ابهام زدایی تازه از حرف رییسی | ایران پول بلوکه شده دارد یا ندارد؟

جنجال بر سر پول‌های مسدود شده ایران ادامه دارد 

ماجرای عجیب پول‌های بلوکه شده ایران در کشورهای دیگر، در روزهای اخیر ابعاد تازه‌ای پیدا کرده است. با وجود اینکه آمار دقیقی از اموال بلوکه شده ایران وجود ندارد اما طبق اظهارات و گزارش‌های پراکنده، به نظر می‌رسد که ارزش این اموال بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ میلیارد دلار باشد. با این حال، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، در اظهارات اخیر خود ادعا کرد که ایران پول بلوکه‌ای شده‌ای در هیچ کشوری ندارد.

 ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، در جریان نشست خبری خود اظهارنظرهای عجیب و حتی متناقضی پیرامون این اموال بلوکه شده داشت.

یک روز پس از آنکه ابراهیم رئیسی در جریان کنفرانس خبری، تنها در فاصله چند دقیقه، صحبت‌هایش درباره پول‌های بلوکه شده ایران در ژاپن را تغییر داد و اصلاح کرد، رئیس کل بانک مرکزی ایران گفت «موضع رئیس‌جمهور درباره منابع بلوکه شده ایران در خارج از کشور براساس طبقه‌بندی فنی حساب‌های ارزی خارجی ‎بانک مرکزی کاملا صحیح است».

محمدرضا فرزین رئیس بانک مرکزی گفته «گرچه این موضوع نافی تلاش‌های کشور برای آزادسازی منابع ارزی طبقه‌بندی شده در سایر حساب‌های ارزی نمی‌باشد».

روز گذشته ابراهیم رئیسی در پاسخ به سوال خبرنگار روزنامه آساهی ژاپن که درباره «یک و نیم میلیارد دلار از پول‌های مسدود شده ایران در ژاپن» پرسیده بود گفت «توصیه ما به دولت ژاپن آن است که مستقل زندگی کند و تحت تاثیر آمریکا نباشد. اگر ایران پولی به امانت گذاشته یا قیمت کالایی است، این قیمت کالا را به هیچ وجه مسدود نکند. نه فقط دولت ژاپن بلکه کشورهای دیگه».

اما دقایقی بعد آقای رئیسی پس از طرح سوالی درباره موضوعی متفاوت، بار دیگر به سوال خبرنگار روزنامه آساهی ژاپن بازگشت و در اصلاحیه‌ای درباره پاسخ‌هایش گفت «پول بلوکه‌شده و مسدودشده ظالمانه فقط در کشور کره جنوبی داشتیم و در کشورهای اگر بوده الان در اختیار بانک مرکزی جمهوری اسلامی است و بانک مرکزی درباره آنها اشراف دارد و در ارتباط است.»

برخی رسانه‌های داخلی با ارجاع به گزارش‌های سرویس تحقیقات کنگره آمریکا و همچنین صندوق بین‌المللی پول این گفته‌های مقام‌های دولتی ایران را زیر سوال می‌برند.  

ارزش تخمینی دارایی‌های بلوکه شده ایران چقدر است؟

در ابتدا باید متذکر شد که ارائه آماری دقیق از اموال بلوکه شده ایران در کشورهای خارجی به دلیل در دسترس نبودن اطلاعات کافی، ناممکن است اما با توجه به اظهارات و گزارش‌های پراکنده می‌توان به برآوردی از میزان این اموال رسید.

سال ۲۰۲۰ بود که سرویس تحقیقات کنگره آمریکا در گزارشی میزان اموال بلوکه شده ایران را بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار تخمین زد. همچنین الن دوهان، گزارشگر ویژه اقدامات یک‌جانبه شورای حقوق بشر پس از حضور در ایران در سال ۲۰۲۲ اعلام کرد که ۱۰۰ تا ۱۳۰ میلیارد دلار از اموال ایران توسط آمریکا بلوکه شده است.

از سوی دیگر، در گزارشی که صندوق بین‌المللی پول سال گذشته منتشر کرد، رقم اموال مسدود شده ایران تا پایان آوریل سال ۲۰۲۰ در حدود ۱۱۵ میلیارد دلار تخمین زده شد.

اموال بلوکه شده ایران شامل چه مواردی است؟

بخشی از دارایی‌های بلوکه شده ایران در کشورهای دیگر، شامل اموال نقدی است که از فروش نفت و گاز، فرآورده‌های نفتی و دیگر محصولات صادراتی ایران حاصل شده‌اند.

با این وجود دارایی‌های ایران در کشورهای خارجی به این اموال نقدی محدود نمی‌شود و بخش ارزشمندی از این اموال، غیرنقدی هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که سهم قابل توجهی از دارایی‌های ایران مربوط به اموال غیرنقدی اعم از سهام شرکت‌های آمریکایی، آلمانی، فرانسوی و دیگر کشورهای اروپایی است که در قبل از انقلاب سال ۵۷ خریداری شده‌اند. برآورد می‌شود که ارزش کنونی این دارایی‌ها به چندین میلیون دلار برسد.

اظهارات متناقض مسئولان

با وجود اینکه آمار دقیقی از اموال غیرنقدی ایران وجود ندارد و داده‌های موجود از دارایی‌های نقدی کشور نیز به‌روز نیست، اما بسیار بعید به نظر می‌رسد که همه این دارایی‌ها به کشور بازگشته باشند.

هفته گذشته بود، شهریار حیدری، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در گفتگو با روزنامه تعادل به موضوع پول‌های بلوکه شده ایران پرداخت و در این مورد گفت: «ما در کشورهای آمریکا، انگلیس، کره، چین و عراق پول بلوکه شده داریم، در این بین، برای آزادسازی پول‌های ایران، عراق پیش‌قدم شده است. در ضمن، بیشترین میزان پول‌های بلوکه شده ایران، در کره و عراق است که حدود ۱۶ میلیارد دلار به ایران بدهی دارند.»

بنابراین به باور نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی، همچنان برخی از اموال ایران در کشورهای دیگر بلوکه شده‌اند که این ادعا، برخلاف ادعای وزیر امور خارجه است.