حذف دلار در مبادلات جهانی

بزرگترین کشورهای جهان که سهم زیادی نیز در اقتصاد جهانی دارند از پرداخت هزینه‌های خود به دلار آمریکا پرهیز کرده و از ارز خود برای تجارت دوجانبه یا چندجانبه استفاده می‌کنند.

طی سال‌های اخیر بدهی آمریکا به کشورهای دیگر روز به روز افزایش داشته است به حدی که مبلغ این بدهی‌ها به ۲۰ تریلیون دلار معادل تولید ناخالص داخلی یک سال آمریکا رسیده است. در این بین بزرگترین طلبکاران آمریکا چین و ژاپن هستند.

به نظر می‌رسد سیر بی ثبات دلار طی چند سال اخیر، خسارات مالی کشورهای طلبکار از عدم پرداخت بدهی‌هایشان توسط آمریکا، این کشورها را به این فکر واداشته است که در نحوه مبادلات بازرگانی تجدید نظر کرده و به فکر حذف دلار از مبادلات بین المللی خود بیفتند.

از طرف دیگر با توجه به تحریم‌های گوناگون و ظالمانه آمریکا و اتحادیه اروپا علیه کشورهای همچون ایران، روسیه، چین، ونزوئلا و دیگر کشورهای مخالف غرب به نظر می‌رسد این کشورها به سمت کاهش استفاده از دلار در مبادلات تجاری خود بروند.

تحریم‌های آمریکا علیه روسیه پس از تهاجم این کشور به اوکراین، یک ضربه شدید بر پیکره دلار آمریکا وارد کرده است.

بزرگترین کشورهای جهان با بزرگترین اقتصادها از پرداخت به دلار آمریکا دور شده و به طور فزاینده ای از ارزهای محلی برای تجارت دو جانبه و چندجانبه استفاده می‌کنند. از جمله این کشورها می‌توان به روسیه، چین، هند، عربستان سعودی و ایران اشاره کرد.

روسیه حتی پس از حذف شدن توسط ایالات متحده و متحدانش از شبکه ارتباطات مالی بین بانکی یا همان سوئیفت توانسته به راحتی نفت و گاز خود را به دیگر کشورها صادر کند و از این طریق درآمد سرشاری را نیز کسب کند.

این کشور چندی پیش بود که به دستور پوتین، رئیس جمهور این کشور به کشورهای واردکننده گاز خود اعلام کرد که باید تمام هزینه‌های واردات خود ار از طریق روبل انجام دهند و به نظر می‌رسد در دیگر صنایع این کشور نیز به مرور زمان پرداخت روبل جایگزین دلار شود.

روسیه خود را برای تأمین ذغال سنگ و نفت چین با استفاده از ارز چین (یوان) آماده می‌کند و قراردادهای بین روس‌ها و چینی‌ها در این خصوص منعقد شده است و احتمال توافق نهایی نزدیک است که این امر می‌تواند دلار را از مبادلات بین المللی حذف کند.

به گفته منابع آگاه، فروشندگان نفت روسیه به خریداران چین پیشنهاد پرداخت به یوان را داده‌اند. نخستین محموله نفت اسپو که به یوان خریداری شده است، در ماه مه به پالایشگاه‌های خصوصی تحویل داده می‌شود.

چین مدتهاست به دنبال تضعیف نفوذ دلار در تجارت جهانی و اهرم سیاسی است که به دولت آمریکا بخشیده است. تلاش‌های پکن در این راستا، با اقدامات غرب برای مجازات روسیه بر سر جنگ در اوکراین، شتاب گرفته است. اما بعید است در کوتاه مدت یوان بتواند چالش جدی برای برتری دلار ایجاد کند. ارز آمریکا برای ۸۸ درصد از مبادلات ارزی خارجی در سال ۲۰۱۹ مورد استفاده قرار گرفت در حالی که سهم یوان ۴.۳ درصد بود.

طبق اعلام شرکت فنوی، شرکتهای فولادسازی و نیرو پول خرید زغال سنگ را به یوان پرداخت کرده‌اند. این قراردادها معمولاً به دلار انجام می‌گرفت اما بسیاری از خریداران چینی پس از اینکه آمریکا و اروپا دسترسی بانک‌های روسی به سیستم مالی سوئیفت را قطع کردند، خریدشان را موقتاً متوقف کردند.

چین همچنین در حال مذاکره با عربستان سعودی برای کاهش دلار و انتخاب یوان برای پرداخت نفت این کشور است. به نظر می‌رسد حتی ایران نیز ممکن است به زودی همین مسیر را طی کند و شروع به فروش نفت و گاز خود به ریال به جای دلار کند و ضربه دیگری به آمریکا وارد کند.

بازار جهانی به این تغییرات واکنش چندان بدی نشان نداده است. ارزش یوان با خبرهایی مبنی بر اینکه عربستان سعودی در نظر دارد پول نفت را به یوان دریافت کند، افزایش یافته است. ارزش روبل نیز پس از سقوط اولیه که در همان برهه حمله به اوکراین بود هم اکنون افزایش یافته است.

ارزش این ارز با انتشار اخباری مبنی بر اینکه روسیه قراردادهای عرضه نفت و گاز این کشور را به روبل خواهد بسته افزایش یافته و از پایین‌ترین سطح ۱۴۰ در برابر یک دلار آمریکا به ۸۰ رسیده است.

از بیانیه دیلیپ سینگ، معاون آژانس امنیت ملی آمریکا، مشخص شده که ایالات متحده در مورد اقدامات روسیه به شدت نگران است چون این کشور مکانیزم پرداختی خود را جایگزین دلار در مبادلات خود کرده است.

سینگ، که اواخر ماه گذشته در هند بود و در مورد "عواقب این کار برای کشورهایی که فعالانه تلاش می‌کنند تحریم‌ها را دور بزنند یا پس بزنند" هشدار داد. او از ایجاد مکانیسم‌هایی برای حمایت از روبل و تلاش برای تضعیف سیستم مالی مبتنی بر دلار خبر داد.

اکنون این کشورها طعم تجارت بدون دخالت دلار را چشیده‌اند و به نظر می‌رسد تعداد کشوهرهای که به سمت استفاده از ارز محلی خود در مبادلات تجاری دوجانبه و چندجانبه می‌روند زیادتر خواهد شد./ مهر