وضعیت قرمز برای آب تهران!

سه سال است فاضلاب یک شهرک صنعتی بزرگ در نزدیکی تهران در طبیعت رها می شود. روزی ۱۲۰۰ مترمکعب فاضلاب دارای آلودگی های بسیار مضر صنعتی از ۱۲۰ واحد صنعتی شهرک مامونیه به طبیعت وارد می شود. این فاضلاب مربوط به شهرک صنعتی مامونیه واقع در زرندیه است.  وقتی از فاضلاب صنعتی صحبت می کنیم یعنی خطر ابتلا به سرطان و بروز سکته قلبی و مغزی.

مدیر ایمنی، بهداشت و شهرک های صنعتی استان مرکزی وجود این فاضلاب خانه بزرگ را تایید می کند. شرکت طبیعت به عنوان بزرگ ترین واحد صنعتی این شهرک، وجود این فاضلاب را به عملکرد مسئولان شهرک نسبت می دهد، نماینده شرکت شهرک های صنعتی در مامونیه خود را مبرا می داند و می گوید فقط یک ماه است این سمت به او محول شده و نهایتا مدیرعامل شرکت خدماتی شهرک صنعتی مامونیه حاضر به صحبت نمی شود و از پاسخ دادن شانه خالی می کند.

مامونیه یک ساعت و نیم از تهران فاصله دارد و آلودگی آن آبخوان های زیرزمینی را آلوده می کند. وجود صنایع غذایی با آلایندگی بالا، واحدهای روغن کشی با پسماندهای روغنی و چرب، واحدهای اسیدی و نفتی با آلودگی های صنعتی خطرناک، فاضلابی لجن مانند را تولید می کنند که مستقیم به خارج از شهرک رفته و در طبیعت رها می شود.

اولین خروجی خاکی جاده مامونیه به تصفیه خانه شهرک می رسد. در یک جایی پشت یک خاکریز که ماشین رو نیست و ۶۰۰ متر باید پیاده رفت؛ محوطه وسیعی را سیاهی پوشانده. دو لاگون موجود مثل دریاچه ای اما پر از فاضلاب خودنمایی می کند. فاضلاب به گودال ها اکتفا نکرده و راه کشیده و مثل رود جاری شده. ماشین انتظامات شهرک آن دور و بر می چرخد اما ما را که تا پایین خاکریز خود را رسانده ایم نمی بیند و می رود. آن وقت امکان عکاسی از دریاچه فاضلاب فراهم می شود. از نگرانی سر رسیدن عوامل وابسته به شهرک مجبور می شویم سریع بازگردیم. ماشین را جایی وسط دشت و ۶۰۰ متر آن طرف تر رها کردیم و همین ممکن است توجه شان را جلب کند و اجازه تهیه گزارش ندهند. چوپانی گوسفندانش را در محوطه می چراند و این آب هم حتما به تن و جان دام ها می نشیند. دام هایی که قرار است در فروشگاه ها نصیب من و شما شود.

وقتی شهرک مامونیه ابتدای دهه ۹۰ ایجاد شد؛ برای تصفیه فاضلاب آن یک تصفیه خانه با ظرفیت ۷۰۰ مترمکعب تدارک دیده شد. سال ۱۳۹۳ تصفیه خانه این شهرک جوابگوی فاضلاب تولید شده واحدهای صنعتی مستقر بود. اما از نیمه دهه ۹۰ ایجاد واحدهای صنعتی در این شهرک شتاب گرفت و تولید فاضلاب تا سال ۱۳۹۸ به بیش از ظرفیت تصفیه خانه رسید.

در همه این سال ها که شهرک داشت بزرگ و بزگ تر می شد؛ هیچ برنامه ای برای ساخت تصفیه خانه دوم تدارک دیده نشد. وقتی در سال ۱۳۹۸ فاضلاب بالا زد؛ مناقصات برای احداث تصفیه خانه دوم روی برد رفت اما برنده اول ۲ سال تمام شهرک را سر کار گذاشت و تصفیه خانه نساخت. الان که سه سال است از اور لود شدن تصفیه خانه می گذرد هنوز سازنده ای پیدا نشده و فاضلاب ها به محیط می ریزد.

چه کسی اجازه توسعه شهرک را بدون ایجاد زیرساخت فاضلاب داد؟ پاسخ به این پرسش را از کسی نخواهید شنید. زمان احداث گویا هیچ کسی به فاضلابی که قرار بود تولید شود فکر نکرده. نه واحدهایی که قرار بوده آنجا مستقر شوند و نه مسئولانی که از توسعه این شهرک خرسند بودند.

