بلایی که سر ارزش پول ایران آمد /طی ۴۵ سال، ۱۳ بار ارزش ریال نصف شد

 ارزش ریال  هروز پایین تر می آید شده است طی ۴۵ سال، ۱۳ بار  ارزش ریال  نصف شده است! ارزش ریال طی ۹۲ سال،در برابر طلا ۶ میلیون برابر و ارزش ریال در برابر دلار حدود ۱۶ هزار برابر کاهش پیدا کرده است. 

به گزارش عرشه آنلاین  از سال ۱۳۰۸ که پشتوانه پول ایران از نقره به طلا تغییر کرده، قیمت هر گرم طلا از ۳ ریال به حدود ۲۴ میلیون ریال تا الان رسیده. یعنی ۸ میلیون برابر کاهش ریال در مقایسه با طلا در کمتر از یک قرن. ببین چه بر سر این اقتصاد و قدرت خرید خانوار آمده! (برگرفته از گزارش مرکز پژوهش‌ها)

بر اساس داده‌های موجود در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شروع به کار دلار در ایران به سال ۱۳۰۸ برمی‌گردد. در آن سال، طبق قانون، ارزش هر ریال معادل ۰.۳۶۶۱۱۹۱ گرم طلا در نظر گرفته شد که پس از چهار تغییر در سال‌های ۱۳۱۰، ۱۳۲۰، ۱۳۳۶ و ۱۳۵۰ به ۰.۰۱۰۸۰۵۵ گرم طلا کاهش پیدا کرد.

 اصغر سمیعی کارشناس اقتصادی در خصوص رشد شارپی قیمت دلار در روزهای اخیر به تجارت نیوز گفت: «از سال ۵۷ تا همین روزهای اخیر، ۱۳ نوبت ارزش پول کشور نصف شده است. یعنی ۱۳ نوبت دلار ضرب‌ در دو شده است. بنابراین اگر فردا دلار ۱۰۰ هزار تومانی شود، در ادامه سیاست‌های تورم‌زای فعلی، تعجبی ندارد و این ۱۳ بار می‌شود ۱۴ بار!»

اما مساله اصلی که باعث تضعیف تومان و بالا رفتن قیمت ارز می‌شود،‌ چیست؟ وی در پاسخ گفت: «اصلی‌ترین عامل این روند، وجود تورم است و تورم نیز در اثر رشد حجم نقدینگی و خلق پول ایجاد می‌شود. دلیل خلق پول نیز کسری بودجه است و دلیل کسری بودجه نیز هزینه‌های اضافه بر درآمد است.»

سمیعی در ادامه افزود: «در حال حاضر روزانه بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می‌شود و معنی آن این است که روزانه بیش از سه هزار میلیارد تومان سوبسید به بنزین داده می‌شود. این در حالی است که همین مقدار، به سایر حامل‌های انرژی و سایر بخش‌ها سوبسید داده می‌شود. در حالی که تخصیص سوبسید به این‌گونه موارد، خلاف قوانین اقتصادی است.»

این مقام صنفی سابق تاکید کرد: «در مورد بهداشت و درمان، آموزش و پرورش و امنیت و قضاوت ارائه سوبسیدهای دولتی مانعی ندارد؛ اما دولت حق ندارد از جیب افرادی بگیرد و پول بنزین عده‌ای دیگر را بدهد. اگر منِ نوعی می‌خواهم بنزین مصرف کنم یا مسافرت خارجی بروم باید ارز آزاد تهیه کنم. نباید ارز دولتی برای سفرهای سیاحتی و زیارتی اختصاص یابد.»

وی افزود: «دلیلی ندارد کشاورزی که در روستایی کار می‌کند هزینه سفرهای خارجی من و شما را بدهد. این مسائل باید از سوی دولت رعایت شود زیرا باعث صدمه زدن به اقتصاد کشور می‌شود.»

