معصومه ابتکار: این اصلا بنزین نیست؛ به شدت هم برای سلامت خطرناک است

یکی از متهمان اصلی آلودگی هوا بنزین است، اما نه بنزین مرسوم بلکه بنزین‌های آلوده‌ای که با دور زدن استاندارد‌ها تولید می‌شود و مشخص نیست در این دوره هم مثل گذشته این اتفاق رخ داده است یا خیر، اما برخی شواهد نشانه‌هایی از این خطر را هشدار می‌دهند.

، معصومه ابتکار، رئیس سابق سازمان محیط زیست، درباره پیشینه تولید و مصرف بنزین آلوده گفت: قبل از تدوین قانون هوای پاک، یک قانون درباره مقابله با آلودگی هوا وجود داشت که متعلق به قبل از انقلاب بود. در آن قانون هم از اهمیت سوخت صحبت شده بود. از سال ۷۹ در دولت آقای خاتمی مصوب کردیم که کیفیت سوخت باید اصلاح شود و با استاندارد‌های روز دنیا در زمینه کیفیت سوخت مصرفی خودرو‌ها و نیروگاه‌ها فعالیت کنیم تا آلودگی برطرف شود.

این کار از دولت آقای خاتمی شروع شد و حذف سرب از بنزین در آن دوره خیلی سر و صدا کرد. این کار برای وزارت نفت خیلی سخت بود، اما بالاخره انجام شد و سرب از سال ۸۰ دیگر از بنزین توزیع در داخل کشور حذف شد.

الان در هوا سرب ناشی از بنزین که عمده‌ترین منبع سرب بود، نداریم، مگر شهر‌هایی که فعالیت معدنی در نزدیک آن‌ها وجود دارد. نتیجتا در بحث استانداردسازی بنزین وزارت نفت سال هاست که فعالیت می‌کند؛ این استاندارد‌ها به یورو ۲ ارتقاء پیدا کرد و همانطور که در دنیا نیز بحث کیفیت بنزین ارتقاء یافت در ایران نیز باید این کار صورت می‌گرفت. اما از سال ۸۴ به بعد این کار جدی گرفته نشد و در سال ۸۸ هم ایران درگیر تحریم‌های سنگین بنزین شد.

وی در رابطه با علت تولید بنزین پتروشیمی بیان کرد: واردات از سال ۸۸ بنزین قطع شد. به علت بی برنامگی در آن دوره یک نفر پیشنهاد داده بود که کسری بنزین را از محل ترکیبات بنزین تولیدی در پتروشیمی‌ها تامین کنیم. آن ترکیب از نظر استاندارد اصلا بنزین نیست و از نظر سلامت بسیار خطرناک است و ترکیبات بنزن و تلوئین در آن بسیار بالاتر از حد استاندارد است. مثلا بنزن یک ترکیب کارتینوژن درجه A است و منجر به سرطان می‌شود. از این جهت کیفیت بنزین پتروشیمی کاملا روشن است. اما متاسفانه از سال ۸۹ این کار صورت گرفت.

یک گزارش خیلی محرمانه از پتروشیمی در آن سال برایم ارسال شد که اصلا باورکردنی نبود. ولی بررسی‌های ما در شورای شهر نشان داد این موضوع حقیقت دارد و از آقای قالیباف خواستیم که دستگاه‌های سنجش هوا وارد شود و بعد از چند ماه شرکت کنترل کیفیت هوا اطلاع داد که متاسفانه این مسئله اتفاق افتاده و میزان بنزن در هوای تهران چندصد برابر حد مجاز است. ما در آن دوره به دولت و شهرداری تذکر دادیم که وضعیت هوا چگونه است و زمانیکه فهمیدیم کسی توجه نمی‌کند من مصاحبه کردم.

او افزود: در سال ۹۲ که دولت عوض شد من به سازمان محیط زیست رفتم و متوجه شدم آنجا نیز گزارش‌هایی درباره کیفیت بنزین پتروشیمی وجود داشته است، اما اجازه نداده بودند که این موضوع علنی شود. گروهی از دانشگاه شهید بهشتی در آن دوره جلسه‌ای با من گذاشتند و تایید کردند که طی سال‌های ۹۰ و ۹۱ میزان بنزن در هوای شهر تهران بسیار بالاتر از حدمجاز بوده است. ما فورا با آقای زنگنه صحبت کردیم و خواستیم که سریعا بنزین پتروشیمی از چرخه توزیع حذف شود. آقای زنگنه این درخواست را بررسی کردند و بهمن ماه ۹۲ گفتند که بنزین را چرخه حذف می‌کنیم و اردیبهشت ۹۳ آن را اجرا می‌کنیم.

ابتکار درباره اتهامات به وی در رابطه با واردات بنزین گفت: هم زمان با حذف بنزین پتروشیمی، کمپین تخریب من شروع شد و جریان پایداری و دولت قبل که جشن خودکفایی بنزین گرفته بودند و بنزین پتروشیمی را از دست رفته می‌دیدند؛ فعالیت‌های منفی بسیاری را شروع کردند.

