پشت پرده عدم اعلام قیمت گندم توسط دولت/قیمت خرید تضمینی گندم چند شد؟

دولت با وجود گذشت حدود دو ماه و نیم از آغاز سال زراعی جدید، هنوز قیمت خرید تضمینی گندم را اعلام نکرده است. با وجود این، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحلیلی در مورد بودجه ۱۴۰۳ از «رشد مصارف خرید تضمینی گندم» خبر داده است. اما دولت چگونه بدون اعلام قیمت، اعتبارات لازم برای خرید این کالای اساسی را محاسبه کرده است؟

، سال زراعی پیشین در حالی به پایان رسید که دولت نه مطالبات گندمکاران را به صورت کامل پرداخته بود و نه قیمت خرید تضمینی گندم برای سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ را اعلام کرده بود. کشاورزان در نهایت تا اواخر مهر و اوایل آبان، پول خود را به طور کامل دریافت کردند اما تکلیف دومی هنوز هم مشخص نیست. این در حالی است که طبق قانون، دولت باید تیر هر سال قیمت خرید تضمینی را برای سال زراعی بعد (که روز نخست مهر آغاز می‌شود)، اعلام کند. 

با وجود این، مرکز پژوهش‌های مجلس در بخشی از گزارشی تحلیلی خود در مورد لایحه ۱۴۰۳ پیش‌بینی کرده است که منابع و مصارف هدفمندی یارانه‌ای به دلیل «رشد مصارف خرید تضمینی گندم و یارانه دارو»، با کسری شدیدی مواجه شود. البته امسال دولت بر خلاف سال‌های پیش، با وجود گذشت شش روز از تقدیم لایحه بودجه به مجلس، هنوز متن کامل آن را منتشر نکرده است. در نسخه‌ای که به عنوان بخش نخست این لایحه رسانه‌ای شده نیز خبری از قیمت خرید تضمینی گندم و میزان اعتبارات پیش‌بینی شده برای آن نیست. اما با فرض اینکه پژوهشگران بازوی مشورتی مجلس، متن کامل لایحه را خوانده‌اند، این پرسش مطرح می‌شود که دولت چگونه بدون اعلام قیمت خرید تضمینی برای خرید هر کیلو گندم، اعتبار لازم برای خرید حجم پیش‌بینی شده را محاسبه کرده است؟

قیمت غیررسمی؛ ۱۹۵۰۰ تومان 

هر چند قیمت خرید گندم به صورت رسمی اعلام نشده، اما اخباری به صورت غیررسمی در این مورد منتشر شده‌اند. شورای قیمت‌گذری محصولات کشاورزی، در جلسه روز چهارشنبه 22 شهریور خود با تاخیری حدود 2 ماهه، در مورد قیمت خرید تضمینی گندم و 31 محصول دیگر تصمیم‌گیری کرد. جهاد کشاورزی یک هفته فرصت داشت که نرخ‌های مصوب شورا را تایید و رسانه‌ای کند. اگر این وزارتخانه به وظیفه خود عمل کرده بود، احتمالا تا پیش از آغاز سال زراعی 1403-1402 یا نهایتا در روزهای نخست آن، قیمت خرید تضمینی اعلام شده بود. اما حالا دو ماه از سال گذشته است و هنوز مشخص نیست دولت هر کیلو گندم را به چه قیمتی از کشاورزان خریداری می‌کند. 

در این میان، فردای روزی که شورای قیمت‌گذاری، نرخ‌های خرید 32 محصول کشاورزی را تصویب کرد، یک نرخ غیررسمی برای گندم رسانه‌ای شد؛ 19 هزار و 500 تومان. اما وزارت جهاد کشاورزی با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد این قیمت قابل تایید نیست و رسانه‌ها باید منتظر اعلام رسمی نرخ‌ها مصوب باشند. با وجود این تعدادی از اعضای شورا، نمایندگان مجلس و فعالان صنفی حوزه کشاورزی، رقم 19 هزار و 500 تومان را تایید کرده‌اند. 

