرعبداللهیان و باقری کنی، هیچ اشاره‌ای به مذاکرات برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نشده است. اما خلیفی در توییتر خود نوشت که با باقری کنی درباره مذاکرات هسته‌ای گفت وگو کرده است. این دیپلمات ارشد قطری هم‌چنین به طور جداگانه با احمدیان دیدار کرد و بنا به گزارش ها پیام شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر را ابلاغ کرد. محتوای پیام فاش نشده است.

پس از دیدار خلیفی با احمدیان، شایعاتی منتشر شد مبنی بر اینکه این دیپلمات قطری حامل پیامی از سوی آمریکا است که ظاهراً تمایل خود را برای دستیابی به توافق با ایران قبل از انتخابات ریاست جمهوری سال 2024 آمریکا اعلام کرده است. با این حال، نور نیوز، رسانه وابسته به شورای عالی امنیت ملی، به سرعت این گمانه‌زنی‌ها را تکذیب کرد و این گزارش‌ها را «خبر جعلی» توصیف کرد.

احمدیان  در اواخر اردیبهشت به عنوان دبیر شورای امنیت ملی منصوب شد و به دوره ده ساله شمخانی پایان داد.احمدیان تا 18 اکتبر تحت محدودیت‌های سفر شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دارد، زمانی که قرار است بخشی از تحریم‌ها طبق قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل منقضی شود. احمدیان قبل از شروع به کار، چهره‌ای ناشناخته در صحنه سیاسی بود و از فرماندهان باسابقه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. از جمله تحریم‌هایی که قرار است در ماه اکتبر برداشته شوند، محدودیت‌هایی بر واردات و صادرات فناوری‌های موشکی ایران و همچنین تحقیق، توسعه و تولید موشک‌های بالستیک طراحی‌شده برای حمل سلاح هسته‌ای است.

با این حال، بنا بر گزارش‌ها، قدرت‌های اروپایی قصد دارند این تحریم‌ها را پابرجا نگه دارند و این امر باعث شده است که تهران نسبت به هرگونه نقض برجام هشدار دهد. ایران و شش قدرت جهانی در سال 2015 توافقنامه هسته‌ای مهمی را امضا کردند که در آن مجموعه‌ای از اقداماتی که در طول سال‌ها باید انجام شود، مشخص شد.

ادامه تلاش‌ها برای توافق

برجام زمانی شروع به فروپاشی کرد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا (2017-2021) به طور یکجانبه در سال 2018 از آن خارج شد و تحریم هایی را که بر اساس مفاد آن برداشته شده بود، دوباره اعمال کرد. جمهوری اسلامی یک سال پس از خروج آمریکا از برجام منتظر ماند تا از تعهدات خود در توافق کاهش دهد. ایران در تلاشی آشکار برای وادار کردن قدرت‌های غربی به احیای پیمان هسته‌ای، از جمله افزایش غنی‌سازی اورانیوم تا خلوص 60 درصد، چندین گام «تعادل‌کننده» برداشته است.

مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا برای احیای برجام که در ماه‌های پس از خروج ترامپ از قدرت در اوایل سال 2021 آغاز شد، در سپتامبر 2022 با شروع اعتراضات داخلی در ایران متوقف شد.

پس از یک وقفه طولانی، گزارش‌ها در ماه ژوئن نشان داد که تلاش‌ها در پشت صحنه برای از سرگیری گفتگو ادامه دارد. تهران و واشنگتن گمانه‌زنی‌ها در مورد نزدیک شدن به یک توافق موقت را رد کرده‌اند. درعوض، نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه ممکن است یک تفاهم غیررسمی طراحی‌شده برای دور زدن نظارت کنگره آمریکا روی میز باشد.

احمدیان کیست؟ 

 احمدیان (متولد سال ۱۳۴۰) رئیس مرکز راهبردی سپاه پاسداران  و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است. او از سال ۷۶ تا ۷۹ فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران و از سال ۷۹  تا ۸۶ ریاست ستاد مشترک سپاه پاسداران را برعهده داشت.

«تسنیم» در مورد سابقه احمدیان نوشت: «وی از ابتدای تأسیس سپاه در این نهاد حضور داشته و با شروع عملیات فتح‌المبین در این عملیات شرکت کرد و پس از آن با توجه به سوابق موفق در سازماندهی سپاه استان بندر عباس، با ابلاغ فرمانده کل سپاه، مسئولیت سازماندهی و هماهنگی و تعیین فرماندهان و شورای فرماندهی منطقه ۶ سپاه در استان‌های بندرعباس، کرمان و سیستان و بلوچستان را برعهده گرفت. پس از آن به ریاست ستاد این منطقه منصوب شد و در همین دوران در عملیات خیبر، والفجر مقدماتی و والفجر ۳ حضور یافت. احمدیان از سال ۶۳ با تشکیل مناطق و قرارگاه‌های بزرگ ۵ گانه سپاه به ریاست ستاد منطقه ۴ و قرارگاه نوح منصوب شد. این قرارگاه شامل استان‌های فارس، بوشهر، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان و یزد در کنار لشگرهای ۴۱ ثار الله، ۱۹ فجر، تیپ ۱۸ الغدیر، احمدبن موسی، امیر المومنین، کوثر و المهدی بود و در همین مسئولیت در عملیات بدر شرکت کرده و همزمان با کار دریایی نیز آشنا شد.»

