آزادسازی باقیمانده سهام عدالت مشمولان به کجا رسید؟

طرح توزیع سهام عدالت در دولت هشتم مطرح شد و آیین‌نامه اجرایی آن در مردادماه سال ۱۳۸۴ به تصویب هیات وزیران رسید. این طرح با موافقت رهبر معظم انقلاب، از سال ۱۳۸۵ اجرایی شد. پس از گذشت ۱۴ سال، آزادسازی سهام عدالت در اردیبهشت ماه سال ١٣٩٩ و با ابلاغ رهبر معظم انقلاب صورت گرفت. در این گزارش به تشریح روند آزادسازی سهام عدالت از ابتدا تاکنون و آخرین وضعیت آن پرداخته می‌شود.

 طرح توزیع سهام عدالت از سال ۱۳۸۵ آغاز شد و بر اساس آن، مالکیت بخشی از سهام برخی از بنگاه‌های دولتی به گروهی از مردم سپرده شد. اما افراد، حق فروش سهام و دریافت سود را تا ۱۰ سال (تا سال ۱۳۹۵) نداشتند و مدیریت سهام عدالت در اختیار دولت بود.

مشمولان سهام عدالت 

پس از شکل‌گیری تفسیر جدیدی از اصل ۴۴ قانون اساسی در سال ۱۳۸۵، دولت تا ۸۰درصد از سهام کارخانه‌ها و بنگاه‌های بزرگ دولتی را به بخش خصوصی و تعاونی واگذار کرد. این سهام شامل شرکت‌های بزرگی مانند خودروسازی‌، فولادی، معدنی، بیمه‌ای، بانکی، هواپیمایی، کشتیرانی، نیروگاهی، مخابراتی، نفتی و گازی بود.

برای توزیع سهام عدالت، ۶ دهک جمعیتی کشور از پایین‌ترین درآمد به بالا مشخص شدند و مددجویان کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی، روستاییان و عشایر، کارگران فصلی ساختمانی، گروه سایر اقشار که شامل گروه‌های کم‌جمعیت مانند خبرنگاران، زنان سرپرست خانوار، طلاب، خادمان مساجد هستند و گروه کارمندان و بازنشستگان دولتی، دستگاه‌های عمومی و بازنشستگان کشوری و لشکری در گروه مشمولان سهام عدالت قرار گرفتند.

مدیریت سهام عدالت

با آزادسازی سهام عدالت، اختیار مدیریت سهام عدالت به مشمولان سپرده و دو روش مدیریتی مستقیم و غیرمستقیم برای سهام عدالت درنظر گرفته شد. حدود ۴۹ میلیون نفر دارنده سهام عدالت هستند که از این تعداد، ۱۹ میلیون نفر روش مدیریتی مستقیم و ۳۰ میلیون نفر، روش مدیریتی غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند. مشمولان، تا پایان تیرماه سال ١٣٩٩ فرصت داشتند، نحوه مدیریت سهام عدالت خود را انتخاب کنند و با گذشت این تاریخ، دیگر امکان تغییر روش مدیریت وجود نداشت. پس از گذشت زمان اعلامی، سهام هر شخصی که به سامانه سهام عدالت مراجعه نکرده بود، به صورت خودکار به شرکت‌های سهام عدالت استانی منتقل شد.

فروش سهام عدالت

براساس مصوبه ۱۳۹۹/۲/۳۰ شورای عالی بورس، کلیه دارندگان سهام عدالت که قصد فروش قسمتی از سهام خود را داشتند، می‌توانستند از ۶ خردادماه همان سال به شعب بانک‌هایی که در آن دارای حساب بانکی بوده و شماره شبای آن حساب را به سازمان خصوصی‌سازی معرفی کرده‌‌ بودند، مراجعه و با تکمیل فرم‌های مربوط نسبت به تکمیل سفارش فروش ۳۰درصد از سهام عدالت خود اقدام کنند.

۳۰درصد از سهام عدالت در خردادماه و ٣٠درصد دیگر آن در مردادماه سال ١٣٩٩ آزاد شد. با وجود اینکه قرار بر آزادسازی ۴۰درصد باقی‌مانده تا پایان سال ۱۳۹۹ بود، اما این امر صورت نگرفت و فروش سهام عدالت از ۲۵ آبان ماه همان سال برای مشمولانی که روش مستقیم را انتخاب کرده بودند، متوقف شد. مسئولان سازمان بورس و اوراق بهادار، دلیل توقف فروش سهام عدالت را، فشار بر بازار سهام اعلام کردند.

از سوی دیگر، چهارم آذرماه سال ١۴٠٠ و پس از گذشت یک سال از توقف فروش سهام عدالت، عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، از برنامه‌ریزی برای نحوه فروش سهام عدالت در روش مستقیم و غیرمستقیم خبر داد. به گفته وی، بحث بازارگردانی سهام شرکت‌های سرمایه گذاری استانی و نحوه فروش سهام عدالت در روش مستقیم و غیرمستقیم در حال برنامه ریزی بوده و به طور کلی، قرار بر طراحی بسته سیاست‌گذاری سهام عدالت و مطرح شدن آن در شورای عالی بورس است.

این در حالی است که حدود چهار ماه از این اظهارات عشقی می‌گذرد و آزادسازی باقیمانده سهام عدالت و فروش این سهام، هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

لازم به ذکر است که نماد شرکت‎‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت نیز، در حال حاضر بسته هستند و بازگشایی این نمادها، منوط به حضور بازارگردانان و برگزاری مجامع شده است. همچنین بنابر جلسه ۹ اسفندماه سال ١۴٠٠ شورای عالی بورس و اوراق بهادار، بازگشایی نماد معاملاتی همه شرکت‌های سرمایه گذاری استانی سهام عدالت پس از ارائه مدل پیشنهادی جهت بازبینی آئین نامه اجرایی آزاد سازی سهام عدالت به شورا، انجام خواهد شد.