اگر قیمت مصوب همین رقم اعلام شده باشد، یک پرسش دیگر مطرح می‌شود که چرا دولت هنوز آن را اعلام نکرده است؟ آیا از مخالفت‌ها و اعتراضات احتمالی گندمکاران نگران است (که همین حالا هم آغاز شده) یا هنوز مخالفت‌ها و تردیدهایی در سطوح تصمیم‌گیر در مورد این قیمت وجود دارد؟ اگر مورد اول باشد دولت می‌خواهد قیمت در لایحه بودجه تصویب و به قانون تبدیل شود تا ذی‌نفعان مجالی برای اعتراض و چانه‌زنی نداشته باشند که اخلاقی نیست. اما اگر مورد دوم باشد باز هم همان پرسش پیشین تکرار می‌شود؛ دولت چگونه بدون قیمت مشخص، اعتبارات مورد نیاز را محاسبه کرده است؟

تجربه سال گذشته تکرار می‌شود؟

نگرانی‌ها در این مورد زمانی افزایش می‌یاید که تجربه سال گذشته مرور شود. دولت در سال زراعی پیشین برای پرداخت مطالبات گندمکاران با چالش زیادی مواجه شد. چرا که نرخ مصوب 15 هزار تومان بود اما اعتبارات مصوب در بودجه بر اساس قیمتی در حدود 11 هزار و 500 تومان محاسبه شده بود. در نتیجه این اشتباه محاسباتی، بودجه برای خرید گندم کافی نبود و گندمکاران طلب خود را به صورت اقساطی و در چند مرحله دریافت کردند که تا پایان مهر و اوایل آبان طول کشید. 

دولتی‌ها زمانی که اعتراض کشاورزان بالا گرفت به این موضوع اعتراف و از نمایندگان مجلس نیز گلایه کردند که لایحه دولت برای اصلاح این اعتبار را تصویب نکرده‌اند. در نهایت، سازمان برنامه و بودجه از منابع مختلف اعتبار مورد نظر را تامین کرد تا دولت با تاخیر مطالبات گندمکاران را تسویه کند.  

حالا باید منتظر انتشار متن کامل کامل لایحه ماند تا مشخص شود که آیا باز هم قرار است همین روند تکرار شود یا دولت تنها با هدف به تاخیر انداختن اعتراض گندمکاران، هنوز قیمت رسمی را اعلام نکرده است

تهدید گندمکاران علیه دولت : گندم نمی فروشیم

بلاتکلیفی گندمکاران، کشت را عقب انداخت

 کشاورزان  تکلیف خود را برای خرید تضمینی سال جاری هم نمی‌دانند. شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی، با تاخیری یک ماه و نیمه، نرخ خرید تضمینی گندم و دیگر محصولات مشمول قیمت‌گذاری را در روز چهارشنبه 23 شهریور تصویب کرد. در حالی که دولت طبق قانون، یک هفته فرصت دارد که این نرخ‌های مصوب را تایید و از طریق رسانه‌ها، اطلاع‌رسانی کند، هنوز خبری از اعلام رسمی قیمت‌ها نیست. گندمکاران تاکید می‌کنند که این تاخیر، شرایط کار را برای آنها سخت کرده است.

آنگونه که اخگر، کشاورز شمالی می‌گوید، تاخیر در اعلام قیمت گندم، برنامه‌ریزی برای کشت امسال را با مشکل مواجه کرده و زمان در حال از دست رفتن است. او توضیح می‌دهد که کشاورزان در برخی استان‌ها تا امروز باید کشت را انجام می‌دادند اما در برخی استان‌ها هنوز فرصت دارند؛ در حالی که هیچ‌کدام از این دو گروه نتوانسته‌اند تصمیم بگیرند چند هکتار را به کشت گندم اختصاص دهند. به گفته اخگر، نرخ برخی اقلام مهم دیگر از جمله کلزا هم مشخص نیست و این موضوع برنامه‌ریزی را سخت‌تر کرده است.