در ادامه آمده‌است: «در سال ۱۳۶۴ و با صدور حکم امام مبنی بر تشکیل نیروهای سه گانه سپاه به ریاست ستاد نیروی دریایی سپاه منصوب شد و در همین مسئولیت در عملیات کربلای ۳ و ۴ حضور یافت و از همین نقطه یعنی حضور در خورعبدالله و شمال خلیج فارس، تجارب جدی‌تر دریایی خود را کسب کرد. در طول مدت باقیمانده تا پایان جنگ تحمیلی، وی از جمله کسانی بود که در ایده ایجاد یک نیروی دریایی جدید و بدیع و همچنین عملیات دریایی مقابله به مثل نقش اساسی ایفا و در بسیاری موارد شخصاً در عملیات مقابله به مثل ایفای نقش کرد؛ همچنین مسئولیت طراحی و اجرای مانور بزرگ دریایی شهادت را به عهده داشت. این سردار دفاع مقدس پس از پایان جنگ تحمیلی به سمت جانشین فرماندهی نیروی دریایی سپاه (در زمان تصدی دریابان شمخانی) منصوب شد و به تئوریزه کردن تجارب بزرگ دریایی دفاع مقدس خصوصاً مقابله با ناوگان متجاوز آمریکا همت گماشت و از جمله معماران اصلی نیروی دریایی جدید و بدیع سپاه که بر مبنای ایده‌های انقلاب شکل گرفته بود و همچنین از اولین نظریه پردازان ایده دفاع نامتقارن بود.»

دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی از سال ۱۳۷۹ به عنوان رئیس ستاد مشترک سپاه از سوی رهبری منصوب شد. او در این دوران طرح تحول سازمانی سپاه را تهیه و پس از تصویب فرمانده کل قوا، زمینه اجرایی کردن آن را فراهم کرد. سردار احمدیان دانش‌آموخته دکتری دندان‌پزشکی از دانشگاه تهران و همچنین کارشناسی ارشد علوم دفاعی و دکتری مدیریت استراتژیک از دانشگاه عالی دفاع ملی است.

پیش از این «فارس» در مورد سردار احمدیان نوشته‌است: «. این فرمانده ارشد سپاه با بهره‌گیری از ذهن منظم و قدرت خلاقیت خود و با ۲۲ سال تجربه مدیریت در بخش های مختلف نظامی، پیش از ورود کشور به تدوین و طراحی چشم‌انداز ۲۰ ساله سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، چشم‌انداز ۱۰ ساله سپاه را گردآوری و با نیروهای متخصص سپاه تدوین کرد. این برنامه دارای دو مقطع ۵ ساله است و اجرای برش اول آن از سال ۸۰ و ۵ ساله دوم، همزمان با اجرای برنامه ۵ ساله چهارم کشور، نقش مهمی در انسجام بخشی به سازمان و بهره‌گیری بهینه از منابع سپاه داشته است. این چشم‌انداز به صورت کتاب‌های متعدد و مشخص کردن اولویت‌های هر بخش از سپاه، در اختیار مراکز مربوطه قرار گرفته است و برای نظارت بر حسن اجرای آن، ساز و کارهای لازم پیش بینی و صدها جلسه توجیهی با حضور احمدیان برگزار شده است. هیچ کس در سپاه تردید ندارد که این مرحله حساس با مدیریت علمی، تبحر، جدیت و ذهن انتظام یافته ریاست ستاد مشترک سپاه در دوران مسئولیت وی در برنامه‌ریزی دنبال شده است. همچنین در ادامه تحول بنیادین سپاه به منظور استمرار این پیشرفت و نهادینه سازی آن در بخش آموزش سپاه، سردار احمدیان به مدت نزدیک به ۲ سال با حفظ سمت، مسئولیت فرماندهی دانشگاه امام حسین را برعهده داشت و تحول بنادین در این دانشگاه را پایه‌گذاری کرد که در این خصوص نیز مورد تشویق فرمانده کل قوا قرار گرفت.»

احمدیان همچنین یکی از ۵ عضو جدیدی بودند که رهبر معظم انقلاب ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ به ترکیب مجمع تشخیص مصلحت نظام، اضافه کردند.

سال ۱۳۸۶  فرمانده کل قوا طی حکمی سردار دریادار پاسدار علی اکبر احمدیان را به سمت ریاست مرکز راهبردی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب کرده‌بودند که متن حکم به این شرح است: «نظر به انتصاب سردار محمد علی جعفری به فرماندهی کل سپاه و تجارب ارزنده در سطوح عالی سپاه و شایستگی، جنابعالی را به "ریاست مرکز راهبردی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی" منصوب می کنم. به وظایف مقرر و اعلام شده و تعامل دائمی با فرماندهی کل سپاه اهتمام ورزید و پیشرفت کار را گزارش دهید.‌ از تلاش‌های مخلصانه سردار سرلشکر جعفری در این مرکز قدردانی و تشکر می کنم. توفیق همگان را از خداوند متعال مسألت می‌کنم.»

روز یکشنبه ۲۷ مهرماه سال ۱۳۹۹ در پی انعقاد قرارداد برجام همه محدودیت‌های انتقال اقلام تسلیحاتی به و از جمهوری اسلامی ایران و همچنین اقدامات و خدمات مالی مرتبط با آن و تمامی ممنوعیت‌های ورود یا عبور از قلمرو دولت‌های عضو ملل متحد که پیش از این علیه برخی از شهروندان و مسئولان نظامی ایران تحمیل شده بودند، به صورت خودکار خاتمه یافت. در پی این اقدام ۲۳ چهره‌ نظامی از جمله علی اکبر احمدیان از فهرست تحریم‌ها خارج شده‌بودند.