شهرک مامونیه از واحدهای صنعتی هم شارژ ماهیانه می گیرد هم فاضلاب بها برای ارائه خدمات در شبکه فاضلاب. اما هیچ یک ازافرادی که سمتی در مامونیه دارند به ما پاسخی درباره نحوه هزینه کرد این پول ها نمی دهند.

تصفیه خانه ای که ۷۰۰ متر مکعب در روز ظرفیت داشت هم با رسوب لجن ظرفیتش تا ۵۰۰ مترمکعب کم شده. در این شرایط ورودی فاضلاب به ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ متر مکعب در روز رسیده.

اینکه فاضلاب ۵۰۰ مترمکعب ظرفیت دارد به این معنا نیست که این مقدار از فاضلاب شهرک تصفیه می شود. در واقع همه فاضلاب ورودی وارد تصفیه خانه می شود اما به دلیل حجم بالای فاضلاب ورودی عملا تصفیه ای انجام نشده و مستقیم به بیرون از تصفیه خانه ریخته می شود.

برای اینکه تماس این فاضلاب با آب های زیرزمینی کم شود، لاگون آب بندی شده ای بیرون از تصفیه خانه ایجاد شده که فاضلاب درون آنها رها شود. اما بررسی کارشناسی وجود ندارد که میزان نفوذ فاضلاب از این لاگون ها به آب های زیرزمینی را بررسی کند. با توجه به اینکه چاه پایشی در منطقه وجود ندارد بنابراین نمی توان مطمئن بود که چه مقدار از این فاضلاب به سفره آبخوان منطقه نفوذ می کند. غیر از سفره آب زیرزمینی سطح وسیعی از اراضی هم آغشته به فاضلاب است. عکس هوایی از منطقه، بزرگی سطحی که آلوده شده را می تواند نشان دهد.

با مدیر ایمنی، بهداشت و شهرک های صنعتی استان مرکزی که صحبت می کنیم می گوید: «یکی از وظایف واحدهای مستقر در شهرک این است که فاضلاب خود را پیش تصفیه کنند و با آلودگی پایین تر وارد شبکه فاضلاب کنند اما این کار از سوی اغلب واحدها انجام نمی شود.»

صنایعی که در شهرک مستقر هستند مطابق صفحه ۵ ضمیمه قرارداد باید کیفیت آب خروجی را به یک کیفیت استاندارد برسانند. هر واحد صنعتی که احداث می شود باید پیش تصفیه کند و میزان آلودگی را به حدود مجاز یعنی COD ۲۰۰۰ و BOD ۱۰۰۰ برساند و بعد به شبکه فاضلاب تحویل دهد.

ولی واحدهای صنعتی شهرک این پیش تصفیه را عموما انجام نمی دهند و فاضلاب را با آلودگی زیاد وارد شبکه می کنند که هم برای تجهیزات شبکه ایجاد مشکل می کند و هم خطرات زیست محیطی بوجود می آورد.

کارخانه های شیمیایی و روغن خوراکی، فاضلاب بسیار آلاینده ای دارند. روغن های وارد شده به شبکه فاضلاب باعث رسوب و تجمع لجن و آلودگی بسیار می شود. آلودگی های فاضلاب رها شده چندین برابر حد مجاز است و این آلودگی برای آبیاری مزارع، دامداری های منطقه و شبکه آب های زیرزمینی خطرات جبران ناپذیری به همراه دارد.

برخی واحدهای صنعتی می گویند هرماه فاضلاب بها می دهند. شرکت طبیعت می گوید هر ماه به جز مبلغ شارژ، ۱۳۰ میلیون تومان فاضلاب بها می دهند اما شهرک، خدماتی برای شبکه فاضلاب ارائه نمی دهد.

شرکت شهرک های صنعتی ساخت تصفیه خانه را پیش نمی برد، واحدها دغدغه ای برای تصفیه فاضلابشان ندارند و شرکت خدماتی شهرک کاری برای تصفیه فاضلاب نمی کند. در گفت و گو با مسئولان هر بخش تلاش کردیم دلایلشان برای این بی توجهی را پیگیری و علت ورود سه ساله فاضلاب به طبیعت را بررسی کنیم. در بین افرادی که با آنها تماس گرفته ایم ابوالفضل فرزانه مدیرعامل شرکت خدماتی شهرک مامونیه حاضر به پاسخگویی نشد./ هم میهن