نقشه ویژه بانک مرکزی برای کنترل قیمت دلار

بررسی روند یک هفته گذشته بازار ارز، از یک هزار و ۴۷۴ تومانی قیمت دلار دارد و این یعنی فقط در این بازه زمانی هر دلار آمریکا ۴.۸ درصد گران شده است.

گزارش‌ها همچنین نشان می‌دهد که طی یک ماه گذشته دلار ۲ کانال بالا آمده و رشد ۸.۱ درصدی قیمت را تجربه کرده است. به عبارتی در طول یک ماه گذشته هر دلار آمریکا ۲ هزار و ۸۳۰ تومان گران شده است. در حال حاضر اسکناس آمریکایی در بازار ۳۷ هزار و ۵۸۱ تومان قیمت دارد.

افزایش قیمت دلار در بازار آزاد در حالی است که به اعتقاد رییس کل بانک مرکزی، این افزایش واقعی نیست و حتما تعدیل خواهد شد.

علی صالح‌آبادی در یک برنامه تلویزیونی در تشریح دلایل افزایش قیمت ارز، گفت: نرخ دلار در بازار غیررسمی از اواخر ۱۳۹۸ افزایش وحشتناکی داشت و در اواسط ۹۹ به ۳۱ هزار و ۵۰۰ تومان تومان رسید. در گذشته در مقاطعی نرخ ارز جهش داشت و مجددا کمی کاهش پیدا می‌کرد.

وی افزود: اخیرا بخشی از افزایش قیمت ارز به تقویت دلار به دلیل افزایش نرخ بهره در بیش از ۹۰ کشور دنیا به ویژه در آمریکا بود. البته ناآرامی‌های ۳ ماه گذشته نیز در بازار ارز اثرگذار بوده است. نوسانات فصلی هم موثر است، در پایان سال میلادی همیشه نوسان داشته‌ایم که مجدد اثرش از بین خواهد رفت.

رییس کل بانک مرکزی با بیان این‌که بازار غیررسمی با حجم معاملات بسیار کم نرخ تعیین می‌کند و نرخ واقعی نیست، تصریح کرد: افزایش نرخ در این بازار واقعی نیست و حتما تعدیل خواهد شد و ما به عنوان بازارساز برای آن برنامه داریم.

صالح‌آبادی از افزایش عرضه ارز‌های پرطرفدار خبر داد و گفت: در سیاست‌گذاری ارزی برنامه‌های متعدد و متنوعی داریم. نقشه ارزی و نقشه تجاری کشور باید باهم منطبق باشد تا نیاز واردات به سهولت و سرعت تامین شود. در این زمینه، کمیته مشترکی بین وزارت نفت، وزارت صمت و بانک مرکزی ایجاد شده است تا تامین ارز بهتر از قبل بوده است.

وی با بیان اینکه تخصیص ارز کالا‌های اساسی از ۳۰ روز به ۴۸ ساعت کاهش پیدا کرده است، عنوان کرد: کالا‌های دیگری هم که در بازار رسمی تامین نمی‌شد در آینده نزدیک تامین خواهد شد. سقف تسهیلات ارزی برای کالا‌های اساسی را از ۲۰ به ۶۰ میلیون دلار افزایش دادیم. عرضه ارز صادرکننده و دریافت ارز توسط واردکننده به صورت مستقیم را در هفته‌های آینده فراهم خواهیم کرد.

صالح‌آبادی متذکر شد: بدون برجام بسیاری از مطالبات ارزی را وصول کردیم و روابط ایران و چین راهبردی است و حواشی اخیر هیچ تاثیری در روابط ما ندارد.

وی درباره تغییر معاون ارزی بانک مرکزی نیز گفت: معاون جدید اقدامات مناسبی را دنبال خواهد کرد تا به زودی شاهد ثبات و آرامش در بازار ارز باشیم.

در این شرایط، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی اعتقاد دارند که تا زمانی که نرخ تورم در عدد‌های بالا قرار دارد، امکان کنترل قیمت ارز وجود ندارد.

براساس اطلاع مرکز آمار ایران، نرخ تورم سالانه آبان ماه ۱۴۰۱ برای خانوار‌های کشور به ۴۴ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل، ١.١ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.

وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان در این خصوص گفت: راه‌حل اساسی برای مساله ساماندهی بازار ارز، کنترل تورم در اقتصاد است و تا زمانی که نتوانیم تورم را مهار کنیم، نمی‌توانیم بازار ارز را ساماندهی کنیم.

