اگر باران نیاید، معلوم نیست یک ماه دیگر چه خواهد شد!

بحرانی که باعث شد شورای شهر شهرداری را ملزم کند تا در قالب طرح برنامه عملیاتی احیا و مدیریت بازچرخانی آب، تمام تلاش خود را برای کنترل مصرف آب در تهران به کار گیرد. گرچه مدیرعامل بوستان‌های شهرداری مدعی است که اگر اقدامات شهرداری برای بررسی وضعیت مصرف آب و منابع آن نبود، امروز تهران به کویری خشک تبدیل شده بود!

هشدار پیشین

بر اساس آمار به دست آمده کشور در سال آبی ۹۹ تا ۱۴۰۰ رتبه سوم خشکسالی در طول ۵۰ سال گذشته و در سال آبی ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ رتبه یازدهم خشکسالی را داشته است. همچنین آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور حکایت از آن دارد که میزان حجم آب در ۳۰ روز از سال آبی ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ حدود ۱۸.۱۲ میلیارد مترمکعب بوده و شاهد کاهش ۱۴ درصدی ورودی به مخازن نسبت به سال گذشته هستیم.

این امر یعنی کم آبی به خصوص در تهران چنان جدی است که همین چند روز پیش مهدی پیرهادی، رییس کمیسیون سلامت و خدمات شهری شورای شهر تهران رسما اعلام کرد: میزان آب ۵ سد اطراف تهران بسیار پایین است و به گفته مدیرعامل سازمان آب و فاضلاب دچار مشکل هستیم و اگر باران نیاید تهرانی‌ها حدودا ۱۰۰ روز آب خواهند داشت. در سد‌های اطراف تهران آب وجود ندارد و در فصل پاییز و زمستان دچار کمبود آب هستیم باید برای فصل تابستان و سال‌های بعد چاره‌ای بیندیشیم. پیرهادی در ادامه گفت: از دولتمردان می‌خواهیم نسبت به سکونت‌پذیری شهر تهران تجدیدنظر کنند، چراکه تهران بیش از ۱۰ میلیون نفر گنجایش ندارد.

«کم‌آبی» در شورا

این هشدار‌ها در کنار کاهش محسوس بارش‌ها در تهران به حدی جدی است که این‌بار مدیریت شهری را نیز به تکاپو واداشت و وادار کرد چراکه به گفته کارشناسان، بخش اعظمی از آب پایتخت در چرخه آبیاری درختان و فضای سبز از بین رفته و هدر می‌رود. به همین دلیل اعضای شورای اسلامی شهر تهران دیروز طرحی به نام «الزام شهرداری تهران به ارایه لایحه برنامه عملیاتی احیا و مدیریت بازچرخانی آب» را در دستور کار خود داشتند. طرحی که شهرداری را ملزم می‌کرد در چند گام تلاش کند تا در مصرف آب در سطح شهر و آبیاری بوستان‌ها صرفه‌جویی کند و به خصوص آب‌های سطحی که هم‌اینک به راحتی هدر می‌روند را مدیریت کند. اما اولین چراغ در جریان بررسی این لایحه را مهدی چمران، ریاست شورا روشن کرد و با ذکر اینکه وضع آب در تهران بحرانی است، گفت: اگر بارندگی نداشته باشیم معلوم نیست یک ماه دیگر چه اتفاقاتی رخ خواهد داد!

او افزود: وزارت نیرو نیز مرتبا نگرانی‌های خود را در این حوزه اعلام کرده و مقرر بود امروز وزیر نیرو به صحن شورا بیایند که با توجه به سمیناری که داشتند، این اتفاق نیفتاد و در فرصت دیگری به صحن شورا خواهند آمد. چمران تاکید کرد: باید از ابتدا به گونه‌ای عمل کنیم که آب‌های تمیز به صورت جداگانه جمع‌آوری شوند و لازم نباشد که برای این آب‌ها هزینه صرف کنیم و با بازچرخانی این آب‌ها را مورد استفاده قرار دهیم. از سوی دیگر باید آب‌های سطحی را به درون زمین نفوذ دهیم تا از این طریق جلوی فرونشست زمین را نیز بگیریم. بی‌تردید آبخیزداری موضوع مهمی است، آب‌هایی که از کوه‌ها جاری می‌شود در پایین‌دست به سیل تبدیل می‌شوند؛ لذا باید آبخیزداری را به صورت جدی مدنظر قرار دهیم.

همه زوایای یک پرونده

اما این‌ها تنها سخنانی نبودند که توسط اعضای شورا در مورد کم آبی و لزوم مدیریت مصرف آب توسط شهرداری تهران مطرح شد. مهدی بابایی، رییس کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران هم در جریان این جلسه با بیان این نکته که ما تاکنون استفاده بهینه‌ای از این روان‌آب‌های سطحی که در مسیل‌ها و کانال‌ها بوده، نداشته‌ایم، تذکر داد: تنها اقدامی که در این باره انجام شده، این بوده که به صورت موردی تصفیه‌خانه‌های محلی احداث شده، اما برنامه مدونی برای استفاده از روان‌آب‌ها متاسفانه وجود نداشته است.