هاشم، کشاورز اهل فارس نیز همین نظر را دارد و می‌گوید که با توجه به افزایش هزینه‌ها و بلاتکلیفی در مورد قیمت، گروهی از کشاورزان در مورد کشت گندم تردیدها و نگرانی‌های جدی دارند؛ به ویژه که با توجه به تجربه سال جاری نمی‌دانند آیا همان قیمت مصوب را نیز دریافت می‌کنند یا خیر.

او توضیح می‌دهد: «هزینه کشاورزی از زمان کشت تا برداشت محصول بسیار زیاد است. به ویژه که هنوز کود دولتی را نیز دریافت نکردیم و ناچاریم از بازار آزاد با چند برابر قیمت تهیه کنیم. چرا که اگر بارندگی شود و کود به زمین نداده باشیم، امکان کشت وجود ندارد. در چنین شرایطی، تکلیف قیمت گندم هم مشخص نیست. به دلیل همین بلاتکلیفی‌ها در منطقه ما، هیچ‌کدام از گندمکاران هنوز کشت خود را آغاز نکرده‌اند.»

قیمت کمتر از ۲۵ هزار تومان صرفه اقتصادی ندارد

با وجودی که قیمت خرید تضمینی گندم، هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است، رسانه‌ها به نقل از برخی اعضای شورای قیمت‌گذاری، نمایندگان مجلس و فعالان صنفی حوزه کشاورزی، رقم آن را 19 هزار و 500 تومان اعلام کرده‌اند. برخی از مصاحبه‌شوندگان نیز رقم مصوب را متناسب با تورم دانسته‌اند. این در حالی است که پیش از اعلام این نرخ، فعالان صنفی قیمت مناسب را حدود 22 تا 25 هزار تومان اعلام کرده بودند.

حالا هم برخی کشاورزان معتقدند رقم مصوب نباید کمتر از 25 هزار تومان باشد. به گفته آنها، 19 هزار و 500 تومان اصلا توجیح اقتصادی ندارد و هزینه‌های تولید را پوشش نمی‌دهد. گندمکاران تاکید می‌کنند که امسال نیروی انسانی و نهاده‌هایی مانند سم و کود افزایش هزینه زیادی داشتند و به هر حال بخش زیادی از درآمد آنها دوباره باید صرف خود زمین شود. در نتیجه تنها در صورتی کشت گندم می‌تواند در کنار تامین هزینه‌های تولید، به گذران زندگی آنها نیز کمک کند که قیمت حدود 25 هزار تومان باشد.

منطقی باشیم، به دولت گندم نمی‌فروشیم

اما آیا در صورتی که قیمت رسمی خرید تضمینی همین رقم اعلامی باشد، گندمکاران محصول خود را به دولت می‌فروشند؟

اخگر می‌گوید: «منطقی باشیم و به منافع خودمان فکر کنیم، نباید گندم را به دولت بفروشیم اما ما از روی اعتقاد تا کنون نتوانسته‌ایم از این کار خودداری کنیم. از کودکی یاد گرفتیم که باید نیاز مردم را تامین کنیم و به کشت گندم نگاهی دیگری داریم. اما ممکن است اگر شرایط بر همین منوال ادامه یابد، ناچار شویم بر خلاف اعتقادات خود عمل کنیم و گندم را در بازار آزاد بفروشیم.»

هاشم هم تاکید می‌کند که بسیاری از گندمکاران تا کنون چاره‌ای غیر از پذیرش نرخی که دولت اعلام می‌کرد، نداشتند اما شاید شرایط به سمتی برود که ترجیح دهند محصول خود را با قیمت بیشتری به سلف‌خر بفروشند.

آنها می‌گویند، کشاورزی شغل خانوادگی آنها است و کار دیگری بلد نیستند؛ در نتیجه ناچارند به هر طریقی همین کار را ادامه دهند.