کمیسیون اصل ۹۰ که آقای مختارپور در آن حضور داشت و بعدا مشخص شد جرائمی نیز دارد، در کنار آقای میرکاظمی و آقای حسینیان و چند نفر دیگر هر کاری که می‌توانستند انجام دادند و ما را متهم به سند سازی کردند. در حالیکه همه چیز روشن بود و مدارک وزارت نفت هم که رسید نشان داد ترکیبات غیرمجاز در بنزین از کدام پتروشیمی‌ها تولید شده است.

این اسناد هنوز هم موجود است و کسی نمی‌تواند منکر آن شود. آن زمان ما مستندات را به سازمان‌های مختلف از جمله سازمان بازرسی و رئیس جمهور ارسال کردیم که چنین اتفاقی افتاده است. اما تخریب‌ها تمام نشد و همسر من را متهم کردند که واردات بنزین انجام می‌دهد. وزارت نفت پس از آن اعلام کرد هیچ شخصیت حقیقی نمی‌تواند این کار را بکند و این کار فقط توسط دولت انجام می‌شود. پس از آن ماجرای جمشید آرین را راه انداختند و گفتند، چون نفع ما در بنزین بوده با ماشین برقی او مخالفت کردیم که تمام این داستان ساختگی بود.

نامه‌ای که آرین مدعی بود ما با آن مخالفت کردیم جعلی بود و دادگاه نیز تایید کرد که آن نامه و سربرگ و امضا جعلی است و جمشید آرین محکوم و متواری شد.

ابتکار در رابطه با تولید بنزین آلوده در حال حاضر گفت: برخی کارشناسان می‌گویند زمزمه بازگشت بنزین پتروشیمی به جایگاه دوباره مطرح شده و با کمبود بنزین ناچار به این کار شده اند، اما من نمی‌توانم این ادعا را تایید کنم. ولی تاکید می‌کنم که ما با برنامه ریزی و استمرار آن در دولت آقای روحانی توانستیم بنزین پتروشیمی را حذف کنیم. نتیجه آن اقدامات این بود که روز‌های ناسالم تا حد قابل توجهی کاهش یافت. در آن سال‌ها بخصوص در دولت اول آقای روحانی که این موضوع خیلی جدی گرفته شد، مقابل مازوت سوزی هم ایستادیم. درباره گازوییل هم، گوگرد گازوییل از ۵۰ هزار قسمت در میلیون به ۵۰ قسمت در میلیون کاهش پیدا کرد.

حتی در شرایط فعلی، با توجه به اقدامات گذشته در برخی شاخص‌ها وضعیت بهتر شده است. مثلا با انژکتوری شدن موتور‌های بنزینی در کشور که از دولت هفتم شروع شد به این رسیدیم که مونوکسید کربن دیگر آلاینده اصلی شهر‌ها نیست. از بنزین هم سرب حذف شد و سرب آلاینده اصلی نیست. گوگرد هوا نیز که به شدت بالا بود، پایین آمد. این موارد که با برنامه و به شکل پایدار انجام شد باعث بهبود وضعیت شد. اما آنچه امروز آلودگی هوا را تشکیل می‌دهد ذارت کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون و ۱۰ میکرون است که منشا آن‌ها آلودگی سوخت است. همچنین طبق آخرین مطالعات، فرسایش تایر‌ها در تولید این ذرات در کنار گرد و غبار نقش دارد.

ابتکار اشاره کرد: از دستاورد‌های بزرگ دولت دکتر روحانی قانون هوای پاک و اجرایی سازی آن با تدوین آیین نامه‌های مربوطه بود. اگر این قانون را اجرا کنند، همه دستگاه‌ها هماهنگ و کمیته‌های مختلف فرابخشی برگزار شود و کار به صورت منظم پایش شود، حتما می‌توانیم هوا را پاک کنیم. اما متاسفانه شواهد نشان می‌دهد که اراده لازم برای این کار‌ها وجود ندارد.

وی درباره اقدامات دولت قبل درباره آلودگی هوای صنایع گفت: ما چند کار در ارتباط با صنایع کردیم. اول اینکه اجرای قانون هوای پاک می‌تواند به این مسئله کمک کند. استاندار‌های خروجی صنایع را در سال ۹۶ در دولت بررسی کردیم و الان خوداظهاری صنایع باید برمبنای مولفه‌های جدید صورت بگیرد و لازمه آن اقتدار سازمان محیط زیست است. حمایت از این سازمان توسط دولت در مراجع قضایی می‌تواند این مسئله را حل کند.

اگر سلامت مردم و آلودگی هوا اهمیتی دارد، باید سازمان محیط زیست در راس قرار بگیرد. کیفیت سوختی که به صنایع و نیروگاه‌ها داده می‌شود مسئله مهمی است. کمیسیونی در دوره مسئولیتم داشتیم که در زمینه توزیع سوخت پاک کار می‌کردیم. اگر قرار باشد این مسئله جدی گرفته نشود و این همکاری بین بخشی وجود نداشته باشد کماکان شاهد آلودگی شدید هوا خواهیم بود