او افزود: بیش‌ترین رویکردی که برای استفاده از آب‌ها در سازمان پارک‌ها مورد توجه بوده استفاده از پساپای تصفیه‌خانه آب و فاضلاب است که یک رویکرد بسیار پسندیده است، اما صرفا نمی‌توانیم تمام امید خود را محدود به استفاده از این پساب کنیم، چراکه قسمت اعظمی از این تصفیه‌خانه‌ها در حومه شهر واقع شده و ایجاد شبکه آبرسانی از حومه شهر به داخل، هزینه‌های سنگینی را به دنبال داشته که در برخی قسمت‌ها مقرون به صرفه نیست؛ لذا بر این اساس ما طرحی را پیشنهاد داده‌ایم که به استناد آن شهرداری بتواند اقدامات ویژه و سیاستگذاری‌های لازم را در این زمینه انجام دهد.

او همچنین در تشریح وظایف شهرداری در این زمینه نیز گفت: باید با توجه به استفاده از پساب و روان‌آب‌های سطحی کلیه دستورالعمل‌های مورد نیاز جهت پایش و کنترل کیفیت آب حاصل از بازچرخانی مطابق با استاندارد‌های محیط زیستی، بهداشتی و ایمنی تهیه و تدوین شود. شهرداری تهران موظف است نسبت به پیگیری تحویل پساب رایگان از شرکت‌های آب و فاضلاب و تامین بخشی از نیاز‌های آبی بوستان جنگلی تهران با تخصیص آب خام از طریق شرکت آب منطقه‌ای تهران اقدام کند.

سرنوشت آب در بوستان‌ها

در ادامه این جلسه علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران نیز که مخاطب اصلی این لایحه بود، در تشریح طرح «الزام شهرداری تهران به ارایه لایحه برنامه عملیاتی احیا و مدیریت بازچرخانی آب» با ذکر تاریخچه از این طرح گفت: طرح جامع آب خام ویژه فضای سبز تهران در سال ۱۳۷۱ شروع شد و برای این کار سه مشاور گرفته بودیم.

در وضعیت موجود شهر تهران ما حتی به شرکت آب و فاضلاب کمک می‌کنیم و پیش‌بینی‌های دقیقی برای شهر تهران انجام شد. همچنین طرح جامع آب خام فضای سبز تهران مرتبا به‌روزرسانی شده و در حال حاضر نیز با ۱۴ مشاور این کار انجام می‌شود. او مدعی شد: اگر این به‌روزرسانی‌ها نبود در حال حاضر در تهران در حوزه فضای سبز با مشکلات بسیاری مواجه بودیم و احیانا با یک کویر در تهران مواجه می‌شدیم و فضای سبزی باقی نمانده بود.

مختاری با ذکر اینکه در حال حاضر برای آبیاری فضای سبز در تهران به صورت ۱۰۰ درصدی از آب خام بهره می‌گیریم، گفت: ساماندهی قنوات شهر تهران در شورای دوره چهارم انجام شد. در حال حاضر ۱۳۳ میلیون مترمکعب برداشت آب از چاه‌ها، ۱۹ میلیون مترمکعب از قنوات، ۱۲ میلیون مترمکعب از روان‌آب‌ها و هفت میلیون مترمکعب نیز از منابع پساب استفاده می‌شود که البته میزان بهره‌گیری از پساب به ۱۴ میلیون مترمکعب افزایش پیدا کرده و ظرف دو هفته آینده نیز ۲.۵ میلیون مترمکعب به آن اضافه خواهد شد. بی‌تردید میزان بهره‌گیری از پساب‌ها باید به ۳۰ میلیون مترمکعب در سال افزایش پیدا کند.

۷۵۰ منبع ذخیره آب باران در پارک‌ها

او با اشاره به اینکه در حال حاضر پنج تصفیه‌خانه احداث‌شده توسط شهرداری به بهره‌برداری رسیده و چهار تصفیه‌خانه نیز در دست احداث است، گفت: همچنین ۷۵۰ منبع ذخیره آب باران در پارک‌های تهران تعبیه شده است.

این طرح در نهایت پس از بحث و بررسی اعضای شورای شهر تهران با ۱۸ رای موافق با طرح «الزام شهرداری تهران به ارایه لایحه برنامه عملیاتی احیا و مدیریت بازچرخانی آب» موافقت کردند تا شهرداری ملزم باشد در کوتاه‌ترین زمان ممکن، راهکار‌های اجرا شده در این طرح برای ساماندهی مصرف آب در آبیاری بوستان‌ها و البته هدایت و استفاده بهینه و ذخیره آب‌های سرگردان در سطح شهر را اجرایی کند؛ راهکار‌هایی که شاید بتواند تهران را از بحرانی که در آستانه آن قرار دهد، برهاند.