فنر دلار در کنترل دستوری قیمت، رها شد

وی با اشاره به اخبار سیاسی و جنگ صورت گرفته در منطقه خاورمیانه در روزهای اخیر گفت: «وقتی تورم بالای ۴۰ درصد داریم و در آمریکا نرخ تورم زیر چهار درصد است، این معنی را می‌دهد که روزانه باید یک در هزار به قیمت دلار اضافه شود. یعنی با شروع کار بازارها، دلار ۵۰ هزار تومانی، ۵۰ هزار و ۵۰ تومان شود.»

وی اضافه کرد: «وقتی قیمت دلار را به صورت دستوری کنترل می‌کنیم و نمی‌گذاریم بالا برود، فنر قیمت این اسکناس جمع می‌شود و انرژی ذخیره شده منتظر یک اتفاق می‌ماند تا خبری بیاید و آن اتفاق را بهانه قرار دهد که مثلا حالا جنگ شده و قیمت به شکل شارپی بالا برود.»

رئیس سابق کانون صرافان با اشاره به نظارت بانک مرکزی بر عملکرد صرافان که بیشتر جنبه دخالت دارد، خاطرنشان کرد: «در حال حاضر صرافان اختیار خاصی ندارند و این موضوع برخلاف قوانین اقتصادی است. نظام بسته و دستوری اقتصاد، ثمری برای جامعه ندارد و باعث تضعیف اقتصاد کشور می‌شود.»

وی در ادامه ضمن تاکید بر لزوم شفاف‌سازی و تک‌نرخی شدن نرخ ارز افزود: «بانک مرکزی با همکاری بانک‌ها و صرافی‌ها باید اقدام به تک نرخی کردن ارز با قیمت واقعی و بدون محدودیت کند تا جلوی نوسانات شارپی و ایجاد رانت را در بازار ارز بگیرد. زیرا فساد حاصل از چندنرخی بودن ارز، صدمات جبران ناپذیری بر اقتصاد و جامعه می‌گذارد.»

چندی پیش ابراهیم علیزاده نوشت از سال ۱۳۰۸ که پشتوانه پول ایران از نقره به طلا تغییر کرده، قیمت هر گرم طلا از ۳ ریال به حدود ۲۴ میلیون ریال تا الان رسیده. یعنی ۸ میلیون برابر کاهش ریال در مقایسه با طلا در کمتر از یک قرن. ببین چه بر سر این اقتصاد و قدرت خرید خانوار آمده! (برگرفته از گزارش مرکز پژوهش‌ها)

بر اساس داده‌های موجود در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شروع به کار دلار در ایران به سال ۱۳۰۸ برمی‌گردد. در آن سال، طبق قانون، ارزش هر ریال معادل ۰.۳۶۶۱۱۹۱ گرم طلا در نظر گرفته شد که پس از چهار تغییر در سال‌های ۱۳۱۰، ۱۳۲۰، ۱۳۳۶ و ۱۳۵۰ به ۰.۰۱۰۸۰۵۵ گرم طلا کاهش پیدا کرد.

با گذشت ۹۲ سال، قیمت هر گرم طلای خالص از حدود ۳ ریال در اسفند ۱۳۰۸ به حدود ۱۸ میلیون ریال در اسفند ۱۴۰۰ رسید.

در واقع طی ۹۲ سال، ارزش ریال در برابر طلا ۶ میلیون برابر و ارزش ریال در برابر دلار حدود ۱۶ هزار برابر کاهش پیدا کرده است؛ بطوریکه نرخ دلار در بازار غیررسمی از حدود ۲۰ ریال در سال ۱۳۰۹ به بیش از ۳۰۰ هزار ریال در سال ۱۴۰۰ رسید.