شقاقی‌شهری تصریح کرد: ما امسال بیش از ۴۰ درصد تورم را در اقتصاد ایران داریم، در حالی که شرکای ایران کمتر از ۱۰ درصد تورم دارند، بنابراین ما حداقل یک شکاف تورمی ۳۰ درصدی را بین ایران و شرکای تجاری‌مان داریم.

شقاقی‌شهری عنوان کرد: این مساله به این مفهوم است که قیمت دلار در پایان امسال هر عددی باشد، به میزان این شکاف تورمی که حدود ۳۰ درصد یا بیش از ۳۰ درصد خواهد بود، در سال آینده به قیمت دلار افزوده خواهد شد. یعنی اگر فرض کنید در پایان امسال دلار ۴۰ هزار تومان یا ۳۵ هزار تومان باشد، ۳۰ درصد در سال آینده به قیمت کنونی دلار افزوده خواهد شد.

وی متذکر شد: ما اگر نتوانیم تورم را مهار کنیم، همچنان دور باطل تورم و دلار را خواهیم داشت. وقتی تورم بالا می‌رود، قیمت دلار را با وقفه افزایش می‌دهد و در ادامه با افزایش قیمت دلار، دوباره تورم بالا می‌رود. در واقع یک دور باطل و یک چرخه معیوب ایجاد می‌شود و عملا یک تسلسل ادامه‌دار خواهد بود.

این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: همان‌طور که گفتم، راه‌حل کنترل بازار ارز، از تورم عبور می‌کند و دولت‌ها باید سیاست‌های کنترل تورم را در دستور کار قرار دهند؛ یعنی حل ۴ ناترازی به انضمام مدیریت انتظارت تورمی. ناترازی بانکی، ناترازی بودجه‌ای، ناترازی ارزی و ناترازی در عرضه و تقاضای کل اقتصاد. ما ۴ ناترازی داریم؛ به اضافه انتظارات تورمی که ریشه تورم در اقتصاد ایران هستند.

شقاقی‌شهری عنوان کرد: ناترازی ارزی هم دو بخش دارد؛ یعنی کسری‌های تجاری غیرنفتی و کسری حساب سرمایه. با این حساب، ما ۵ ناترازی داریم. ماحصل این ناترازی‌ها، تورم در اقتصاد ایران است و تا زمانی که این ناترازی‌ها را حل نکنیم، دارای تورم‌های بالا خواهیم بود و شکاف تورم داخل و خارج هم به افزایش قیمت ارز منجر می‌شود. افزایش قیمت ارز هم در یک دور بعدی، تورم را بالاتر می‌رود.

نقدینگی است که تورم را حرکت می‌دهد

احمد حاتمی‌یزدی، اقتصاددان درباره وضعیت تورم گفت: تورم طی ۱۰ سال گذشته همیشه ناشی از افزایش نقدینگی بوده است. وقتی نقدینگی افزایش پیدا کند، اگر تولید به همان نسبت رشد نداشته باشد، در نهایت قیمت‌ها بالا می‌رود.

حاتمی‌یزدی ادامه داد: در واقع حجم زیادی نقدینگی در جامعه وجود داشته باشد و مردم با این پول بروند خرید کنند؛ در صورتی که تولید کالا در کشور یا واردات کالا افزایش نیافته باشد. در نتیجه مقدار زیادی پول در پی خرید مقدار کمی کالاست. این اتفاق باعث افزایش نرخ تورم می‌شود.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: در این شرایط، تورم ۴۰ درصدی امسال امکان دارد به عدد‌های بالاتر هم برسد.

حاتمی‌یزدی در پاسخ به این پرسش که در شرایط کنونی پیش‌بینی چه نرخ تورمی وجود دارد؟ عنوان کرد: به طور معمول افزایش نقدینگی در سه ماهه آخر سال اوج می‌گیرد؛ آن هم به دلیل این‌که آخر سال می‌خواهند حقوق و عیدی کارمندان بازنشستگان و کارگران را پرداخت کنند و هزینه‌ها افزایش پیدا می‌کند.

وی متذکر شد: دولت بودجه که ندارد، در نتیجه مجبور می‌شود پول چاپ کند. در نتیجه افزایش نقدینگی در سه ماهه آخر سال احتمالا معادل ۲۳ درصد نیمه اول هم بشود. در این شرایط من احتمال می‌دهم که تورم امسال به ۵۰ درصد برسد.