تحولات نظام ارزی ایران در یکصد سال اخیر

از ابتدای شروع بکارگیری ریال یعنی سال ۱۳۰۸ تا سال ۱۳۳۶ نظام ارزی دو یا چند نرخی بر اقتصاد ایران حاکم بود و نرخ رسمی ارز تحت نظام استاندارد طلا و برتون وودز تعیین می‌شد.

از دهه ۱۳۱۰ حاکمیت به کنترل‌های ارزی روی آورد و صادرکنندگان را ملزم به فروش ارز به نرخ رسمی به بانک‌های مورد تایید دولت کرد. از طرفی صادرکنندگان می‌توانستند گواهی فروش ارزی خود را به واردکنندگان بفروشند و همین موجب شد قیمت ارز صادرکنندگان به نرخ‌های غیررسمی نزدیک شود.

طی دوره ۲۰ ساله ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۶ نظام ارزی ایران تک‌نرخی شد، اما در این میان در سال ۱۳۵۱ با فروپاشی برتون وودز، قیمت غیررسمی برای دلار شکل گرفت که با قیمت رسمی فاصله داشت؛ بطوریکه نرخ ارز که در ۷۶ ریال معامله می‌شد، در بازار غیررسمی به ۷۰ ریال کاهش یافت، اما سیاست‌گذار بر تثبیت نرخ رسمی ارز اصرار داشت؛ از این زمان شکاف بین قیمت‌های رسمی و غیررسمی موجب شد که پس از ۲۰ سال، یعنی در سال ۱۳۵۷ که همزمان با کاهش صادرات نفتی بود، نظام چند نرخی برقرار شود.

تا سال ۱۳۷۰ تامین ارز کالا‌های اساسی از محل صادرات نفتی و با همان قیمت پیش از انقلاب ادامه پیدا کرد و صادرکنندگان غیرنفتی هم مجاز بودند که ارز خود را در بازار غیررسمی به فروش برسانند.

در سال ۱۳۷۱ تلاش‌های زیادی برای یکسان‌سازی نرخ ارز انجام شد، اما این تلاش‌ها شکست خورد و در نهایت در فروردین سال ۱۳۸۱ برای اولین‌بار نظام ارزی تک‌نرخی شناور مدیریت شده بر اقتصاد ایران حکمفرما شد.

نکته قابل توجه این است که مطابق قانون بودجه ۱۳۸۰ دولت مکلف به فراهم آورن مقدمات قانونی برای یکسان‌سازی ارز و ارایه لایحه بودجه ۱۳۸۱ بر مبنای نرخ یکسان‌سازی ارز شد. از فروردین ۱۳۸۱ یکسان‌سازی نرخ ارز صورت پذیرفت و نرخ رسمی از ۱۷۵۰ ریال به ۷۹۰۰ ریال افزایش یافت. اگرچه به طور رسمی نظام ارزی شناور مدیریت شده به عنوان نظام ارزی معرفی شد، اما بر اساس گزارش سالانه ترتیبات و محدودیت‌های ارزی صندوق بین‌المللی پول، نظام ارزی کشور را «در عمل» باید به عنوان نظام ارزی ثابت طبقه‌بندی کرد.

از سال ۱۳۸۱ تا پیش از اولین جهش ارزی در دهه ۱۳۹۰ این نظام شناور ادامه داشت و پس از آن تا به امروز نظام دو و چند نرخی حاکم بوده است.

قرارداد «برتون وودز» از مهمترین توافقاتی است که میان کشور‌های بزرگ در سال ۱۹۴۴ میلادی امضا شد و به‌واسطه آن، دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی به رسمیت شناخته شد. بر اساس این توافقنامه، یک سیستم جدید پولی جهانی ایجاد شد که در آن به جای استاندارد طلا، از دلار به عنوان ارز جهانی استفاده شود. بدین ترتیب، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز جهت نظارت بر این سیستم جدید پایه‌گذاری شدند. با این قرارداد جایگاه آمریکا به عنوان قدرت غالب در عرصه اقتصاد جهان تثبیت شد.